طرح پزشک خانواده اجرایی می شود؟

به گزارش صدآنلاین به نقل از روزنامه شهروند، علیرضا قلی‌پور سال‌ها در مازندران سابقه و تجربه پزشک خانواده را در کارنامه دارد. او معتقد است این طرح در زمان اجرا مشکلاتی داشت که باید برطرف شود.
او می‌گوید هر پزشک خانواده تعداد مشخصی مراجعه کننده را تحت پوشش داشت و بیماران درصورتی که با مشکل روبه‌رو می‌شدند، به او مراجعه می‌کردند. ما درمان اولیه بیمار را انجام می‌دادیم و در صورت نیاز به مراجعه به پزشک متخصص با فرم‌هایی که در اختیار ما بود و به آن فرم ارجاع می‌گفتند، بیمار را به مراکز بالاتر یا پزشک متخصص معرفی می‌کردیم.

قلی‌پور توضیح می‌دهد عکس این ماجرا نیز وجود داشت، به این معنا که بیمار به پزشک متخصص مراجعه می‌کرد و از آنجا که مراجعه او از طریق پزشک خانواده صورت نمی‌گرفت، مشمول تعرفه‌های آزاد می‌شد، او به پزشک خانواده معرفی می‌شد تا از این طریق تعرفه‌هایش کاهش پیدا کند.

او می‌افزاید که هر بیمار به‌صورت ماهانه یا سالانه باید به پزشک مراجعه می‌کرد، اما اینگونه نبود که طبق برنامه، بیماران مراجعه کنند. گاهی یک بیمار در هفته یک‌بار و گاهی بیماری دیگر در هفته سه بار به ما مراجعه می‌کرد.
این پزشک در مورد هزینه‌های درمان از طریق پزشک خانواده نیز می‌گوید که مثلا هر پزشک دوهزار و ٥٠٠بیمار در لیست داشت که هر ماه بیمه به‌ازای این تعداد مبلغی پرداخت می‌کرد. در آن سال‌ها بیماری که به پزشک خانواده مراجعه می‌کرد، هزینه‌ای پرداخت نمی‌کرد، اما هم‌اکنون مبلغی حدود ٦هزار تومان پرداخت می‌کند.

دکتر محمد سعید منش که تجربه پزشک خانواده در استان فارس را دارد، معتقد است مردم در این استان، از این طرح استقبال نکردند. او توضیح می‌دهد که این طرح در ابتدا بسیار خوب به‌ نظر می‌رسید، اما کمی بعد از اجرا، مردم کمتر استقبال کردند. این طرح در روستاها که دسترسی به پزشکان متخصص کمتر از مراکز شهری است، موفق‌تر عمل کرد. او در ادامه اظهار می‌کند که هفته‌ای یک‌بار به برخی از روستاها سر می‌زدیم. بیماران زیادی به ما مراجعه می‌کردند و درصورت لزوم از طریق نظام ارجاع به پزشک متخصص معرفی می‌شدند. اما در شهرها وضعیت متفاوت است و بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند از همان ابتدا برای برطرف‌کردن مشکلات خود به پزشک متخصص مراجعه کنند.

طرحی که سال‌ها بلاتکلیف ماند

طرح پزشک خانواده سال ۱۳۸۲ آغاز شد و در دوران چهار وزیر بهداشت مطرح شد و برخی وزرا اعلام کردند که نام ما وزیر پزشک خانواده است. از ١٠ سال قبل اما این طرح در دو استان مازندران و فارس اجرایی شد، اما به دلیل عدم‌تامین زیرساخت‌ها به‌ اهدافش نرسید تا بار دیگر از دی‌ماه سال گذشته اجرای آن در سه استان بوشهر، خراسان‌جنوبی و کردستان آغاز شود. اما به نظر می‌رسد این بار بررسی‌های بیشتری برای اجرای درست آن انجام شده است.
دکتر حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، به «شهروند» توضیح می‌دهد که این طرح دو مشکل اساسی داشت. اول اینکه موضوع بیمه همگانی کامل اجرا نشده بود. وقتی پوشش بیمه به درستی صورت نگیرد، پرداخت هزینه‌ درمان هم دشوار می‌شود. امسال با ۶هزار میلیارد تومان بودجه مجلس و بیمه‌شدن ۶میلیون نفر تقریبا همه مردم تحت پوشش بیمه درمان قرار گرفته‌اند و معدود افرادی که بیمه نیستند، خودشان تمایلی به بیمه شدن نداشته‌اند. همه اقشار ضعیف جامعه بیمه شده‌اند.

