کتله خور؛ اولین غار آهکی جهان با قندیل هایی بی‌نظیر +تصویر

غار کتله خور از نظر قدمت، وسعت، تعداد طبقات و تنوع قندیل‌ها به عنوان یکی از غارهای منحصربه‌فرد جهان شناخته می‌شود. کشف این غار به سال ۱۳۰۰ بازمی‌گردد و سپس در سال ۱۳۶۵ توسط سید اسدالله جمالی به ثبت رسید.

غار کتله خور به‌لحاظ وسعت و تنوع قندیل‌ها بی‌نظیر است. با این حال، هنوز مسیرهای کشف نشده‌ای در این غار وجود دارد و انتهایی برای آن یافت نشده است. تا کنون حدود ۳۰ کیلومتر از غار کتله خور شناسایی و نقشه‌برداری شده، اما تنها یک مسیر ۱,۲۰۰ متری، در طبقه اول غار برای بازدید گردشگران آماده شده است.

دلیل نامگذاری این غار به "کتله خور" این است که در بعضی مناطق غربی ایران، به کوه‌های کم‌ارتفاع "کتله" می‌گویند و این غار در یکی از این کوه‌ها واقع شده است که خورشید از پشت آن طلوع می‌کند. مردمان محلی به این غار "کتل کوتول" می‌گویند.

در زبان ترکی، "کتله" به معنی پستی و بلندی و ناهمواری‌های داخل غار و "خور" به معنی راحتی و آسانی است که به‌صورت کلی معنی پستی و بلندی‌های راحت و دنج را می‌دهد.

ریزش غار کتله خور در دوران سوم زمین‌شناسی و حدود ۳۰ میلیون سال پیش رخ داد. آب‌های زیرزمینی در سنگ‌های آهکی کوه ساقیزلو نفوذ کردند و به‌آرامی، آهک‌های درون سنگ‌ها و صخره‌ها را شسته‌اند و حفره‌هایی ایجاد کرده‌اند که غار کتله خور با شکل امروزی آن به وجود آمده است.

با اینکه غار در حال حاضر بیشتر شکلی خاکی دارد، اما در مراحل اولیه تشکیل خود، غاری آبی بوده است. تشکیل طبقات متعدد این غار باعث شده‌ است که آب به طبقات زیرین نفوذ کند و کتله خور به غاری خشک تبدیل شود. هنوز در بخش‌هایی از غار، رودی جریان دارد که حاصل جریان آب‌های فرورو و شکل‌دهنده غار است.

غار کتله خور در استان زنجان واقع شده و یکی از جاهای دیدنی‌ خدابنده یا قیدار محسوب می‌شود. این غار در دل کوه‌های آهکی جنوب روستای گرماب و پنج کیلومتری شهر گرماب از توابع شهر خدابنده قرار دارد.

برای دسترسی به غار کتله خور، می‌توانید از سه مسیر زیر استفاده کنید:

1. از زنجان به سمت سلطانیه و سپس خدابنده - گرماب

2. از زنجان به سمت بیجار - گرماب

3. از همدان به سمت کبودر آهنگ

اگر از سمت تهران حرکت می‌کنید، می‌توانید بزرگ‌راه تهران- قزوین را دنبال کنید، بعد از شهر ابهر مسیر قیدار را پیش بگیرید و از آنجا به سوی گرماب بروید. از سمت زنجان نیز می‌توانید از مسیر زرین آباد و پس از آن گرماب استفاده کنید.

آدرس غار کتله خور:

۱۵۵ کیلومتری جنوب زنجان، شهرستان خدابنده، شهر گرماب

فاصله غار کتله خور تا زنجان: ۱۳۷ کیلومتر

ویژگی‌های غار کتله خور

ویژگی های غار کتله خور 

غار کتله خور در ارتفاع ۱,۷۰۰ متری از سطح دریا واقع شده و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌ای که آب‌های فروروی حاصل از ریزش جوی غار را خارج می‌کند و به رود شور می‌ریزد، ۵۰ متر است. ورودی غار کتله خور یک دهلیز چهار هزار متری با سقفی کوتاه و بدون غار سنگ و چند دهلیز فرعی است. پس از دهلیز فرعی، یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی‌هایی به ارتفاع دو متر و گودال‌های خشک قرار دارد که با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می‌کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پر از چکنده و چکیده و ستون می‌رسد. ورودی اولیه این دهلیز به‌منظور جلوگیری از آسیب‌های احتمالی بسته شده است. این مکان را افراد محلی «یورت یری» می‌نامیدند که به زبان ترکی به معنی محل زندگی افراد یا آبا و اجداد است.

