يکشنبه ۰۴ آذر ۱۴۰۳
کشتهشدن سه سرباز آمریکایی به موازات احتمال افزایش تعداد کشته‌ها به دلیل وخامت حال هشت زخمی دیگر در حمله شامگاه یکشنبه به پایگاه التنف سوریه، تحولات خاورمیانه را وارد دور جدیدی از تنش‌زایی منطقه‌ای کرده است؛ با این تفاوت که اکنون ایالات متحده با طرح اتهام واهی علیه ایران، فضا را به سمتی کشانده است که برخی از رسانه‌ها و فعالان سیاسی به‌ویژه در آمریکا در گزافه‌گویی از حمله مستقیم به ایران سخن می‌گویند. باوجود‌این بسیاری از تحلیلگران، کارشناسان و ناظران امر معتقدند که این ادعا (حمله مستقیم به ایران) در شرایط کنونی محلی از اعراب ندارد؛ به‌ویژه آنکه هم تهران و هم واشنگتن هرگونه ارتباطی بین این حمله و نقش تهران را تکذیب کرده‌اند. به گزارش شرق، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، هم اگرچه از بررسی گزینه‌ها برای پاسخ این حمله خبر داد؛ اما صراحتا عنوان کرد که «ما به دنبال جنگ با ایران نیستیم و نمی‌خواهیم دامنه درگیری در خاورمیانه را گسترش دهیم».
با این حال هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در ادامه مصاحبه‌ای که با سی‌ان‌ان داشت، اتهام‌هایی را متوجه تهران کرد. به نظر او «گروه کتائب حزب‌الله پشت این حمله بوده‌اند». کربی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه با توجه به اظهارات «چارلز براون»، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، در گفت‌وگویی که به‌تازگی با شبکه ای‌بی‌سی نیوز انجام داد، گفته بود «فکر نمی‌کنم ایران به دنبال جنگ با آمریکاست» و آیا نظر رئیس‌جمهور آمریکا هم همین است، ادعا کرد «ما به طور مستقیم به ایران این پیام را رسانده‌ایم که انتظار داریم شاهد چه چیزی باشیم. شاهد تکرار این حملات هستیم و ما به بررسی گزینه‌ها ادامه خواهیم داد. نمی‌توانم از جانب ایران صحبتی کنم و بگویم چه چیزی می‌خواهد و چه چیزی نمی‌خواهد. فقط می‌توانم بگویم که ما چه می‌خواهیم».
کربی که دیروز دوشنبه با چند شبکه آمریکایی از‌‌جمله ان‌بی‌سی، سی‌بی‌اس و سی‌ان‌ان گفت‌وگو می‌کرد، در پاسخ به اینکه آیا آمریکا با توجه به تکرار حملات نیروهای مقاومت منطقه علیه مواضع این کشور در پی در‌گرفتن جنگ غزه، باید در پی حمله شب گذشته نیروهای مقاومت عراق به نظامیان آمریکایی در اردن، حمله شدیدتری به منظور ایجاد بازدارندگی انجام دهد، گفت «ما الان در حال بررسی گزینه‌های پیش‌روی خود هستیم. مسلما ما الان با وجود کشتهشدن سه نظامی آمریکایی و مجروح‌شدن بیش از ۳۰ نفر، در موقعیت دیگری قرار داریم».
سنتکام نیز با انتشار بیانیه‌ای ضمن اشاره به جزئیات عنوان کرد که «پایگاه آمریکایی هدف قرارگرفته در شمال شرقی اردن قرار دارد و در هنگام حمله ۲۵۰ سرباز در آن حضور داشته است. همچنین به طور کلی این پایگاه میزبان حدود ۳۵۰ سرباز پیاده‌نظام و نیروی هوایی برای انجام مأموریت‌های پشتیبانی است». به گفته فرماندهی مرکزی آمریکا در منطقه، حمله به پایگاه پشتیبانی لجستیکی در برج ۲۲ شبکه دفاعی اردن رخ داد که بر اثر این حمله، سه سرباز کشته و ۳۴ نفر زخمی شدند که حال هشت نفر از زخمی‌ها وخیم است. سنتکام گفته است که هشت سرباز مجروح که حال وخیمی داشتند، برای دریافت مراقبت‌های بهداشتی و درمانی پیشرفته از اردن خارج شدند.
