جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
مهدی بازرگان، روزنامه نگار
در حالی اخبار واصله حکایت از آن دارد که رافائل گروسی، ۱۷ تا ۱۹ اردیبهشت برای شرکت در اولین کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای به ایران سفر خواهد کرد که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جدیدترین اظهارنظر خود گفته بود ایران تا دستیابی به اورانیوم با غنای مورد نیاز برای تولید سلاح اتمی، چند هفته فاصله دارد که در واکنش به همین موضع گروسی، ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، مجددا بر همان جمله کلیشه‌ای تأکید کرد که برای دست‌نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای تلاش می‌کنیم. البته پاتل این را هم گفته که «ما به حمایت از مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تلاش‌های‌شان ادامه خواهیم داد و ما همچنین به مشورت نزدیک با تروئیکای اروپا و دیگر شرکا در این زمینه ادامه می‌دهیم». فارغ از آنچه معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بر زبان راند، سؤال کلیدی‌تر اینجاست که موضع‌گیری‌های رافائل گروسی و سیاست تخریبی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آستانه سفر او به ایران چه معنایی دارد؟ چرا زمانی که گروسی خود را برای دیدار با مقامات در تهران آمده می‌کند، باید ادعاها درباره ساخت سلاح را مجددا پیش بکشد؟
داود مرشدی پاسخ به این سؤال را این‌گونه تحلیل می‌کند که از یک سو فشارهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل آن و همچنین کشورهای غربی بر برنامه هسته‌ای ایران وجود داشته باشد و از طرف دیگر با تداوم و تشدید این فشارها، فضا برای مذاکرات در راستای مدیریت اختلافات پادمانی با تهران شکل بگیرد. البته با توجه به وضعیت جنگ غزه و همچنین شرایط جنگی اوکراین، این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل، فضا را به نحوی ارزیابی می‌کند که پتانسیلی از سوی آژانس و غرب برای تشدید تنش با ایران وجود ندارد.
بنابراین به گفته مرشدی، گروسی در سفر به ایران از آن میزان حمایت سیاسی و دیپلماتیک برای کاهش اختلافات پادمانی با ایران برخوردار نیست؛ چراکه به باور او، دولت بایدن فعلا تا زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری درصدد تشدید تنش و اوج‌گیری بحران هسته‌ای با ایران نیست؛ پس مفسر حوزه برجامی اساسا نفس حضور گروسی را بر مبنای دعوت ایران در سالگرد صنعت هسته‌ای برآورد می‌کند که فرصتی را هم برای مذاکرات به وجود آورده است؛ اما از دید مرشدی، این فرصت به معنای کاهش تنش نیست.
با این حال ابوالقاسم طاهری دیگر کارشناسی بود که در گپ‌وگفتش با «شرق» اساسا گفته‌های مرشدی را زیر سؤال می‌برد و از دو منظر، سفر رافائل گروسی را مثبت و سازنده ارزیابی می‌کند؛ نخست آنکه این کارشناس، نفس حضور مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در هر شرایطی تنش‌زدا توصیف کرده که می‌تواند پالس‌های مثبتی را هم به جامعه غرب و به‌ویژه آمریکایی‌ها ارسال کند و هم‌زمان فرصتی را هم برای ایران به وجود خواهد آورد و یک فضای تنفسی را هم شکل خواهد داد.
از طرف دیگر طاهری این را هم یادآور می‌شود که با توجه به وضعیت کنونی، ایران پس از پاسخ به اسرائیل، فرصت مذاکره با رافائل گروسی را به‌هیچ‌وجه از دست نمی‌دهد. هرچند که به گفته او، چنین نگاه مثبتی به سفر گروسی لزوما به معنای دادن امتیاز بیشتر از طرف تهران نیست؛ اما از دید تحلیلگر ارشد حوزه هسته‌ای، چون اکنون زمزمه مذاکرات علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران، با طرف‌های غربی و همچنین مذاکرات امیرسعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل، با طرف‌های آمریکایی در دستور کار است و گویا قرار است در سه هفته تا یک ماه آینده این مذاکرات مجددا کلید بخورد، در نتیجه خروجی سفر گروسی می‌تواند ریل‌گذاری و هدف‌گذاری بسیار مناسبی برای مذاکرات هفته‌ها و ماه‌های پیش‌رو باشد.
البته طاهری بر این بخش از ارزیابی مرشدی صحه می‌گذارد که در شرایط کنونی دولت بایدن، هم به دلیل جنگ غزه و جنگ اوکراین و هم به دلیل نزدیک‌شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، تمایلی به تشدید تنش هسته‌ای با تهران ندارد و در نتیجه به گفته او، برخی برآوردها و تحلیل‌های بدبینانه محافل سیاسی و رسانه‌ای مبنی بر این را که پس از سفر پیش‌روی گروسی به تهران و بی‌نتیجه‌ماندن مذاکرات او با طرف‌های ایرانی، احتمال صدور قطعنامه و حتی امکان فعال‌شدن مکانیسم ماشه در نشست فصلی شورای حکام در خرداد ماه وجود دارد، نزدیک به واقعیت نمی‌داند./شرق