دادگاه های مردمی، ابزار برای فراموش نشدن جنایت ها

نویسنده: امیر بی پروا، پژوهشگر حقوق بین الملل

 دادگاه های مردمی نهادهایی مردم نهاد هستند که معمولا با مشارکت مردم و نهادهای جامعه مدنی به منظور رسیدگی به جرائم در سطوح ملی و بین المللی شکل می گیرند و در تشکیل و فعالیت این دادگاه ها دولت ها نمی توانند ایفای نقش کنند. دادگاه های مردمی را باید نهادی دانست که خارج از سیستم عدالت قضایی دولتی یا بین المللی تحت کنترل و مشارکت دولت ها و سازمان های بین المللی دولتی شکل می گیرد و تشکیل و اقدامات آنان غیر دولتی است. آرا و تصمیمات دادگاه های مردمی الزام آور نیستند و بیشتر دارای جنبه نمادین هستند. لازم است به نکات ذیل در باره این دادگاه ها اشاره کرد:

• 1- دادگاه های مردمی تشکیل شده از مشارکت افراد و نهادهای جامعه مدنی است که نطر افکار عمومی و سازمان های جامعه مدنی را نسبت به جنایات بین المللی و موضوعات مختلف حقوق بین الملل اعلام می کند.
• 2- تصمیمات دادگاه های مردمی اعم از رای و قرار فاقد الزام حقوقی هستند و به هیچ وجه لازم الاجرا نیستند و بیشتر حالت نمادین و اعلامی دارند.
• 3- دادگاه های مردمی تصویری از قربانیان جرائم بین المللی و آسیب های وارده به آنان ارائه می دهند و سبب مستند سازی و آگاهی افکار عمومی و جلب توجه نهادهای ملی و بین المللی نسبت به جرائم بین المللی می شوند.
• 4- دادگاه های مردمی با سرعت بیشتری تشکیل می شوند و سریع تر از دادگاه های داخلی و بین المللی تشکیل و نسبت به موضوعات رسیدگی می کنند و نوعی محرک دولت ها و سازمانهای بین المللی در رسیدگی به جرائم بین المللی می شوند.
• 5- دادگاه های مردمی ابزاری موثر هستند که به صورت مستقیم و غیر مستقیم می توانند در یک موضوع از موضوعات حقوق بین الملل ادبیات حقوقی و قضایی تولید کنند.

6- دادگاه های مردمی همیشه بی طرف و مستقل نیستند و خیلی اوقات دادگاه های مردمی ابزاری برای اغراض سیاسی در مسائل بین الملل می شوند و از افکار عمومی و جامعه مدنی در سطوح ملی و بین المللی سوء استفاده می شود.

7- دادگاه های مردمی می تواند ابزاری باشد که جنایات بین المللی هرگز فراموش نشود و جنایتکاران بین المللی از توجه افکار عمومی و سیستم های قضایی ملی و بین المللی مخفی نمانند.

8- دادگاه های مردمی اگر به دور از اغراض سیاسی و مشارکت و تحریک دولت ها با مشارکت افکار عمومی و نهادهای مستقل شکل بگیرند مقدمه ای برای ایجاد عدالت هستند اما اگر استفاده ابزاری از آنان شود صرفا یک وسیله تبلیغاتی خواهند بود./دیپلماسی ایرانی