جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
به گزارش صدآنلاین به نقل از فارس ،یکی از شاخه‌های طب سنتی چینی نیز طب سوزنی است.طب سوزنی یا همان سوزن درمانی، روشی است که برای تسکین بسیاری از دردها در نواحی مختلف بدن، نه تنها در کشور چین بلکه امروزه در خیلی از دیگر کشورهای جهان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همان طور که بیان کردیم، هدف اصلی از این روش درمانی سنتی، برطرف کردن درد در نواحی مختلف بدن است.
از زمان ظهور این علم تا به امروز، بحث‌ها و ادعاهای فروانی توسط اطبا و دانشمندان مختلف بر روی آن انجام شده است. خیلی از افراد بر این باورند که در طب سوزنی، انرژی‌های بدن به حالت تعادل رسیده و به همین دلیل، درد از بین می‌رود. از طرفی دیگر هستند افرادی که بر این اعتقادند که درمان از طریق این سوزن‌ها، ریشه در اعصاب بدن انسان دارد. برای آگاهی و آشنایی با این طب درمانی و پاسخ به شبهات موجود با دکتر «رضا حشمت، رئیس انجمن طب سوزنی ایران» به گفت‌وگو نشستیم.آنچه در ادامه از نظرتان می‌گذرد، مشروح این گفت‌وگوست.
آقای دکتر! در ابتدای گفت‌وگو برای مخاطبان ما توضیح دهید طب سوزنی چه نوع طبی است؟
طب سوزنی، شاخه‌ای از طب سنتی چین است؛ مانند طب سنتی خودمان حدود 5 هزار سال قدمت دارد. ما پزشکان به این خاطر وارد این شغل شدیم.سازمان بهداشت جهانی حدود 50 سال پیش طب سوزنی را بر اساس مطالعاتی که کرده بود و مقالاتی که برای این سازمان فرستاده شده بود، برای درمان بسیاری از بیماری‌هایی که مربوط به درد می‌شدند این روش درمانی را تأیید کرد و آنها را توصیه کرد که حتی متخصصان را در خط اول درمان استفاده کنند و اینگونه نیاز بیمار به دارو کمتر می‌شود؛ یا اینکه حتی به مریض برای کنترل دردش دارو نداد.
بنابراین از تمام دنیا پزشکان مختلفی از جمله ایران به سمت چین رفتند تا طب سوزنی را بیاموزند و بعد از آن به نمایندگی از چین، در دانشگاه‌های مختلف تدریس شد و اکنون نیز در ایران دانشگاه‌های علوم پزشکی مشهد و تهران این رشته را به صورت تخصصی در قالب دوره پنج ساله به پزشکان درس می‌دهند. وقتی پزشک عمومی دوره عمومی را گذرانده و وارد آزمون دوره دستیاری می‌شود، مانند رشته‌های مختلفی همچون اطفال، چشم و ...، می‌تواند طب سوزنی را انتخاب کند.
برای ما خبر بسیار خوبی است که در دو دانشگاه یاد شده از سال گذشته طب سوزنی را آموزش می‌دهند؛ برای اینکه ما انجمن طب سوزنی را از سال 1387 تأسیس کردیم. در آن زمان، این رشته به صورت آکادمیک در ایران وجود نداشت؛ یعنی مجبور بودیم برای اینکه پزشکان بخواهند آموزش ببینند برای ادامه تحصیل به کشورهای دیگر بروند، اما خوشبختانه از سال گذشته این رشته در ایران دانشگاهی شده است. البته تعداد زیادی را پذیرش نمی‌کنند؛به عبارتی 4-5 دانشجو را در هر دوره پذیرش می‌کنند و این خبر مهمی است.
