در آستانه پاسخ تهران؟

 با وجود آنکه ۱۲ روز از حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در سفارت ایران در دمشق می‌گذرد، کماکان موضوع پاسخ احتمالی تهران به تل‌آویو بحث داغ این‌روزهاست و در این راستا محافل کارشناسی و رسانه‌ای داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی به بررسی سناریوهای متفاوت نحوه حمله ایران، واکنش متقابل اسرائیل و به دنبال آن آینده خاورمیانه پرداخته‌اند. به گزارش شرق، طی روزهای اخیر برخی اتفاق‌ها‌، اقدام‌ها‌ و موضع‌گیری‌ها نیز گزاره پاسخ تهران به اسرائیل را پررنگ‌تر از هر زمان دیگری کرده است؛ تا جایی که روزنامه «وال‌استریت ژورنال» روز پنجشنبه ۲۳ فروردین، به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت: «اسرائیل بر اساس اطلاعات دریافتی از ایالات متحده برای حمله مستقیم ایران به جنوب یا شمال اسرائیل طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت آینده آماده می‌شود». این روزنامه همچنین به نقل از شخصی که یک «منبع نزدیک به ایران» نامید، نوشت بحث در مورد طرح‌های حمله در ایران در جریان است، اما هنوز تصمیم نهایی گرفته نشده است.

رغیدا درگام نیز در گزارشی در نشنال (The National) چاپ امارات که انتخاب منتشر کرده است، نوشت: به دنبال حمله هوایی اسرائیل به ساختمان کنسولی ایران در دمشق، تصمیم‌گیران در تهران برای پاسخ‌دادن به این حمله گزینه‌های مختلفی را پیش‌رو دارند. به نوشته درگام، «حزب‌الله، حماس و شبه‌نظامیان عراقی از‌جمله ابزار‌های موجود هستند و انتخاب‌های ایران طیف مختلفی از اقدامات شامل عملیات «محدود» تا عملیات «نامحدود» را دربر می‌گیرد». بر اساس ادعای این گزارش، «ایران ذیل سناریوی عملیات محدود ممکن است از طریق نیرو‌های متحد خود به سفارتخانه‌های آمریکا در منطقه حمله کند و در قالب عملیات نامحدود، شاید به ساقط‌کردن هواپیمای اسرائیلی در آسمان سوریه دست بزند». نشنال ادامه می‌دهد: گزینه دیگر تهران، یک حمله هدفمند به بندر حیفا با هدف تخریب زیرساخت‌های آن است.

البته دیگر رسانه‌ها نیز به نقل از مقام‌های آگاه آمریکایی گزارش داده‌اند‌ تهران به تلافی حمله هوایی به کنسولگری ایران در دمشق، به اهداف اطلاعاتی یا نظامی داخل اسرائیل حمله خواهد کرد و واشنگتن نگران این موضوع است. همچنین منابع آگاه نیز به سی‌ان‌ان گفته‌اند بر اساس ارزیابی اطلاعاتی آمریکا، ایران از چندین گروه شبه‌‌نظامی نیابتی خواسته که در این هفته‌ به صورت هم‌زمان و با استفاده از پهپاد و موشک، یک حمله‌ گسترده علیه اسرائیل انجام دهند. در این میان،‌ لحن و ادبیات مقامات غربی نیز تغییر پیدا کرده است که می‌تواند دال به حتمی‌بودن واکنش تهران باشد. در همین زمینه، جو بایدن روز چهارشنبه به وقت محلی در یک کنفرانس مطبوعاتی در کاخ سفید، طی یک لفاظی سیاسی، تهران را تهدید کرد و خبر داد: «به بنیامین نتانیاهو گفتم‌ تعهد آمریکا به امنیت اسرائیل در مواجهه با تهدیدات ایران در حمله به اسرائیل، آهنین است». مشابه این خط‌و‌نشان‌کشیدن، مجددا توسط رئیس‌جمهوری آمریکا در جریان سفرش به ژاپن و نشست خبری مشترک با نخست‌وزیر این کشور مطرح شد.

