سهشنبه ۰۶ آذر ۱۴۰۳
بازدید:۱۱۵۳۶
ماجرای شیر و فضه در کربلا یکی از روایت‌هایی است که پیرامون حوادث عاشورا نقل شده است.این داستان به ادعای حضور شیری در کربلا اشاره دارد که مانع تاختن اسب‌ها بر بدن امام حسین (علیه‌السلام) شد. بررسی این روایت از جنبه‌های مختلف تاریخی و سندی، حاکی از وجود اشکالات جدی در اعتبار آن است. در ادامه، دیدگاه‌های علما و بررسی منابع تاریخی پیرامون این موضوع ارائه می‌شود.
محتوای داستان شیر در کربلا
- این روایت در کتاب کافی شیخ کلینی نقل شده است. طبق این نقل، فضه (خادمه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها) به شیری در کربلا مراجعه می‌کند و از او می‌خواهد مانع تاختن اسب‌ها بر پیکر مطهر امام حسین (ع) شود. شیر نیز بر بالین پیکر امام حاضر می‌شود و لشکر عمر بن سعد از این اقدام منصرف می‌گردد.
اشکالات و ابهامات تاریخی داستان
-
عدم حضور فضه در کربلا:
- در منابع تاریخی معتبر، خبری از حضور فضه در کربلا نیامده است. این امر باعث می‌شود روایت مطرح‌شده مشکوک به نظر برسد.
-
تداخل زمانی و مکانی:
- ظاهر روایت حاکی از آن است که این شیر، همان شیری است که پیش‌تر با فردی به نام سفینه (آزادشده پیامبر) در سرزمینی دور ملاقات کرده بود. انتقال چنین شیری به کربلا، به لحاظ زمانی و مکانی، غیرمنطقی به نظر می‌رسد.
-
تناقض در زمان تاختن اسب‌ها:
- منابع معتبر تاریخی از وقوع تاختن اسب‌ها بر پیکر امام حسین (ع) در روز عاشورا خبر می‌دهند، درحالی‌که روایت شیر، از اقدام لشکر برای انجام این عمل در روز بعد سخن می‌گوید.
-
مغایرت با سایر نقل‌های تاریخی:
- منابع متعددی مانند التعجب اثر کرّاجکی و گزارش‌های دیگر، از انجام قطعی این عمل (تاختن اسب‌ها) سخن گفته‌اند. در مقابل، روایت شیر ادعا می‌کند که این عمل انجام نشد.
دیدگاه علما و پژوهشگران
-
شهید مطهری:
- شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی این داستان را یکی از تحریفات لفظی عاشورا می‌داند و آن را مردود اعلام کرده است. وی تأکید دارد که چنین روایاتی بیشتر به افسانه‌پردازی شباهت دارد.
-
علامه مجلسی:
- علامه مجلسی روایت کلینی را پذیرفته و نقل‌های دیگر را رد کرده است. بااین‌حال، بیشتر پژوهشگران دیدگاه او را قابل‌قبول نمی‌دانند، زیرا شواهد تاریخی متعددی بر انجام تاختن اسب‌ها وجود دارد.
-
آیت‌الله خویی:
- آیت‌الله خویی در معجم رجال الحدیث، آخرین راوی این نقل (ادریس بن عبدالله الاودی) را فردی ناشناخته معرفی کرده و اعتبار روایت را زیر سؤال برده است.
-
سایر منابع تاریخی:
- کتب معتبری مانند ارشاد شیخ مفید و منتهی الآمال از ذکر چنین روایتی خودداری کرده‌اند. این سکوت، نشانه عدم پذیرش روایت از سوی مورخان معتبر است.
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
- روایت شیر در کربلا از نظر سند و محتوا دچار اشکالات جدی است.
- معتبرترین مورخان و علما، یا این داستان را مردود دانسته‌اند یا به دلیل ضعف سند از نقل آن خودداری کرده‌اند.
- روایت مذکور بیشتر به افسانه‌پردازی شباهت دارد و نمی‌توان به‌عنوان واقعه‌ای تاریخی به آن اعتماد کرد.
پیشنهاد برای مخاطبان
- در مطالعه حوادث عاشورا، توجه به منابع معتبر و پرهیز از روایت‌های ضعیف، ضروری است.
- پالایش حماسه عاشورا از تحریفات و افسانه‌ها، گامی در جهت درک صحیح پیام و فلسفه قیام امام حسین (ع) خواهد بود.