دومین مسأله، نسخه الکترونیک و پرونده الکترونیک بود. همه مردم باید پرونده الکترونیک داشته باشند، سوابق آنها مشخص باشد و با پرونده ارجاع داده شوند. در آغاز دولت سیزدهم روند اجرای نسخه و پرونده الکترونیک ١٠درصد بود، اما امروز به ۹۸درصد رسیده است. او توضیح می‌دهد که اجرای نسخه پزشک خانواده مراقب‌محور است، به این معنا که فرد از مرحله اول به مراکز بهداشتی یا خانه‌های بهداشت و پس از بررسی اولیه به پزشک مراجعه می‌کند. در مرحله اول پزشک عمومی فرد را معاینه می‌کند و در صورت نیاز به پزشک متخصص ارجاع داده می‌شود. فرشیدی بر این باور است که این موفقیت بزرگی است. او به طرح دارویار نیز اشاره می کند و می‌گوید که این طرح باعث شد تا خدمات دارویی الزام به نسخه الکترونیک داشته باشد، بنابراین سرعت اجرای این کار افزایش یافت. همچنین HISهای بیمارستانی و مراکز درمانی تقریبا تکمیل و زیرساخت خوبی برای پزشک خانواده ایجاد و با توجه به پرونده الکترونیک و بیمه همگانی مرحله اول با موفقیت سپری شد. این طرح در مرحله اول در شهرهای زیر ٢٠هزار نفر و مراکز روستایی به طور کامل اجرایی شده است. او اشاره می‌کند که همچنین موضوع رایگان‌شدن خدمات بستری مطرح است، یعنی اگر بیمار از طریق نظام ارجاع به بیمارستان مراجعه کند و نیاز به خدمات بستری داشته باشد، به صورت رایگان بستری شود و هزینه‌ای پرداخت نکند که احتیاج به منابع و مصوبه هیأت دولت دارد. مرحله دوم، اجرای پزشک خانواده در کل کشور است. این طرح از اول اردیبهشت اجرایی خواهد شد و پیشنهاد دادیم منابع آن در مجلس تصویب شود. امیدواریم این طرح به تصویب برسد تا بستری‌شدن بیماران شهری رایگان شود.

مشوق‌ها به سیستم ارجاع تعلق می‌گیرد

اگر فردی به پزشک خانواده مراجعه کند و از این طریق به بخش بستری ارجاع داده شود، مشوق‌هایی دریافت خواهد کرد، اما اجباری نیست و ممکن است فردی علاقه‌ای به مراجعه به پزشک خانواده نداشته باشد. اما اگر مراجعه تنها از طریق پایگاه‌های سلامت یا بهداشت صورت بگیرد، مشوق‌ها اجرایی می‌شود.
فرشیدی توضیح می‌دهد که نگاه ما به پزشک خانواده بهداشتی است، نه درمانی. پزشک باید بیماریابی کند، تشخیص صحیح دهد و سه‌هزار نفر را زیر چتر خود بگیرد، البته ما به ازای هر نفر سرانه‌ای برای پزشک در نظر می‌گیریم، حتی اگر افراد بیمار نشوند. اگر بیمار به بیماری حادی مبتلا نشده باشد، دارو دریافت می‌کند و بهبود می‌یابد، ولی اگر نیاز به بستری داشته باشد، به سطوح بالاتر ارجاع داده می‌شود. در این سیستم، شبکه هوشمند و الکترونیک خواهد بود و می‌توانیم میزان شیوع فشار خون، دیابت، بیماری‌های منطقه‌ای و... را به‌راحتی شناسایی کنیم، این امر به تکمیل اطلاعات و کمک به پیشبرد برنامه‌های ما کمک می‌کند.
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه دولت قول داده که منابع مالی طرح کشوری پزشک خانواده را تامین کند، یادآور می‌شود با اجرای این طرح می‌توان تا ٥٠درصد آمار سکته‌های مغزی و قلبی را کاهش داد و در حال حاضر بیش از ١٨هزار خانه بهداشت به سیستم الکترونیک متصل شده‌اند. فرشیدی به سابقه پزشک خانواده در دنیا اشاره و بیان می‌کند که پزشک خانواده در کشورهای توسعه‌یافته، ٥٠ سال پیش آغاز شد و مسلما نحوه آموزش ما با قبل بسیار متفاوت شده و راهکارهای انجام آن نیز فرق کرده است. او با تاکید بر اینکه پزشک خانواده می‌تواند از چندین جهت به ما کمک کند و اولویت، سلامت همه با محوریت عدالت است که دولت سیزدهم با توجه به شعار عدالت‌محوری در این راه کمک خواهد کرد، خاطرنشان می‌کند که منابع مالی این طرح در سال‌های آینده باید دیده شود و با منابع مالی محدودی که در اختیار داشتیم اقداماتی که تا امروز انجام شده، کار کمی نیست.
معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به اینکه برای مرحله سطح یک این طرح بیش از ١٨,٥هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است، می‌گوید که قرار است این بودجه در اختیار نظام بهداشت قرار بگیرد. اولویت اجرای این طرح مناطق محروم و روستاهای کم‌برخوردار است و در حال حاضر بیش از ٤٥٠ بیمارستان از مجموع ٦٥٩ بیمارستان به سیستم الکترونیک متصل شده‌اند که اجرای طرح پزشک خانواده را تسریع خواهد کرد.

