چهارشنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۳
به گزارش صد آنلاین، امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه در باب اهمیت همت و تلاش می فرمایند:
«قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ.» ۱
ارزش هر کس به اندازه همت اوست.
شرح:
بلند همتی یکی از ویژگی های والایی است که معیار ارزش گذاری افراد معرفی شده است.
برخی از افراد، نگاهی محدود به مسائل پیرامون خود دارند و سعی و تلاش خود را متوقف بر داشته ها و امکانات ظاهری خود می کنند و بیش از آن قادر به حرکت نیستند، اما افراد بلندهمت، نگاهی فراتر از محدودیت ها و مشکلات پیش رو دارند و هرگز به کم قانع نیستند و همین امر در نهایت، آنان را در نگاه دیگران بلندمرتبه می گرداند.
شهید عبدالله میثمی، توان و همّت آدمی را اینگونه توصیف می کند:
«توان ما به اندازه امکاناتِ در دستِ ما نیست؛ توان ما به اندازه اتصال ما به خداست.»
اما از آنجایی که هر چیزی آفتی دارد، آفت بلندهمتی نیز سستی و پیروی از شهوات و هواهای نفسانی است. آفتی که سرانجام باعث خواری انسان می گردد؛ چنانچه که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند:
«مَا رَفَعَ امْرَءً کَهِمَّتِهِ وَ لاَ وَضَعَ کَشَهْوَتِهِ.» ۲
هیچ چیز آدمی را چون همّت، بلند مرتبه نمی گرداند و هیچ چیز او را مانند شهوت، خوار نمی سازد.
و اما نکته مهمی که باید در بحث بلندهمّتی مورد توجه قرار گیرد این است که نباید همت را صرف هر چیزی کرد و چه بسا برخی اوقات، بلندهمتی عین غفلت باشد.
«کَفَی بِالْمَرْءِ غَفْلَةً أَنْ یَصْرِفَ هِمَّتَهُ فِیمَا لَا یَعْنِیه.» ۳
از غفلت برای آدمی همین بس که همتش را در آنچه به کارش نمی آید، صرف کند.
لذاست که هم باید اهل همت بود و هم باید دانست که آن را در چه مسیری خرج کرد؛ و البته که بهترین مسیر، مسیر قرب الهی است.
از همین روست که امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:
«اِجْعَلْ هَمَّکَ وَ جِدَّکَ لِآخِرَتِکَ.» ۴
همّت و کوششت را برای آخرتت قرار ده.
و همچنین از جمله نجواهای خداوند متعال با حضرت موسی علیه السلام این بود که:
«کَیْفَ لاَ یَکُونُ هَمُّکَ فِیمَا عِنْدِی وَ إِلَیَّ تَرْجِعُ لاَ مَحَالَةَ.» ۵
چگونه همّت تو متوجه آنچه نزد من است نباشد، در حالی که ناچار به سوی من بر می گردی!
بنابراین هرگونه تلاش و همت در مسیر غیر خدا، در نهایت، چیزی جز خسران و پشیمانی به بار نخواهد آورد.
در نتیجه، هم باید از سستی و پیروی از هواهای نفسانی برحذر بود و هم اینکه همت، توان و تلاش خویش را در مسیری درست رهنمون ساخت.
همت بلند دار که با همت بلند
هر جا روی به توسن گردون سواره‌ای ۶
پی نوشت ها:
۱. نهج البلاغه، حکمت ۴۷
۲. غررالحکم، ج ۱، ص ۷۱۱.
۳. همان، ج ۱، ص ۵۲۲.
۴. همان، ج ۱، ص ۱۳۳.
۵. کافی، ج ۸، ص ۴۲.
۶. صائب تبریزی.
منبع: حوزه