الهام علی اف چگونه علیه تهران در آمریکا لابی می‌کند؟

هرچند چالش مداخله نابجای خارجی در عرصه سیاسی آمریکا موضوع جدیدی نیست، اما مورد آذربایجان نشان دهنده یک نقطه ضعف ویژه در سیاست خارجی آمریکاست: اینکه تمرکز واشنگتن بر اتحادها و خصومت های غیرمنعطف محیطی مساعد را برای سوء استفاده بازیگران خارجی جهت پیشبرد برنامه های منطقه ای خودشان که ارتباط چندانی با منافع ایالات متحده ندارد فراهم ساخته است .

به گزارش صد آنلاین ،  الدار ممدوف در بسایت Responsible Statecraft وابسته به اندیشکده کوئینسی نوشت: در اوایل ماه می ، مقام های قضایی آمریکا کیفرخواستی را علیه هنری کوئیار، عضو دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا در ارتباط با دریافت حداقل 360 هزار دلار رشوه از چند شرکت تحت کنترل دولت آذربایجان تنظیم کردند. کوئیار ظاهرا در قبال دریافت پول تلاش کرده تا با گسترش روایت هایی به سود مصالح جمهوری آذربایجان از طریق سخنرانی و اقدامات قانون گذاری سیاست خارجی آمریکا را به نفع این کشور شکل دهد.

 در ادامه این مطلب آمده است: هرچند چالش مداخله نابجای خارجی در عرصه سیاسی آمریکا موضوع جدیدی نیست، اما مورد آذربایجان نشان دهنده یک نقطه ضعف ویژه در سیاست خارجی آمریکاست: اینکه تمرکز واشنگتن بر اتحادها و خصومت های غیرمنعطف محیطی مساعد را برای سوء استفاده بازیگران خارجی جهت پیشبرد برنامه های منطقه ای خودشان که ارتباط چندانی با منافع ایالات متحده ندارد فراهم ساخته است.

آذربایجان از اوایل دهه 1990 میلادی یعنی زمانی که منابع فراوان هیدروکربوری، اهمیت ژئواستراتژیک باکو را در مناسبات منطقه ای و بین المللی ارتقا بخشید، یک بازیگر خبره در عرصه سیاسی واشنگتن بوده است. آنگونه که در گزارشی که توسط انستیتوی کوئینسی تهیه شده آمده است، طبق مستندات ثبت شده بر اساس قانون ثبت عوامل خارجی، از سال 2015 تاکنون آذربایجان بیش از 7 میلیون دلار صرف اقدامات لابی گرانه در واشنگتن کرده است. آنگونه که کیفرخواست تنظیم شده علیه کوئیار نشان می دهد، این اتهامات احتمالا تنها نشان دهنده نوک کوه یخ است: آذربایجان سابقه ای دیرینه در اعمال نفوذهای نابجا دارد که به "دیپلماسی خاویار" مشهور است. این اقدامات شامل پرداخت رشوه به سیاستمداران در آمریکا و اروپا برای پیشبرد منافع این کشور است. در واقع، از جمله دلایل رای ژانویه 2024 شورای اروپا به تعلیق عضویت آذربایجان این اقدامات غیرقانونی بوده است.

تلاش های آذربایجان را باید در چهارچوب رویارویی چند دهه ای این کشور با ارمنستان بر سر منطقه ناگورنو-قره باغ تحلیل کرد که یک منطقه عمدتا ارمنی نشین واقع در محدوده مرزهای بین المللی جمهوری آذربایجان است. ماشین لابی گری باکو برای جلب حمایت آمریکا و اروپا با بهره گیری از موسسات روابط عمومی، سیاستمداران، تحلیلگران و اندیشکده های مختلف تلاش کرده تا این کشور را به عنوان دارایی ژئوپلتیک غرب در برابر ایران و روسیه جا بیاندازد. به گفته یک فرد مطلع که نخواست نامش فاش شود، باکو از یک حقه قدیمی یعنی بازی با کارت های تهدیدات ایران و روسیه تلاش می کند "توجه کنگره آمریکا را جلب نماید."