عجایب و زیبایی‌های غار کتله خور

تعداد طبقات آن است که این‌گونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. غار کتله‌خور غاری آهکی است که در برخی نقاط آن گل رس و خاک‌های حاوی اکسیدآهن مشاهده می‌شود. این غار که سه طبقه آن شناسایی شده دارای تونل‌های فرعی و بخش‌های مختلفی حاصل از تجمع‌های مختلف آهکی است که هرکدام بر اساس شباهتی که به یکی از اشیای اطراف ما داشته‌اند، نام‌گذاری شده‌اند. بین این تونل‌ها و بخش‌ها می‌توان به میدان شیر خوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، تونل قندیلی، اتاق عقد، پای فیل، شتر باجهاز، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، و میدان مریم مقدس اشاره کرد.

در داخل بخشی که به عنوان تالار کوچک بلورین شناخته می‌شود و ستون‌های بلورین دارد، یک چاه به عمق هشت متر وجود دارد که احتمالاً محل خروج آب‌های فرورو از غار و همچنین سازندهٔ غار است. حضور چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های طبیعی متعدد دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این غار هستند. علاوه بر این، یکی از عجایب و زیبایی‌های این غار، تعداد طبقات آن است که غارهای این چنین در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای هفت طبقه باشد، اما البته تاکنون تنها سه طبقه آن کشف شده است.

به علاوه، بر اساس شواهد و بررسی‌های انجام شده، غار کتله خور به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود و این دو غار تقریباً همسن هستند اما از دو جهت با یکدیگر تفاوت دارند. اولاً، غار علیصدر همدان یک غار کاملاً آبی است در حالی که غار کتله خور زنجان یک غار تقریباً خشک است. دوماً، آهک‌های غار کتله خور نسبت به آهک‌های غار علیصدر بسیار خالص‌تر هستند که باعث شفافیت بیشتر آن‌ها و عبور نور از قندیل‌ها می‌شود.

در حال حاضر، این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده است. بخش ورزشی که تنها برای غارنوردان و صخره‌نوردان قابل دسترسی است، حدود چهار کیلومتر است و هنوز انتهای آن کشف نشده است. بخش تفریحی غار که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد، حدود دو کیلومتر طول دارد و گفته می‌شود که این مسیر تنها یک‌سوم کل طول غار را شامل می‌شود. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد و قسمت اصلی آن یک دالان طبیعی است که برای برگزاری مراسم مختلف استفاده می‌شود. البته این دالان هیچ‌گونه راه خروجی به بیرون ندارد و راه خروجی آن به‌صورت مصنوعی ایجاد شده است، اما خود دالان کاملاً طبیعی است.

در مورد جانوران غار کتله خور نیز باید گفت که تنها جانور داخل غار خفاش است، زیرا به‌علت نبود تغذیه و نور کافی، سایر جانوران در آنجا زندگی نمی‌کنند. آب و هوای داخل غار در قسمت‌های مختلف متفاوت است، به عنوان مثال در ورودی به‌دلیل چرخش هوا تا ۴,۰۰۰ متری  تقریباً خنک است و از ۱۱ درجه سانتی‌گراد شروع می‌شود. در قسمت‌های داخلی‌تر، رطوبت هوا به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. غار کتله خور در طی زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده‌است که برخی از آن‌ها طبیعی و برخی مصنوعی بوده‌اند، از تغییرات طبیعی این غار می‌توان به شکستگی‌های حاصل از زمین‌لرزه‌ها، گسل‌خوردگی‌ها، لغزش‌ها و ریزش‌ها اشاره کرد.

غار کتله‌خور به عنوان اولین غار آهکی جهان

به واسطهٔ کیفیت بلورها، قندیل‌ها، زیبایی، و تعدد طبقات شناخته شده است. در این غار، قندیل‌ها یا استالاکتیت‌ها و ستون‌های زیبا و بسیاری در گذرگاه‌های اصلی یافت می‌شوند. قندیل‌های مخروطی آویزان از سقف‌ها به دلیل داشتن ناخالصی‌ها، رنگ‌های متنوعی به خود گرفته‌اند. بلورهای شفافیت بالایی که ترکیبات به‌همراه نداشته یا کمتر دارند، در اینجا مشاهده می‌شوند.

در غار کتله‌خور، تجمع‌های زیبا از استالاگمیت‌ها نیز مشاهده می‌شود که به شکلی شبیه به عروس و داماد هستند و به همین دلیل نام‌گذاری شده‌اند. این قندیل‌ها و بلورها ویژگی منحصربه‌فردی به غار کتله‌خور بخشیده‌اند؛ به‌گونه‌ای که از به هم پیوستن استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های آهکی، ستون‌های آهکی عظیم شکل گرفته‌اند و نقش نگهدارندهٔ غار را بازی می‌کنند. این ستون‌های عظیم از فروریختن سقف غار جلوگیری می‌کنند و به این ترتیب زیبایی و پایداری غار را حفظ می‌کنند.

ساعت بازدید و قیمت بلیط غار کتله خور

ساعت بازدید: ۱۰ صبح تا ۱۸

مدت زمان بازدید غار کتله خور: یک ساعت

قمیت بلیط: ۵ هزار تومان