آقای دکتر! آیا می‌توان طب سوزنی را به عنوان یک روش مستقل به حساب آورد یا اینکه یک طب مکمل است؛ به عبارتی می‌توان برخی بیماری‌ها را به صورت مستقل با طب سوزنی درمان کنیم؟
قضیه اینکه ما می‌گویم طب مکمل هستیم، نوعی سوتفاهم است. این نیست که به تنهایی طب سوزنی نمی‌تواند بیماری را درمان کند؛ در نتیجه اینکه می‌گوییم طب مکمل است؛ یعنی به طب مدرن اضافه شده و آن را تکمیل می‌کند. برای نمونه مریضی وجود دارد که دچار گرفتگی عضلات است و طب سوزنی به تنهایی می‌تواند این گرفتگی عضلات را برطرف کرده و احتیاج به دارو نیز ندارد.این کمک به بیمه‌ها می‌شود تا پول اضافی برای داروی بیماری ندهند و مصرف دارو پایین می‌آید.
شاید یکی از مشکلاتی که اکنون نه تنها در ایران حتی در دنیا مواجه هستیم این است که شرکت‌های دارویی دوست ندارند طب سوزنی رواج پیدا کند؛چون مصرف دارو پایین می‌آید و سود این شرکت‌ها کاهش می‌یابد.
یکی از بیماری‌هایی که طب سنتی به تنهایی قادر است با آمار بالایی آن را درمان کند، بیماری میگرن است؛ یعنی بیمار میگرنی را طب سوزنی می‌تواند به طور کامل درمان یا حداقل این بیماری را کنترل کند؛ یعنی بیمار به جای اینکه هر روز دچار درد شود سالی یکبار این حالت را داشته باشد. بیماری که تا دیروز مثلاً روزی 4-5 استامینوفن را استفاده می‌کرد، الان دیگر دارو را استفاده نمی‌کند و این چقدر به بیمه‌ها کمک می‌کند یا به تأمین ارز کشور که این دارو مصرف زیادی نداشته باشد. یعنی هم هزینه را خرج قسمت‌های دیگر بهداشت کرد به جای اینکه در دارو هزینه کنیم. طب سوزنی می‌تواند به اقتصاد سلامت کمک کند و به تنهایی می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را درمان کند.
آقای دکتر! بهداشت جهانی اعلام کرده بود که 130 بیماری را طب سوزنی می‌تواند درمان کند؛ حال شما بفرمایید چه بیماری‌هایی را می‌توان با طب سوزنی درمان کرد؟
اجازه دهید دسته‌بندی کنیم؛ بیماری‌هایی که فرد با علائم درد مراجعه می‌کند و بیشتر دردهای عضلانی و مفاصل است. مثلاً فرض کنیم بیماری دچار آرتروز است و طب سوزنی به تنهایی می‌تواند کمک کند؛ یا بیماری دچار دیسک است که منجر به کمر درد فرد شده است و این بیمار احتیاج به جراحی ندارد؛ در نتیجه طب سوزنی می‌تواند به آن کمک کند.
اما بیماری که دچار آپاندیس است و باید جراحی شود طب سوزنی نمی‌تواند کاری برای این فرد انجام دهد. طب سوزنی می‌تواند در اینجا کمک کند و نیروی کمکی است به کاهش وزن مریض و از طریق کاهش اشتهای فرد. مثلاً فرد مراجعه می‌کند و می‌گوید ورزش هم می‌کنم اما نمی‌توانم جلوی پرخوری‌ام را بگیریم که ما می‌گوییم شما ورزش کن و ما اشتهایت را کم می‌کنیم.
یکی از بیماری‌هایی که طب سنتی به تنهایی قادر است با آمار بالایی آن را درمان کند بیماری میگرن است؛ یعنی بیمار میگرنی را طب سوزنی می‌توان به طور کامل درمان یا حداقل این بیماری را کنترل کرد
اینکه توضیح می‌دهید اشتهای فرد را با طب سوزنی کاهش می‌دهید، یعنی چه؟
چون وقتی که سوزن می‌زنیم یکسری هورمون‌هایی که مشتقات مرفین است در بدن ترشح می‌شود و به مریض بی‌اشتهای می‌دهد. مثلاً مانند مریضی که معتاد است و اشتهایی ندارد؛ چرا؟، چون سطح مرفین بدنش بالا رفته و مرفین بی‌اشتهایی می‌دهد و فرد را دچار احساس سیری زودرس و کم‌اشتهایی می‌کند.