لارا روزن، خبرنگار ارشد آمریکایی نشریه دیپلماتیک نیز روز پنجشنبه به وقت محلی خبر داد ‌آمریکا ارزیابی می‌کند واکنش ایران به حمله اول آوریل اسرائیل، احتمالا در هر زمانی از هم‌اکنون تا هفته جاری رخ می‌دهد. در این بین، نمایندگی دائم کشورمان در سازمان ملل، پنجشنبه و در توییتی بر ضرورت مجازات رژیم صهیونیستی تأکید کرد. در توییت نمایندگی کشورمان در سازمان ملل آمده است: «اگر شورای امنیت سازمان ملل تجاوز مذموم رژیم صهیونیستی به اماکن دیپلماتیک ما در دمشق را محکوم می‌کرد و متعاقبا عاملان آن را محاکمه می‌کرد، شاید ضرورت مجازات ایران برای این رژیم سرکش برطرف می‌شد».

لحن ملایم امیرعبداللهیان‌

در حالی رسانه‌های آمریکایی بر قطعی و احتمال قریب‌الوقوع‌بودن پاسخ تهران به تل‌آیو اصرار دارند و توییت نمایندگی دائم کشورمان در سازمان ملل هم بر این ادعا صحه می‌گذارد که حسین امیرعبداللهیان با اشاره به گفت‌وگوی تلفنی خود با همتایان آلمانی، انگلیسی و استرالیایی‌اش لحنی متفاوت و ملایم‌تر داشت و در یک گزارش توییتری که پنجشنبه‌شب در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، عنوان کرد: «در پاسخ به تماس‌های تلفنی آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، دیوید کامرون وزیر امور خارجه انگلیس و پنی وانگ، وزیر امور خارجه استرالیا، ضمن تبادل‌ نظر درخصوص برخی موضوعات دوجانبه، تأکید کردم که وقتی رژیم صهیونیستی با نقض حقوق بین‌الملل و کنوانسیون‌های وین، مصونیت افراد و اماکن دیپلماتیک را نقض می‌کند و شورای امنیت نیز قادر به صدور یک بیانیه در محکومیت حمله تروریستی به سفارت ایران در دمشق نیست، دفاع مشروع با هدف تنبیه متجاوز یک ضرورت است».

به نوشته سکاندار سیاست خارجی ایران، «در ادامه به لزوم اعلام موضع صریح از سوی سه کشور مذکور (انگلیس، آلمان و استرالیا) در محکومیت این جنایت تروریستی رژیم اسرائیل تأکید ‌و تصریح کردم که ایران به دنبال گسترش دامنه جنگ نیست، اما بازگشت امنیت پایدار در منطقه حساس غرب آسیا، به مهار رهبران جنگ‌طلب و ‌نامتعادل رژیم صهیونیستی و توقف پایدار جنایات جنگی این رژیم علیه غزه و کرانه باختری مرتبط است». امیر‌عبداللهیان چهارشنبه‌شب هم با همتایان منطقه‌ای خود شامل عربستان، قطر، امارات و عراق به همراه رئیس دفتر سیاسی حماس تلفنی تماس گرفت و ضمن تبریک عید سعید فطر، با مقامات منطقه درباره تحولات خاورمیانه از‌جمله اوضاع بحرانی غزه گفت‌وگو کرد‌.

 از تداوم تعلیق پروازهای لوفت‌‌هانزا تا ممنوعیت و لغو پروازها به اروپا

به دنبال احتمال پاسخ تهران به تل‌آویو، شرکت هواپیمایی لوفت‌‌هانزا که از روز ششم آوریل (۱۸ فروردین) و در پی تشدید تنش‌های نظامی میان ایران و اسرائیل، پروازها به تهران را به حالت تعلیق درآورده بود، پنجشنبه گذشته اعلام کرد تعلیق پروازهای روزانه خود از مبدأ و به مقصد تهران را به دلیل نگرانی‌های امنیتی تا روز شنبه ۱۳ آوریل (۲۵ فروردین) تمدید می‌کند. این اقدام شرکت هواپیمایی لوفت‌‌هانزا هم به بحث‌ها درباره حمله احتمالی ایران به اسرائیل دامن زد. البته در مقابل این ادعا، سعید چلندری، رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شهر فرودگاهی امام خمینی‌(ره)، با اشاره به اعلام وزارت راه و شهرسازی، خبرهای فضای مجازی مبنی بر تعلیق پروازهای شرکت لوفت‌هانزا به مقصد ایران را رد کرد و در ادامه این اقدام لوفت‌هانزا را مسبوق به سابقه دانست و پیرو آن خبر داد شرکت مذکور تنها تعداد یک تا سه پرواز خود را به دلایل عملیاتی لغو و بلافاصله بعد از آن طبق RPL شش‌ماهه برنامه‌ریزی کرده است.

