يکشنبه ۰۴ آذر ۱۴۰۳
پیش‌تر روسیه نیز چند بار در قضیه جزایر سهگانه خواستار حل و فصل این موضوع بین ایران و امارات شده بود.
هر بار که چنین اقدامی از سوی پکن یا مسکو که ایران آنها را جزو متحدان خود تلقی می‌کند، صورت می‌گیرد، از سوی مقامات و تحلیلگران داخل کشور شاهد شگفت‌‌‌زدگی و حتی ناخشنودی بسیار در خصوص چنین موضع‌‌‌گیری‌‌‌هایی هستیم. اما در واقع امر باید توجه داشت مواضع روسیه و چین در قضیه جزایر سهگانه که در زمره منافع حیاتی و سرزمینی ایران تعریف شده است، یک اتفاق جدید را به ایران نشان می‌دهد و از یک مفهوم جدید در روابط بین‌الملل رونمایی می‌کند.
ایران تا به امروز تلاش کرده با استفاده از ابزارهای کلاسیک و سنتی روابط بین‌الملل، تحولات را تحلیل کند؛ در حالی که با چنین ابزارهایی نمی‌توان تحولات نوین را بررسی دقیق کرد.
باید در نظر داشت که در جهان در حال گذار امروز یک سری تحولات رخ داده که در تاریخ روابط بین‌الملل اگر نگوییم بی‌‌‌سابقه، کم‌سابقه است. این گذار به دگردیسی‌‌‌ها و تحولات سریع در حوزه نظام بین‌الملل مربوط می‌شود؛ بر این اساس، برخی از متفکران و تئوریسین‌‌‌های روابط بین‌الملل معتقدند با ابزارهای مفهومی قدیم نمی‌توان تحولات جدید را تبیین و در ک کرد. لذا برای درک تحولات جدید، نیازمند ابداع مفاهیم جدید هستیم تا متوجه این تحولات و رفتارهای به ظاهر متناقض قدرت‌‌‌های بزرگ شویم.
علاوه بر رفتارهای پکن و مسکو در قبال ایران در خصوص جزایر سهگانه که برای بسیاری قابل درک نیست، واقعیت‌‌‌های دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد تحولات دنیای امروز متفاوت از گذشته دنبال می‌شود. به عنوان مثال آمریکا گسترده‌‌‌ترین رژیم تحریمی را علیه روسیه اعمال کرده اما برخی از بازیگران مهم نظام بین‌الملل از بخشی از این تحریم‌‌‌ها تبعیت نمی‌‌‌کنند و کشورهایی مانند هند و چین کماکان به خرید نفت از روسیه ادامه داده‌‌‌اند.
برای فهم این وضعیت پارادوکس‌‌‌نما باید از یک مفهوم جدید به عنوان نظم چندهمسویی Multialigned استفاده کرد. بر اساس این نظم، قدرت‌‌‌های منطقه مایل هستند همزمان با چند بازیگر رقیب کار کنند. زیرا می‌‌‌خواهند مزیت سیاسی، نظامی و امنیتی خود را افزون کنند. این مفهوم همچنین بیان می‌کند که عصر اتحادها، ائتلاف‌‌‌ها و بلوک‌‌‌بندی‌‌‌های پایدار، گذشته و امکان برقراری این بلوک‌‌‌بندی‌‌‌های پایدار و شراکت‌‌‌های انحصاری دیگر وجود ندارد. نمونه آن همین رفتار چین با ایران است که منافع سرزمینی و حیاتی متحد خود را نادیده گرفته است.
در این شرایط ایران دیگر از چین انتظار رفتاری به مثابه یک متحد پایدار را ندارد زیرا در نظم جدید، حمایت و هواداری در تمام شرایط امکان‌پذیر نیست. اگر ایران مفهوم چندهمسویی را به کار گیرد، می‌تواند از رقابت قدرت‌‌‌های متوسط و بزرگ استفاده کند تا هزینه این اقدامات چین بیشتر شود. بنابراین با مجهز شدن به ابزار مفهومی جدید، هم در برابر تحولات دچار شگفتی نمی‌‌‌شویم و هم برای سیاست خارجی‌‌‌مان در شرایط با سیالیت بالا یک استراتژی مدون و برنامه‌‌‌ریزی مشخص خواهیم داشت.