متن کیفرخواست کوئیار موید این تحلیل است: بخش مربوط به تعاملات این عضو کنگره با آذربایجان شامل تبادل نظر با الین سلیمانوف، سفیر وقت آذربایجان در آمریکاست که طی آن این دیپلمات آذربایجانی تلاش کرده بود گناه افزایش تنش ها با ارمنستان در جولای 2020 را به گردن تلاش های روسیه برای ایجاد اختلال در "مسیرهای خطوط لوله و مواصلاتی" از طریق تحریک ارمنستان علیه آذربایجان بیاندازد. نادرستی این روایت از وقایع با بررسی های اجمالی آشکار می شود. در واقع افزایش تنش بین دو کشور در جولای آن سال ظاهرا مقدمه یک تلاش نظامی موفق از سوی آذربایجان در سپتامبر 2020 بوده است. مهمتر اینکه روسیه نیز نتوانسته بود از جانب متحد خود یعنی ارمنستان در این تنش و درگیری مداخله نماید. با اینحال استناد فریبکارانه به تهدید روسیه کافی بود که کوئیار و دیگر لابی گر های باکو در غرب را به اقدام وادارد.

آذربایجان از همین تاکتیک های بزرگنمایی تهدیدات در مورد ایران نیز استفاده می کند. در این زمینه، لابی گرهای باکو از اهرم روابط نزدیک و کاملا سودمند آذربایجان با اسرائیل که یکی از منابع اصلی تامین نیازهای تسلیحاتی باکو در جنگ علیه ارمنستان بود بهره می گیرند. شبکه پرنفوذ اندیشکده های مستقر در واشنگتن که ترویج کننده مواضع دولت راستگرای اسرائیل هستند، شامل بنیاد دفاع از دموکراسی ها، انستیتوی هادسون و انستیتوی یهودی امنیت ملی آمریکا اقدام به لابی گری به نفع آذربایجان می کنند زیرا این اقدام به سود منافع اسرائیل است و از نگاه آنها هر آنچه به نفع اسرائیل است برای ایالات متحده نیز سودمند خواهد بود.

بر اساس دستور کار اعلامی انستیتوی یهودی امنیت ملی آمریکا، ایالات متحده باید از آذربایجان حمایت نماید. کارشناسان این اندیشکده یهودی در گزارش مربوط به سفر خود به آذربایجان در مارس 2024 از دولت آمریکا خواسته اند تا «جلوی تلاش های ایران برای بدنام ساختن همکاری ها بین آذربایجان و اسرائیل را بگیرد.» این گزارش سپس نتیجه گیری کرده که : «مشارکت گسترده تر ایالات متحده با آذربایجان برای ایجاد یک رویکرد منسجم و جامع جهت مقابله با دو دشمن مهم یعنی ایران و روسیه حیاتی است.»

این در حالی است که این اندیشکده ها و دیگر حامیان باکو روابط رو به گسترش میان آذربایجان و روسیه را نادیده گرفته و یا تلاش می کنند آن را کم اهمیت جلوه دهند. از جمله اینکه دو کشور در سال 2022 یعنی تنها چند روز قبل از حمله روسیه به اوکراین بیانیه "تعامل متحدین" را امضا کردند. در آوریل 2024 رئیس جمهور آذربایجان تا جایی پیش رفت که گفت، روسیه «هرگز قفقاز جنوبی را ترک نخواهد کرد زیرا در این منطقه حضور دارد.»

روابط آذربایجان با ایران هم از پیچیدگی زیادی برخوردار است زیرا ایران بر خلاف روسیه، با ارمنستان هم مرز است و مخالف سیاست های توسعه گرایانه آذربایجان در منطقه است. با این وجود، باکو هم از طریق اقداماتی نظیر انعقاد موافقتنامه های مختلف برای گسترش ارتباطات منطقه ای به دنبال تعدیل تنش ها با تهران است.

این مثال ها نشان می دهد که نظرات و نگاه های لابی گران باکو درباره آذربایجان با واقعیت های روی زمین فاصله دارد. مسئله بر سر فشار آوردن به آذربایجان برای تغییر سیاست هایش به عنوان یک کشور مستقل نیست، چرا که این کشور حق دارد تصمیاتش را به تنهایی اتخاذ نماید، به خصوص زمانی که صحبت از روابط با همسایگان قدرتمندی همچون روسیه و ایران به میان می آید. با این حال دلیلی ندارد که سیاست های واشنگتن مبتنی بر مفروضات نادرست و دستکاری شده باشد. پرونده کوئیار نشان دهنده اثرات مخرب مداخلات بی مورد در سیاست خارجی است. اما در عین حال این مورد بازتاب دهنده ملاحظه مهمتری است که چگونه وابستگی تقریبا بی قید و شرط به برخی کشورها و در عین حال خصومت های غیرمنعطف با طیف دیگری از کشورها به ایجاد فضا برای سوء استفاده از منافع خارجی فاسد کمک می کند.