یا مریضی که کم‌کاری تیروئید دارد و دارو مصرف می‌کند اما قرص نمی‌تواند متابولیسم فرد را آنقدر بالا ببرد که مریض وزنش کم شود؛ در نتیجه در طب سوزنی چون سوخت و ساز بدن را بالا می‌برد، وقتی سوزن را وارد بدن می‌کنیم، مانند یک جسم خارجی است؛ یعنی انگار چیزی وارد بدن مریض شده و آن قسمت بدن متوجه می‌شود که یک جسم خارجی وجود دارد و خون‌رسانی را زیاد می‌کند تا این جسم خارجی را از بدن بیرون بیندازد. همین خون‌رسانی که زیاد شد، بافت چربی که بافت کم‌خونی است متابولیسم را بالا می‌برد؛ در نتیجه برای همین است که گفته می‌شود طب سوزنی باعث لاغری می‌شود. خیلی‌ها برای شکم، ران، بازو و غبغب خود مراجعه می‌کنند تا به صورت موضعی درمان را انجام دهند.
آقای دکتر! آیا طب سوزنی عوارض دارد؟
طب سوزنی هیچ عوارضی ندارد؛ حتی فوایدی هم به دنبال دارد. برای نمونه بیماری برای گردن‌درد به من مراجعه کرد و وقتی جلسه دوم آمد با گل و شیرینی به حضورم رسید و از من تشکر کرد و گفت به خاطر این تشکر نمی‌کنم، بلکه به خاطر این است که خروپف من خوب شد؛ یعنی بیمار برای درمان گردن درد آمده اما خروپفش نیز خوب شده است؛ چرا؟، به خاطر اینکه این فرد در سیستم تنفسی‌اش یک گرفتگی و نارسایی مختصری داشته که با زدن سوزن‌ها این گرفتگی عضلانی برطرف شده و این ارتعاش صدا که ما خروپف تفیسر می‌کنیم برطرف شده است؛ یعنی این جزو فواید طب سوزنی است.
طب سوزنی باعث لاغری می‌شود. خیلی‌ها برای شکم، ران، بازو و غبغب خود مراجعه می‌کنند تا به صورت موضعی درمان را انجام دهند
همچنین مریضی برای لاغری، سوزن دریافت کرده و چون اشتهایش کم شده، از آن رژیم سخت دست برداشته و رویش مویش بهتر شده و ریزش مویش هم کمتر شده است؛ چرا؟، چون مریض علاوه براینکه اشتهایش کم شده، تغذیه خوبی پیدا کرده است؛یعنی از آن رژیم شدید دست برداشته است.
این باعث شده خون‌رسانی سر بهتر شده و ریزش مو کمتر شود.برای میگرن که سوزن می‌زنیم چند سوزن نیز به صورت فرد زده‌ایم و فرد می‌گوید پوستم چه تازه و روشن شده است! بله؛ چون سوزن که می‌زنیم خون‌رسانی را بیشتر می‌کند و باعث طراوت صورت می‌شود. حالا مریضی که یک عمر B12 و B کمپلکس می‌زده اما حالا که سوزن زده‌ایم به دلیل خون‌رسانی بهتر، چین و چروک صورتش بهتر و روشن‌تر شده است که اینها فواید طب سوزنی است.
آیا طب سوزنی و به کارگیری آن در سنین مختلف متفاوت است؟
صددرصد در سنین جوانی و میانسالی بهتر است؛ به خاطر اینکه چون فرد انرژی جوانی در بدن دارد، طب سوزنی بهتر جواب می‌دهد؛ البته این به معنای این نیست که در سالمندان طب سوزنی انجام ندهیم، اما ممکن است طول درمان آن بیشتر باشد.
آقای دکتر! یک دوره درمانی طب سوزنی چه مدت است؟
بستگی به نوع بیماری دارد. مثلاً 10 تا 12 جلسه؛ می‌تواند دوره درمان هفته‌ای 2 روز تا چهار روز باشد و بسته به وضعیت بیماری فرد دارد. معمولاً بیماری که بخواهد طب سوزنی روی آن اثر مثبت داشته باشد در این 10 -12 جلسه خود را نشان می‌دهد؛ یعنی اگر این میزان انجام داده شده و بیماری خوب شد دیگر به بیمار کاری نداریم و می‌توانیم به او توصیه کنیم که هر 6 ماه یکبار برای روند درمان مراجعه داشته باشد.