آن‌طور که مدیرعامل شهر فرودگاهی امام خمینی‌(ره) خبر داد، شرکت لوفت‌هانزا از روز یکشنبه طبق برنامه پروازهای خود را انجام می‌دهد و طبق گزارش فلای رادار که در دسترس عموم مردم قرار دارد، ساعت ۱۸ روز گذشته پرواز مونیخ به بمبئی شرکت هواپیمایی لوفت‌هانزا از آسمان امن ایران عبور کرده و تعداد زیادی از پروازهای شرکت‌های هواپیمایی خارجی از آسمان ایران استفاده می‌کنند. سعید چلندری با توجه تعداد پروازهای انجام‌شده حد‌فاصل ۲۴ اسفند ۱۴۰۲ تا ۱۷ فروردین ۱۴۰۳ اظهار کرد که در این بازه زمانی سه‌هزارو 994 پرواز از این فرودگاه به ۶۰ نقطه جهان انجام شده است. به گفته رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شهر فرودگاهی امام خمینی‌(ره)، این تعداد پرواز بر عهده ۳۴ شرکت هواپیمایی خارجی و ۱۴ شرکت ایرانی بوده است. مدیرعامل شهر فرودگاهی امام خمینی‌(ره) تعداد پروازهای انجام‌شده در ایام تعطیلات عید فطر نیز را حدود هزار پرواز عنوان کرد که هیچ پروازی در این چند روز لغو نشده است. مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران‌ایر با بیان اینکه در حال حاضر هواپیماهای این شرکت در ۹۹ درصد فرودگاه‌های اروپایی تحریم سوختی هستند، گفت: «تهدید اخیر ممنوع‌کردن پروازهای ایران‌ایر به اروپا اهمیتی نداشت و بیشتر شیطنت بود».

شمس‌الدین فرزادی‌پور، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران‌ایر نیز درباره ممنوعیت و لغو پروازها از ایران به مقصد به اروپا، انجام این پروازها را منوط به اخذ تأییدیه اتحادیه اروپا و ایکائو برای مدیریت سوخت در پروازهای بین‌المللی ایران‌ایر (هما) دانست و اظهار کرد: «هواپیمایی جمهوری اسلامی هر سال تحت ممیزی «EU-ETS» از سوی اتحادیه اروپا و «CORSIA» از سوی سازمان بین‌المللی هوانوردی ایکائو برای تمامی پروازهای بین‌المللی‌ قرار می‌گیرد که هدف این ممیزی، نظارت بر نحوه و میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و اعمال قوانین بین‌المللی در راستای حفظ محیط زیست است تا از قرار‌گرفتن سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای به میزان قابل قبول، اطمینان حاصل شود. بنابراین اگر این استانداردها رعایت نشود، اجازه پرواز‌های اروپایی را به ایرلاین‌ها نمی‌دهند».

با وجود‌ این و به گزارش دویچه وله، رویترز روز پنجشنبه (۱۱ آوریل) خبر داد: «ما امروز وضعیت امنیتی را مجددا ارزیابی کردیم و لغو پروازهای روزانه خود از فرانکفورت به تهران را تا ۱۳ آوریل تمدید کردیم». این شرکت اعلام کرده بود به دلایل امنیتی مایل به پیاده‌شدن خدمه از هواپیما و اقامت آنان در تهران نیست. خدمه پروازهای لوفت‌هانزا از فرانکفورت به تهران به علت طولانی‌بودن مسافت، مجبورند یک شب را در تهران اقامت داشته و روز بعد به سمت آلمان پرواز کنند. یک سخنگوی لوفت‌هانزا هم به رویترز گفته بود که ما دائما وضعیت خاورمیانه را زیر نظر داریم و با مقامات در تماس نزدیک هستیم. ایمنی میهمانان و خدمه ما اولویت اصلی لوفت‌هانزاست.

