جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
حملات ایران به اسرائیل ماهیتی بازدارنده داشت. در ادبیات کلاسیک روابط بین‌الملل هدف از بازدارندگی جلوگیری از اجرائی‌کردن و عملیاتی‌کردن تصمیمات نظامی از سوی طرف مقابل است. راهبرد بازدارندگی نه برای جنگیدن؛ بلکه برای جلوگیری از جنگ و حفظ صلح است تا طرف مقابل متقاعد شود در میان راه‌های موجود جنگ دارای کمترین اثر و بیشترین هزینه است.بنابراین به تعبیر کالینز بازدارندگی از نظر فیزیکی، دفاعی از طرف مقابل نمی‌کند؛ بلکه از نظر روانی مانع از تجاوز می‌شود. بازدارندگی در ادبیات استراتژیک دارای چهار مؤلفه اصلی است که همه این چهار مؤلفه در اقدام شنبه‌شب ایران مستتر است:
۱- توانایی: این مؤلفه عنصر اول است. باید قدرت نظامی را در زمین داشت. این مؤلفه عینی است. ایران توان موشکی و پهپادی و دقت آن را نشان داد. مقصد اعلام‌شده دقیقا هدف گرفته شد. موشک‌های به هدف رسیده دقیق بود.
۲- اراده: این مؤلفه ذهنی است. علاوه بر توانایی، اراده استفاده از توانایی‌ها در زدن ضربه هم مهم است. اگر این اراده نباشد، پیام شما بلوف تعبیر می‌شود. نداشتن توانایی و داشتن اراده هم حمل بر بلوف می‌شود. ایران اعلام کرد تنبیه می‌کند، سیدحسن نصرالله گفت ایران از خاک خود ضربه می‌زند و زد.
۳- ارسال پیام شفاف: این مؤلفه عینی و ذهنی است که هم دیپلماسی نیاز دارد، هم ادراک‌سازی. با دیپلماسی باید به طرف مقابل و دیگر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی پیام صریح داد؛ ضمنا ادراکات و ذهنیت آنها را نیز مهندسی کرد. ایران هم کار دیپلماتیک کرد؛ به طرف‌ها پیام روشن داد، هم با زمان عملیات؛ تعداد موشک‌ها؛ اهداف؛ مشارکت‌طلبی از دیگر ارکان جبهه مقاومت دست به ادراک‌سازی زد.
۴- عقلانیت: این مؤلفه عینی و ذهنی است. شما با نوع عمل و مختصات آن به طرف مقابل این پیام را می‌دهید که بازیگر عقلایی هستید و حاضر به کنش در راه‌های بدیل نیز هستید.پیام امروز سرلشکر باقری به‌عنوان سخنگوی قوای نظامی ایران، هر چهار عنصر توانایی، اراده، ارسال پیام و عقلانیت را در بر داشت.
به نظر می‌رسد هم کشورهای منطقه و هم آمریکا، کنش ایران را نه ماجراجویی، بلکه بازدارنده تفسیر کردند. مشارکت‌نکردن آمریکا در عملیات تلافی‌جویانه که بایدن امروز رسما اعلام کرد، نشانه همین تفسیر آمریکایی‌ها‌ست. آنها فهمیدند ایران توانایی و اراده برای زدن را دارد؛ ضمنا بازیگر عاقلی (rational actor) هم هست؛ پس با چنین بازیگر بزرگی باید بر اساس مدل برد-برد مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم کرد./شرق