چون سطح هورمون‌هایی که در بدن تشریح می‌شود باید همیشه بالا باشد؛ مانند آبی که جوش می‌آید، ما شعله آن را کم می‌کنیم، اما هرگز خاموش نمی‌کنیم تا همیشه آب گرم داشته باشیم. حالا بیمار پس از 12 جلسه مراجعه می‌کند و می‌گوید تا حدود زیادی خوب شده‌ام، اما هنوز مشکل سرجای خودش است؛ در نتیجه در آن زمان ما براساس تشخیص می‌توانیم فواصل جلسات را بیشتر و تعداد آن را کم کنیم.
اما اگر بعد از 10-12 جلسه علائم بهبودی یا وجود نداشت و یا بسیار کم بود؛ یعنی یا تشخیص پزشک اشتباه بوده و یا سوزن روی این مریض جواب خوبی نداده است یا به هر ترتیب ما باید یک مسیر جدید را برای درمان بیمار پیدا کنیم.
آیا هر نقطه‌ای که درد در آن است همان نقطه مورد درمان طب سوزنی قرار می‌گیرد؟
نه، الزاماً؛ مثلاً بعضی وقت‌ها بیماری دستش در داخل گچ است، اما درد دارد؛ ما دست مخالف یا پایش را سوزن می‌زنیم. طب سوزنی نقاطش به سه قسمت تقسیم می‌شود. یکسری نقاط دقیقاً روی درد است، یکسری از نقاط روی منطقه درد است و قسمت سوم این است که شما نقاط دور دست را برای انجام سوزن زدن انتخاب کنید.
مثلاً فردی که آرنجش دچار درد است نقطه خوب ما روی زانوی سمت مخالف است؛ چرا؟، چون ما دو دیدگاه نسبت به طب سوزنی داریم؛ یکی نگاه طب مدرن و کلاسیک است؛ یعنی وقتی ناحیه درد را سوزن می‌زنیم به مریض خیلی کمک کرده‌ایم، اما یک ایراد دارد و آن این است که درد بیمار برمی‌گردد و شما فقط به صورت علامتی، روی موضع کیسه یخ گذاشته‌اید اما علت را از بین نبرده‌اید؛ بلکه فقط علامت را کم کرده‌اید. مثلاً انگار که بیمار طب کرده و به او استامینوفن داده‌اید.
حالا به مرحله بالاتر می‌رویم که در این مرحله متخصص طب سوزنی وجود دارد که متخصص طب سوزنی یاد می‌گیرد علاوه بر منطقه درد از مناطق دیگری نیز استفاده کند تا علت بیماری را از بین ببرد؛ چرا؟، چون که این طب یک طب انرژیتیک است؛ یعنی متابولیسم بدن را بالا می‌برد و التهاب را کم می‌کند.
بله، کاملاً. مثلاً فردی دچار زانو درد است، پماد مصرف می‌کند؛ یعنی روی موضع درد کار می‌کند، اما مشاهده می‌کند که جواب نمی‌دهد؛ در نتیجه قرص می‌خورد و از راه دهان و جذب از راه معده و خون، مُسکن را به محل درد برساند. بیماری که می‌گوید دچار سردرد است و به طب سوزنی مراجعه کردم و پزشک کف پایم را سوزن زد؛ این همان قضیه پماد و قرص است؛ یعنی پماد را برای روی موضع زده اما قرص را مصرف کرده تا به صورت کلی التهاب را مهار کند. برای همین است دوره آموزش طب سوزنی از دوره‌های سه ماهه تا پنج ساله شروع می‌شود.
آقای دکتر! شما می‌فرمایید که دوره پنج ساله و آکادمیک وجود دارد و باید یک فرد این مدت را بگذراند تا یک متخصص طب سوزنی شود. اکنون که فردی سه ماه دوره می‌بیند آیا با این مدت کم در واقع سطح و دانش درمان آن به میزان پنج سال کسب دانش، می‌رسد؟
تجربه کاری خیلی مهم است؛ یعنی فرد در سه ماه الفبای طب سوزنی را یاد گرفته و در 20 سال کار کردن تجربه کسب کرده است. ممکن است فردی در طب سنتی پیدا کنید که مدرک دانشگاهی نداشته باشد اما الفبای آن را 40 سال پیش یاد گرفته و در این 40 سال مطالعه کرده و بیمار ویزیت کرده و الان برای خود استاد شده است.