 از توصیه مسکو و واشنگتن به شهروندان خود تا سفر فرمانده سنتکام به اسرائیل

در کنار گمانه‌زنی‌ رسانه‌های غربی دال بر قطعی و قریب‌الوقوع بودن پاسخ ایران به اسرائیل و همچنین اقدام شرکت لوفت‌هانزا برای تعلیق پروازهای خود، توصیه مسکو به شهروندانش برای سفرنکردن به خاورمیانه هم از دیگر موضوعاتی بود که احتمال حمله تهران را بیشتر کرده است. در این زمینه ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، پنجشنبه گذشته اعلام کرد که این وزارتخانه اکیدا توصیه می‌کند که شهروندان روسیه از سفر به منطقه خاورمیانه به‌ویژه اسرائیل، لبنان و سرزمین‌های فلسطینی، به جز در موارد بسیار ضروری، خودداری کنند. به گزارش ایرنا و به نقل از ریانووستی، ماریا زاخارووا اذعان کرد که اوضاع خاورمیانه متشنج است و وضعیت در منطقه جنگ و درگیری میان فلسطینی‌ها و اسرائیل و مرزهای لبنان و اسرائیل بی‌ثبات است؛ بنابراین او به‌شدت به شهروندان روس توصیه کرد که از سفر به منطقه به‌ویژه فلسطین و لبنان به جز در موارد بسیار ضروری خودداری کنند. دراین‌میان دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، هم اعلام کرد که هیچ درخواستی برای کمک به حل‌وفصل اوضاع بین ایران و رژیم صهیونیستی از روسیه نشده است.

خبرگزاری فرانسه نیز به نقل از وزارت خارجه این کشور (فرانسه) به شهروندانش توصیه کرد از سفر به «ایران، اسرائیل و سرزمین‌های فلسطینی» خودداری کنند. همچنین الجزیره نوشت که وزارت خارجه فرانسه تصمیم گرفته است خانواده‌های دیپلمات‌هایش را از تهران به فرانسه بازگرداند. هم‌زمان سفارت ایالات متحده در اسرائیل هم اعلام کرد که به دلیل مسائل امنیتی، رفت‌و‌آمد کارکنان خود و خانواده‌های آنها را در سرزمین‌های اشغالی محدود کرده است. به گزارش رویترز، سفارت ایالات متحده در رژیم صهیونیستی در بیانیه‌ای اعلام کرد که به همه کارکنان خود و اعضای خانواده آنها هشدار داده است که به خارج از مناطق تل‌آویو، قدس اشغالی و بئرالسبع رفت‌و‌آمد نکنند. در این بیانیه آمده است که به دلایل مسائل امنیتی و برای احتیاط بیشتر، رفت‌و‌آمد کارکنان سفارت دولت آمریکا به خارج از تل‌آویو (شامل هرتزلیا، نتانیا و ایون یهودا)، اورشلیم (قدس اشغالی) و بئرالسبع در آستانه انتقام ایران از اسرائیل (برای حمله به کنسولگری ایران در دمشق سوریه) تا اطلاع ثانوی محدود شده است.

به موازات این اتفاقات، مایکل اریک کوریلا، فرمانده سنتکام، هم پنجشنبه برای هماهنگی پاسخ به هرگونه اقدام احتمالی ایران وارد اسرائیل شد که این سفر نیز احتمالات درباره واکنش تهران را قوی‌تر کرد؛ به‌ویژه آنکه پیش از انجام این سفر، وب‌سایت «آکسیوس» به نقل از دو مسئول اسرائیلی اعلام کرد که ژنرال کوریلا قصد دارد برای هماهنگی اقدامات در صورت پاسخ ایران، به اراضی اشغالی سفر کند. این دو منبع اظهار کردند که فرمانده سنتکام قصد دارد با یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل و دیگر مقامات ارشد ارتش دیدار کند. آنها افزودند که اسرائیل در حال آماده‌شدن برای پاسخ مستقیم احتمالی ایران با استفاده از انواع مختلف موشک‌ها است.

منابع آکسیوس در ادامه نیز مدعی شدند «در‌صورتی‌که چنین سناریویی اتفاق بیفتد، اسرائیل به حمله ایران پاسخ خواهد داد» و نمایندگان آمریکا و «اسرائیل» در سطوح مختلف در حال رایزنی جهت آمادگی برای پاسخ احتمالی ایران هستند. همچنین سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) تصریح کرد که سفر کوریلا به دلیل نگرانی‌های امنیتی و عملیاتی مورد بحث و بررسی قرار نخواهد گرفت. شبکه بلومبرگ هم، قبل‌تر به نقل از افراد مطلع از برخی داده‌های اطلاعاتی اعلام کرد که «آمریکا و هم‌پیمانانش بر این باور هستند که پاسخ ایران به حمله اسرائیل به کنسولگری تهران در دمشق قریب‌الوقوع است و در حملاتی که احتمال می‌رود تهران یا نمایندگان آن در منطقه انجام دهند، پایگاه‌های نظامی و نهادهای دولتی اسرائیل هدف قرار خواهند گرفت». لازم به ذکر است که کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید، هم در جلسه خبری روز پنجشنبه درباره سفر ژنرال مایکل کوریلا به اسرائیل، حاضر به ارائه هیچ توضیحی نشد.