باید موانع اجرای طرح برطرف شود

زهرا شیخی، سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس ، نیز در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید با وجود تلاش‌هایی که در این حوزه انجام شده، اما پزشک خانواده به‌صورت جزیره‌ای اجرا می‌شود و به صورت یکپارچه به مرحله اجرا درنیامده است. قرار بود ستادی از سوی وزارت بهداشت تشکیل شود و گزارش کامل اجرای آن را به مجلس ارائه دهد که هنوز عملیاتی نشده است.

او با تاکید بر اینکه اجرای طرح پزشک خانواده به مثابه زنجیری است که همه حلقه‌های آن به هم وصل است، ادامه می‌دهد که برای اجرای این طرح بیمارستان‌ها، پزشکان، بیمه‌ها و مردم باید همکاری داشته و هر کدام از آنها که حضور جدی نداشته باشند، طرح ناقص می‌ماند. متاسفانه بررسی‌ها و آسیب‌شناسی‌های لازم در این رابطه انجام نشده، در حالی که چندین سال از اجرای پایلوت این طرح گذشته است و باید تاکنون با نظارت‌ دقیق، شاخص‌ها و ایرادات طرح مشخص می‌شد تا بر اساس نواقص، زیرساخت‌ها اصلاح شود. شیخی توضیح می‌دهد که در کمیسیون بهداشت همه متفق‌القول هستند که باید پزشک خانواده در دستور کار قرار گیرد، یعنی پزشک‌محور نباشد و به‌گونه‌ای مسئولیت بهورز تا متخصص در پزشک خانواده و نظام ارجاع مشخص باشد تا کار درست‌تر و دقیق‌تر انجام شود.

پزشک خانواده و کاهش هزینه‌های درمان

محمد بیگی، رئیس کمیته سلامت الکترونیک کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، بر این باور است که ایران جزو کشورهایی است که تعداد اقلام مصرفی دارو در آن در هر نسخه از میانگین جهانی بالاتر است. همچنین در کنار آن هزینه‌های اقدامات پاراکلینیک و سونوگرافی‌های زائد، خدمات تصویربرداری و ام‌آرآی به شکل القایی به درخواست بیمار یا تجویز مکرر برخی از همکاران از دیگر مواردی است که هزینه درمان را افزایش می‌دهد. باید توجه شود که اصلاح این وضع در قالب سطح‌بندی خدمات حوزه سلامت و رعایت نظام ارجاع و پزشک خانواده ممکن خواهد بود.
محمدبیگی با تاکید بر اینکه بستر کامل برای اجرای طرح ارجاع و پزشک خانواده در نظام سلامت آماده نیست، توضیح می‌دهد که با ایجاد کامل بسترهای اجرایی نظام ارجاع و پزشک خانواده می‌توانیم درصد بسیاری از هزینه‌های القایی را کاهش دهیم. در حال حاضر بسیاری از بیماری‌ها با مراجعه به همکاران ما در سطح یک خدمات در حوزه بهداشت، پیشگیری و سطح پزشک عمومی قابل درمان است و نیازی به مراجعه به سطح ۲ و ۳ یعنی پزشک متخصص و فوق‌تخصص ندارد، عدم‌رعایت این مسأله افزایش هزینه‌های درمان را به دنبال دارد.