اما در دهه اخیر برای اینکه پزشکان این رشته یکدست شوند سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که حداقل یک پزشک این کار را انجام دهد.. برای اینکه برای برخی بیماری‌ها بخواهیم طب سوزنی انجام دهیم در مدرک این فرد نوشته که در مدت سه ماه چه چیزی یاد گرفته و از سه ماه شروع می‌شود و تا پنج سال ادامه دارد. البته در پنج سال فقط طب سوزنی نیست، بلکه در آن طب سنتی و اعمال یداوی و آموزش روش زندگی صحیح وجود دارد؛ یعنی یک مجموعه‌ای از کل طب سنتی چینی وجود دارد اما در این مجموعه می‌گوید که در آن دوره‌های سه ماه تا پنج سال طب سوزنی را نیز گنجانده‌ایم. چون طب سنتی چین یکی از شاخه‌هایش طب سوزنی است و طب گیاهی،اعمال یداوی و طرز صحیح زندگی را نیز دارد و با این مجموعه دوره است که پنج سال طول می‌کشد؛ نه اینکه پنج سال فقط برای طب سوزنی زمان ببرد.
بله، انجام می‌دهیم؛ چون ممکن است برخی از بیماران نسبت به سوزن ترس داشته باشند و دوست ندارند سوزن وارد بدن‌شان شود و می‌توانیم روی نقاط طب سوزنی را ماساژ دهیم؛ یعنی متخصص طب سوزنی یعنی ماساژدرمان نیز هست. ما از همکاران ماساژور نیزخواهش می‌کنیم اگر می‌خواهند ماساژ طب چینی بدهند حتماً زیر نظر انجمن طب سوزنی فعالیت کنند و این کار رشته تخصصی طب سوزنی است.
طب سوزنی در درمان بیماری‌های روانی چقدر موثر است؟
برای درمان اضطراب، افسردگی و بیخوابی به عنوان خط اول درمان است و درباره افسردگی اگر خفیف باشد، طب سوزنی خط اول درمان است؛ اما درباره افرادی که احتیاج به بستری شدن داشته یا میل به خودکشی دارند یا در جامعه گوشه گیر شدند؛ اینها به دارو احتیاج دارند.
طب سوزنی درباره درمان اعتیاد کمک کننده است؟
طب سوزنی برای افرادی که اصطلاحا به کمپ رفته و سم زدایی شدند و بیرون آمده و قصد دارند زندگی جدید را شروع کنند، به دلیل اینکه سطح مورفین و اندروفین را در بدن بالا می‌برد، می‌تواند این افراد را کمک کند تا دیگر میل برگشت به مواد را پیدا نکنند؛ پس بعد از ترک اعتیاد، طب سوزنی می‌تواند خیلی کمک کند یا در حین ترک اعتیاد به عنوان درمان کمکی می‌تواند استفاده شود.
طب سوزنی علاوه بر اثرات جسمی، اثرات روانی نیز دارد؛ یعنی اراده بیمار را بهتر کرده و شجاعت و قدرت ریسک بیمار را بالا می‌برد، تصمیم گیری‌های فرد را بهتر می‌کند. طب سوزنی سم زدایی می‌کند و بُعد معنوی و روحی نیز در بدن ایجاد می‌کند.
