شنبه ۱۶ فروردين ۱۴۰۴
موسیقی ایران مسیر پرفراز و نشیبی را پیموده تا امروز به دست ما برسد. طی این مسیر هنرمندان زیادی عمر خود را برای ماندگاری آنچه از گذشتگان به آنها رسیده، صرف کرده‌اند. البته که موسیقی تجاری و اصطلاحا «پاپ» که اساس آن سرمایه و جابجایی پولهای کلان است، بر موسیقی جدی و فاخر و تفکر برانگیز سایه انداخته و ادامه مسیر آنها را به چالش کشیده است؛ با این حال نمیتوان از آثاری که در طول تاریخ توسط هنرمندان برجسته ساخته شده‌اند به راحتی گذشت و با شنیدن آنها، تعمق و تفکر نکرد!
به طور قطع، شنیدن آثار گذشته و تولیدات دهه‌های قبل، خود گویای روند نازل و متزلزلی است که چند سالی است گریبان موسیقی ایران را گرفته! به زبان بهتر؛ چه بسا اینکه رپرتواری از آثار گذشته (متشکل از آثار آهنگسازان شناسنامه‌دار و با رزومه مشخص)، گویای همه تاریخی است که اساس و چهارچوب آن را آهنگسازان و نوازندگان پرتلاش و مولف بنا نهاده‌اند.
فریدون شهبازیان یکی از همین هنرمندان است. همواره میتوان به واسطه شاخصه‌های مهم آثارش ساعت‌ها درباره قطعاتی که ساخته، صحبت کرد و به تحلیل و ارزیابی آنها پرداخت. او یکی از هنرمندانی است که چند ماه قبل در سال ۱۴۰۳ جامعه موسیقی و دوست دارانش را تنها گذاشت.شهبازیان در روز ۲۱ خردادماه سال ۱۳۲۱ در تهران به دنیا آمد و در ۲۲ دیماه ۱۴۰۳ درگذشت.
«آرزوهای زمین» یک اثر بی‌کلام از فریدون شهبازیان
چرا فریدون شهبازیان مهم است؟
باید این هنرمند را یکی از موسیقی‌دانان مهم معاصر تلقی کرد و دلیل این مانایی رعایت چند شاخصه بسیار مهم در آثارش بود. بی‌راه نیست اگر بگوییم موسیقی «بی‌کلام» و البته «ارکسترال»، وجود و بخشی از تنه اصلی خود را به فریدون شهبازیان مدیون است. با یادآوری اینکه شهبازیان در سینما نیز به آهنگسازی برای فیلمهای متعددی پرداخته بود و در این عرصه نیز کارنامه پرباری دارد.
باید گفت تاثیر خانواده و پدرش بر علاقه موسیقی او را هیچ‌گاه نمیتوان نادیده انگاشت؛ چرا که حسین شهبازیان پدر او یکی از شاگردان ابوالحسن صبا بوده است.
فریدون شهبازیان تحصیلات موسیقی خود را در هنرستان عالی موسیقی و دانشگاه تهران ادامه داد و همچنین دوره‌های عالی موسیقی را در اتریش گذراند. او در ۱۷ سالگی به عضویت «ارکستر سمفونیک تهران» درآمد و در سال ۱۳۴۵ رهبری «گروه کر» و «ارکستر سمفونیک رادیو» را بر عهده گرفت.
شهبازیان و رهبری ارکسترهای جدی
فریدون شهبازیان از چهره‌های تأثیرگذار موسیقی ایران است که در رهبری ارکستر ملی ایران نیز نقش مهمی ایفا کرده است. او در سال ۱۳۹۵ به‌عنوان رهبر دائم این ارکستر منصوب شد و با اجراهای متعدد، موسیقی اصیل ایرانی را در قالبی ارکسترال به مخاطبان ارائه داد. شهبازیان با تنظیم و اجرای آثار بزرگان موسیقی ایرانی، تلاش کرد تا پلی میان موسیقی سنتی و ارکسترال ایجاد کند. دوران رهبری او نقطه عطفی در احیای ارکستر ملی و ارائه اجراهای باکیفیت از موسیقی فاخر ایرانی محسوب میشود.
بخشی از موسیقی متن فیلم لیلا ساخته زنده‌یاد داریوش مهرجویی ساخته فریدون شهبازیان
نقش مهم فریدون شهبازیان در موسیقی پاپ
در دهه هفتاد، فریدون شهبازیان نقش مهمی در صدا و سیما ایفا کرد. او به عنوان مدیر مرکز موسیقی صدا و سیما فعالیت داشت و در این دوران تأثیر زیادی بر تولید و پخش موسیقی‌های فاخر و اصیل ایرانی و البته موشیقی پاپ گذاشت.
شهبازیان با هدایت گروه‌های موسیقی و نظارت بر ساخت آثار ماندگار، زمینه را برای ارتقای کیفیت موسیقی ملی در رسانه فراهم کرد.
او در گفتگو با یکی از رسانه‌های مکتوب (در دهه هشتاد)، درباره موسیقی پاپ اینگونه گفته بود: زمانی که تصمیم گرفتیم، موسیقی پاپ را راه بیندازیم، مصمم شدیم از بهترین خوانندگانی که می‌شد درایران پیدا کرد، استفاده کنیم و همان طور که امروز شاهد هستید، موسیقی‌ای که ما ارائه کردیم و خوانندگانی که در ابتدا معرفی شدند، هنوز هم از خوانندگان خوب محسوب می‌شوند. از طرفی آنچه ما ارائه کردیم، پاپ نبود و نمی‌شد به آن پاپ اطلاق کرد و ما اصلاً نمی‌خواستیم به آن پاپ اطلاق شود. ما می‌خواستیم موسیقی‌ای را ارائه کنیم که اندکی فریاد، عصیان و سرکشی در آن باشد و آرام آرام بتواند در دل جوانان جا باز کند. اما راه عوض شد و ما در آن نقشی نداشتیم.