 تکاپوهای واشنگتن جواب می‌دهد؟

در حالی گزارش‌های رسانه‌ای، برخی اقدامات و موضع‌گیری‌ها در روزهای گذشته، احتمال وقوع حمله تهران را قوی‌تر کرده است که هم‌زمان واشنگتن هم دست به تحرکاتی برای خودداری تهران از حق پاسخ‌گویی خود زده است. دراین‌باره متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز پنجشنبه به وقت محلی در جمع خبرنگاران در واشنگتن و در آستانه واکنش احتمالی ایران به اسرائیل در حمله به کنسولگری خود در دمشق سوریه اعلام کرد که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در حال رایزنی با شرکا و متحدان واشنگتن است تا با ایران «برای تشدیدنشدن تنش» گفت‌وگو کنند. خبرگزاری رویترز نیز گزارش داد که آمریکا از طریق کشورهای عربی از ایران خواسته تا تنش‌ها با اسرائیل کاهش یابد. رویترز پنجشنبه به نقل از یک منبع آگاه مدعی شد که برت مک‌گورک، نماینده آمریکا در امور خاورمیانه، از وزیران خارجه عربستان، امارات، قطر و عراق خواسته تا از ایران بخواهند تنش‌ها با اسرائیل را کاهش دهد. رویترز به نقل از این منبع ادعا کرد که مک‌گورک از این مقام‌ها خواسته با وزیر خارجه ایران ارتباط برقرار کرده تا این پیام را ارسال کنند که تهران تنش با تل‌آویو را کم کند.

گفته‌های لارا روزن که پیش‌تر به آن اشاره شده بود، نیز تکاپوهای دیپلماتیک واشنگتن را تأیید می‌کند. این خبرنگار ارشد آمریکایی نشریه دیپلماتیک اطلاع داد که چون احتمال حمله ایران در هفته جاری وجود دارد؛ بنابراین ایالات متحده با چندین کشوری که با ایران رابطه دارند، گفت‌وگو کرده و از آنها خواسته پیامی مبنی بر خویشتن‌داری به ایران بفرستند و همچنین از اسرائیلی‌ها خواسته واکنش بیش از حد از خود نشان ندهند. البته نمایندگی ایران در سازمان ملل، در پاسخ به این سؤال که آیا دولت آمریکا از طریق این نمایندگی چنین پیامی مبنی بر خویشتن‌داری ارسال کرده است یا خیر، پاسخ داد که «از دولت آمریکا این سؤال را بپرسید». یک منبع آمریکایی اشاره کرد که او از ارتباطات مستقیم آمریکا و ایران در این زمینه آگاهی ندارد؛ در‌حالی‌که سخنگوی نمایندگی آمریکا در سازمان ملل به این سؤال پاسخ نداد. این رسانه آمریکایی نوشت که مقامات آمریکایی امیدوارند ایرانی‌ها به گفته‌های جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و موضع‌گیری‌های مختلف و تلاش‌های دیپلماتیک ایالات متحده آمریکا توجه کنند. کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید، نیز روز پنجشنبه ادعا کرد که واشنگتن خواستار گسترش درگیری در منطقه نیست و به تهران اطلاع داده‌ایم که نقشی در حمله به کنسولگری این کشور در دمشق سوریه نداشته‌ایم.

حال باید دید در مقابل این حجم گسترده از گزارش‌های رسانه‌ای، اقدامات شرکت‌های هواپیمایی و موضع‌گیری‌های سیاسی و دیپلماتیک که احتمال وقوع حمله ایران به اسرائیل را پررنگ‌تر از هر زمان دیگری کرده است، تکاپوهای آمریکا می‌تواند تهران را از حق پاسخ‌گویی خود منصرف کند یا در نهایت این واکنش ایران قطعی خواهد بود؟ بنابراین روزهای پیش‌رو آبستن حوادث بسیاری است. در‌این‌بین آنچه باید مد‌نظر قرار گیرد، این است که هرچه زمان پاسخ‌گویی تهران به درازا بینجامد، بیش از آنکه تبعات مخربی برای اسرائیل داشته باشد، آثار سوئی بر فضای روانی اقتصادی و همچنین تشدید نگرانی‌های اجتماعی در داخل کشور خواهد داشت./شرق