جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
نویسنده: سید رحمان موسوی، معاون بین الملل مجمع جهانی شهرهای اسلامی و استاد سابق دانشگاه بهشتی
بازگشایی سفارتخانه ها می تواند پیامدهای گسترده ای برای توافق هسته ای ایران و جنگ یمن داشته باشد.
ایران و عربستان سعودی، دو رقیب بزرگ تولید نفت خاورمیانه، هفت سال پس از قطع روابط، برای بازگرداندن روابط و بازگشایی سفارت‌ها به توافق رسیده‌اند. این توافق پس از مذاکراتی که با میانجی گری چین در پکن برگزار شد، حاصل شد. خبرگزاری دولتی ایران با استناد به بیانیه ای مشترک گزارش داد: در نتیجه مذاکرات، ایران و عربستان سعودی توافق کردند که روابط دیپلماتیک خود را طی دو ماه اینده از سر بگیرند و سفارتخانه ها را بازگشایی کنند.
ریاض پس از حمله معترضان ایرانی به نمایندگی‌های دیپلماتیک سعودی در ایران در سال 2016 و پس از اعدام روحانی محترم شیعه، نمر النمر توسط عربستان سعودی، روابط خود را با تهران قطع کرد.
رقابت بین ایران شیعه و عربستان سنی در سال‌های اخیر بر سیاست خاورمیانه مسلط بوده و به سوریه، عراق، لبنان و یمن گسترش یافته است.
نور نیوز که به نوعی به دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران مرتبط است، تصاویری از علی شمخانی، دبیر این شورا، در کنار یک مقام سعودی و ارشدترین دیپلمات چین، وانگ یی، منتشر کرد.
تلویزیون دولتی ایران اعلام کرد: پس از اجرای این تصمیم، وزرای امور خارجه دو کشور برای آمادگی برای تبادل سفیران دیدار خواهند کرد.
این توافق پیامدهای بالقوه گسترده ای برای توافق هسته ای ایران و جنگ داخلی در یمن دارد، جایی که دو طرف درگیر یک جنگ نیابتی هستند و عزم جدید عربستان سعودی برای انجام سیاست خارجی مستقل از غرب را نشان می دهد.
خبرگزاری عربستان سعودی این توافق را تأیید کرد و گفت که دو کشور توافق کرده اند به حاکمیت دولت ها احترام بگذارند و در امور داخلی یکدیگر دخالت نکنند.
در این بیانیه همچنین آمده است که ریاض و تهران برای فعال کردن توافقنامه همکاری امنیتی که در سال 2001 امضا شده بود، توافق کردند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان گفت: بازگشت به روابط عادی ایران و عربستان ظرفیت های بزرگی را برای دو کشور، منطقه و جهان اسلام فراهم می کند. سیاست همسایگی به‌عنوان محور کلیدی سیاست خارجی دولت، قویاً در مسیر درستی حرکت می‌کند و دستگاه دیپلماسی فعالانه پشت آماده‌سازی گام‌های منطقه‌ای‌تر است.
مذاکرات بین عربستان سعودی و ایران برای مصالحه، سال هاست که عمدتاً در عراق دنبال می شد، مایه تعجب است که این توافق در چین بسته شد.
علی شمخانی، دبیر امنیت ملی ایران، با قدردانی از تلاش‌های عراق در میزبانی پنج دور از مذاکرات ایران و عربستان، از بغداد قدردانی کرد و گفت: تلاش‌های آنها در زمینه سازی برای توافق ارزشمند بود.
با این حال، این توافق می تواند پیامدهایی برای ایالات متحده و منزوی کردن اقتصاد ایران از طریق تحریم ها داشته باشد. اگر واقعاً روابط عربستان با تهران گرم شود، یکی از پیامدهای آن احتمالاً سرمایه گذاری عربستان در داخل ایران خواهد بود.
یکی دیگر از پیامدهای بالقوه تعامل مجدد دیپلماتیک این است که عربستان سعودی ممکن است کانال ماهواره ای ایران اینترنشنال مستقر در لندن خود را که با حمایت از معترضان در داخل ایران دنبال کننده هایی پیدا کرده است، مهار کند.
شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان در اوایل این هفته در لندن، از پیوندهای عربستان سعودی با چین دفاع کرد و گفت: «چین بزرگترین شریک تجاری ماست. همچنین بزرگترین شریک تجاری اکثر کشورهاست. و این واقعیتی است که ما باید با آن کنار بیاییم. چین برای ما شریک مهم و ارزشمندی در بسیاری از زمینه هاست. ما روابط کاری عالی در بسیاری از بخش ها داریم. اما این را گفته ایم و تکرار می کنیم، همیشه به منافع خودمان نگاه خواهیم کرد و ما در غرب و شرق به دنبال منافع مردم خودمان خواهیم بود.»
وی همچنین تاکید کرد که قالب مذاکرات هسته‌ای ایران به شکل کنونی بهتر است تغییر کند و دیگر قدرت‌های منطقه‌ای نیز اضافه شوند.
شاهزاده سعودی گفت: فکر نمی‌کنم سعودی‌ها خواسته‌های بیشتری نسبت به برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران نسبت به خواسته‌هایی که در حال حاضر از سوی غرب مطرح می‌شود داشته باشند، اما گفت: «من معتقدم که می‌توانیم، وقتی پشت میز هستیم، این موضوع را کاملاً برای کشورهای جهان روشن کنیم. همسایگان ایران به دنبال روابط عادی و بهتری هستند. بنابراین اگر روشن کنیم که این بخشی از اطمینان بخشی به ماست، فکر می‌کنم که ممکن است به آنها کمک کند تا مشارکت در چنین فرآیندی را قابل قبول‌تر بدانند.»
در یمن، سعودی ها از دولت شناخته شده بین المللی در جنگ داخلی هشت ساله علیه شورشیان حوثی مورد حمایت ایران که در شمال مستقر هستند، حمایت می کنند، اما به دنبال راهی برای پایان دادن به جنگ از طریق گفت وگوهای خصوصی در عمان با حوثی ها هستند.
عربستان سعودی امیدوار است که ایران حملات پهپادی و موشکی حوثی ها به پادشاهی را متوقف کند.
این پیمان لزوماً به معنای تغییر در رویکرد سعودی ها به مناقشه فلسطین نیست، جایی که به اسرائیل هشدار می دهد که مسیر ایجاد خونریزی، خطرناک است.
با این حال، این توافق باعث نگرانی بسیاری از سیاستمداران اسرائیلی خواهد شد که به دنبال انزوای جهانی برای دشمن سرسخت خود ایران هستند. نفتالی بنت، نخست وزیر سابق اسرائیل، این پیمان را تحولی «جدی و خطرناک» و «ضربه مهلکی به تلاش برای ایجاد اتحاد منطقه‌ای» علیه جمهوری اسلامی توصیف کرد.
گفتنی است که عربستان سعودی از پیوستن به توافقنامه ابراهیم که روابط بین اسرائیل و برخی کشورهای عربی را عادی می کند، خودداری کرده است.