او افزوده است: آقایانی که در ابتدا آمدند و تست صدا دادند و پذیرفته شدند، خوب کار کردند. برخی می‌گویند ما می‌خواستیم موسیقی پاپ یا چیزی تولید کنیم که جلوی موسیقی وارداتی را بگیرد، این ذهنیت اشتباه است، هرگز نیت مقایسه و مقابله با کسی یا جریانی را نداشتیم، ولی این امر خود به خود پیش آمد.
شهبازیان و موسیقی فیلمهای سینمایی
سابقه شهبازیان در عرصه ساخت موسیقی فیلم نیز به سال‌ها بلکه دهه‌ها قبل می‌رسد او از از دهه ۵۰ به آهنگسازی برای فیلمهای سینمایی پرداخت که موسیقی متن فیلمهای «آوار»، «شیر سنگی» و «پائیزان» برخی از آن‌هاست.
روزهای انتظار ساخته منوچهر عسگری‌نسب – ۱۳۶۵، مدرک جرم ساخته منوچهر حقانی‌پرست ۱،۳۶۴، طوبی ساخته خسرو سینایی ۱۳۶۷، ترنج ساخته محمدرضا اعلامی ۱۳۶۵، پرستار شب ساخته محمدعلی نجفی ۱۳۶۶، اتوبوس –ساخته یدالله صمدی ۱۳۶۴، مادیان –ساخته علی ژکان ۱۳۶۴، شرم ساخته کیومرث پوراحمد ۱۳۷۱، نیاز ساخته علیرضا داوودنژاد ۱۳۷۰ و دزد عروسک‌ها ساخته محمدرضا هنرمند ۱۳۶۸، فیلم‌هایی هستند که شهبازیان موسیقی متن آنها را ساخته است.
شهبازیان و موسیقی آوازی ایران
البته که فریدون شهبازیان در عرصه موسیقی آوازی نیز با خوانندگان جدی همکاری کرده که از میان آنها محمدرضا شجریان و علیرضا افتخاری را میتوان مثال زد. این هنرمند در زمینه موسیقی پاپ نیز فردی موثر بوده است. در دوره‌ای که موسیقی پاپ دوران ممنوعیت خود را می‌گذراند این شهبازیان بود که روی این مقوله متمرکز شد و برای احیاء و بقای آن تلاش کرد.
«رهایی» اثری بی‌کلام از فریدون شهبازیان
شهبازیان و همکاری با شاعران
شهبازیان حتی در بره‌های که هنوز موسیقی با کلام و پاپ آنچنان در جامعه مطرح نبود (دهه شصت و هفتاد)، طی همکاری با شاعرانی چون احمد شاملو و ساخت موسیقی انحصاری برای کلام شاعر اولین قدم‌ها را در این جهت برداشت و در ادامه بود که شاعرانی دیگر چنین آلبومهایی را به تولید رساند. از آلبوم‌های مستقل او میتوان به «جام تهی» و «کاشفان فروتن شوکران» اشاره کرد.
شهبازیان به خوبی توانست موسیقی ایرانی را با اصول و تکنیکهای موسیقی کلاسیک غربی ترکیب کند. این تلفیق باعث ایجاد آثار منحصر به فردی شد که در آنها از سازهای ایرانی بهطور خاص و ارکسترهای بزرگ استفاده شده است.
یکی از آخرین ویدئوهای فریدون شهبازیان که در رسانه‌ها منتشر نشده/ او در حال زمزمه‌ی آهنگی بر روی شعر مهدی اخوان ثالث است
فریدون شهبازیان و سال‌های پرچالش آخر عمر
شهبازیان که آلبومش «وقتی برگشتم» در آبانماه سال ۱۳۹۸ رونمایی شد، در فروردین سال ۱۴۰۰، حین ضبط موسیقی مجموعه‌ی تلویزیونی «یاور»، از دو ناحیه دست راست و لگن دچار شکستگی استخوان شد. او پس از انتقال به بیمارستان، با وجود نیاز به عمل فوری به دلیل ضرورت آماده‌سازی موسیقی سریال برای پخش، با وجود اصرارِ عواملِ سریال «یاور» از بستری شدن و عمل جراحی امتناع کرد و پس از آماده کردن موسیقی ۵ قسمت از سریال عمل جراحی بر روی وی انجام شد.
فریدون شهبازیان در ۲۲ دیماه ۱۴۰۳، به علت بیماری ریوی در تهران درگذشت. مراسم تشییع پیکر او روز دوشنبه، ۲۴ دیماه ۱۴۰۳ از مقابل تالار وحدت برگزار شد. حسین علیزاده، سهیل محمودی، حمیدرضا نوربخش، حسام‌الدین سراج؛ داود گنجه‌ای، حسین علیشاپور برخی از افرادی بودند که در آیین تشییع شهبازیان حضور یافتند.
آیندگان فریدون شهبازیان را به واسطه اخلاق‌مدار بودن، تلاش‌ها و آثار متعددش از یاد نخواهند برد./ایلنا
انتهای پیام/