آقای دکتر! فرد چه زمانی می‌تواند بگویید مثلا سردرد دارم و تشخیص دهد که مستقیم نزد متخصص طب سوزنی برود؟یعنی پزشکان دیگر هم به شما بیماری ارجاع می‌دهند؟
ما پزشکان در 7 سال دوره پزشک عمومی، دوره‌های مغز و اعصاب را گذرانده‌ایم؛ همان طور که دوره پوست و اطفال را گذراندیم.به عبارت دیگر یا منِ پزشک اکنون آموزش این دوره‌ها در ذهنم مانده یا مطالعه بروز دارم. وقتی بیمار نزد من پزشک آمد، سی تی اسکن و معاینه مغز و اعصاب می‌نویسم؛ یا ممکن است من این اطلاعات دوره را فراموش کرده باشم (اطلاعات قبلی دوره پزشکی عمومی)؛ در این زمان بنده از همکارم می‌خواهم بیمار برای انجام معاینه نورولوژی نزدش برود.حال پزشک مغز و اعصاب می‌گوید تشخیص میگرن 100 درصد است و من نیز با خیال راحت سوزن درمانی خود را انجام می‌دهم.
طب سوزنی در فلج صورت در افراد دچار سکته مغزی خیلی کمک کننده است و در بالا بردن سطح ایمنی بدن نیز نقش دارد
پس منِ بیمار می‌توانم اگر دچار بیماری شدم، بگویم مستقیما برای درمان بیماری‌ام به متخصص طب سوزنی مراجعه می‌کنم؟
بله، کاملا؛البته متخصص طب سوزنی که پزشک باشد.
برای این است که می‌گوییم غیر پزشک وارد طب سوزنی نشود؛ چون برای تشخیص بیماری باید حتما پزشک باشید تا درمان طب سوزنی را انجام دهید.ممکن است یک نفر غیر پزشک باشد و مدارک طب سوزنی معتبر هم داشته باشد اما باید به آن بیمار معرفی کند. هیچ مریضی نزد فیزیوتراپ نمی‌رود و فیزیوتراپ هم حق ندارد مستقیم درمان کند، بلکه باید متخصص ارتوپد بنویسد تا فیزیوتراپ طب سوزنی را انجام دهد. مثلا منِ پزشک بنویسم که از فیزیوتراپ چه می‌خواهم تا آن را انجام دهد؛خودش به تنهایی نمی‌تواند تشخیص دهد و هیچ غیر پزشکی نمی‌تواند به این موضوع ورود کند.
آقای دکتر ! آیا طب سوزنی در درمان عوارض سکته مغزی کاربرد دارد و تاثیر گذار است؟
بله خیلی؛ مثلا تکلم و راه رفتن بیماران دچار سکته را بهتر می‌کند. واقعا اگر در شش ماه و یکسال اول بیماری باشد، خیلی کمک کننده است. در فلج صورت خیلی کمک کننده است و در بالا بردن سطح ایمنی نقش دارد؛ مثلا برای کودکانی که زود به زود سرما می‌خورند، می‌تواند کمک کننده تقویت سیستم ایمنی شان باشد.
البته باید توجه کنیم مثلا یک متخصص طب سوزنی بیان می‌کند ما هر بیماری که تو داری را خوب می‌کنیم اما طب سوزنی همچنین قدرتی ندارد. در نقطه مقابل نیز یک پزشکی می‌گوید:« اینها همه شارلاتان هستند.» هر دوی اینها مشکل ایجاد می‌کنند؛ در نتیجه باید آگاهی صحیح داده شود تا مسیر درست باشد.
آقای دکتر ! این موضوع را دقیق مشخص کنید که وقتی طب سوزنی روی نقطه‌ای از بدن بکار می‌رود، اعصاب پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
سؤال خوبی پرسیدید.وقتی سوزن وارد بدن می‌شود به اندازه بیش از 3 میلیمتر آن نقطه سوزن وارد می‌شود. به این شکل که سیستم عصبی محیطی به ستون نخاع می‌رود و از آنجا پیام به مغز می‌رود و مغز جواب می‌دهد. وقتی سوزن که می‌زنیم این پیام عصبی می‌رود و مغز جواب می دهد و جواب به این صورت است که یا آن نقطه را پر خون می‌کند یا هورمون‌های ضد درد را بالا می‌برد و باعث می‌شود این موضع خوب شود.
خیلی کم؛ شاید به اندازه قطره خون. بی حسی ندارد و نقاط طب سوزنی نقاطی هستند که پوست در آن نقاط، نازکتر است و هم کمتر دچار درد می‌شود و نیازی به حس کردن نیست.