در واکنش به حمله پهپادی علیه نیروهای آمریکایی در التنف، کاخ سفید اعلام کرد که جلسه مشورتی امنیت ملی آمریکا با حضور مشاور امنیت ملی و به همراه وزیران امور خارجه و دفاع، مدیر سیا و رئیس ستاد ارتش در حضور «جو بایدن» برگزار شده است. کاخ سفید گفته است که در این جلسه مدیر اطلاعات ملی آمریکا، معاون مشاور امنیت ملی، رئیس کارکنان کاخ سفید و سفیر واشنگتن در سازمان ملل نیز حضور داشتند. برگزاری این جلسه فوری پس از کشتهشدن سربازان آمریکایی در اردن در جریان حمله پهپادی انجام شده است. هم‌زمان منابع آمریکایی گفته‌اند که حمایت ایران از نیروهایی که به پایگاه آمریکا در اردن حمله کرده‌اند، لزوما به این معنا نیست که حمله از طرف تهران انجام شده است. یک مقام نظامی آمریکایی هم به الجزیره گفته است که ما همچنان در حال بررسی مکانی هستیم که حمله به نیروهای ما در اردن از آنجا آغاز شده است.
شب دردناک بایدن
جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، هم در بیانیه‌ای که روز یکشنبه منتشر کرده، مدعی شد این حمله پهپادی «بسیار دردناک و غمگین» که شب گذشته و به پایگاه نظامیان آمریکایی در شمال شرق اردن و نزدیکی سوریه انجام شده است. او همچنین ادعا کرد مسئولان این حمله را «در زمان و به شیوه‌ای مناسب پاسخ می‌دهند». وزارت دفاع آمریکا نیز این حمله را «نمونه یک تشدید خطرناک در امور منطقه دانست». نخست‌وزیر انگلیس هم پس از حمله روز یکشنبه گروه‌های عراقی موسوم به نیروهای مقاومت عراق به نظامیان آمریکایی، خواستار ایفای نقش ایران در تنشزدایی در منطقه شد. دیوید کامرون، وزیر امور خارجه انگلیس، هم در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس با ادعایی واهی علیه نقش ایران در این حمله نوشت، «ما به‌شدت حملات گروه‌های شبه‌نظامی را علیه نیروهای آمریکایی محکوم می‌کنیم. ما همچنان از ایران می‌خواهیم در منطقه تنشزدایی کند».
مقاومت اسلامی عراق دیروز دوشنبه مسئولیت انجام پنج حمله به پایگاه‌های آمریکایی را در سوریه، عراق و تأسیسات دریایی رژیم صهیونیستی در فلسطین اشغالی برعهده گرفت. از زمان آغاز جنگ جدید غزه، این نخستین مورد از کشتهشدن نظامیان آمریکایی در منطقه است. به گزارش سی‌ان‌ان، مشخص نیست چرا سامانه‌های پدافند هوایی موفق به رهگیری پهپاد نشده‌اند؛ اما این اتفاق می‌تواند وضعیت پرتنش منطقه را ملتهب‌تر از قبل کند. این در حالی است که مقامات آمریکایی به تکرار مدعی شده‌اند خواستار گسترش درگیری‌های غزه و بدل‌شدن آن به یک جنگ منطقه‌ای بزرگ‌تر نیستند. با آغاز جنگ غزه، گروه‌های مسلح عراقی، پایگاه‌های نظامی آمریکا را در منطقه هدف قرار داده‌اند. به گفته پنتاگون، این حملات تا پیش از حمله دیروز کشته‌ای به دنبال نداشت؛ اما به مجروح‌شدن حدود ۷۰ نظامی آمریکایی منجر شده بود؛ اما دولت اردن روایت آمریکا از محل وقوع حمله را تکذیب کرد و گفت حمله‌ای به خاک اردن انجام نشده و این حمله به پایگاه «التنف» در سوریه انجام گرفته است. پایگاه التنف، محل استقرار نظامیان آمریکایی در مثلث مرزی عراق-سوریه-اردن است.
موج‌سواری در آمریکا
حمله به پایگاه التنف و کشتهشدن سه سرباز آمریکایی در بحبوحه مبارزات انتخاباتی در ایالات متحده، عملا زمینه‌ای برای موج‌سواری علیه تهران شد. در صدر این موج‌سورای‌ها، دونالد ترامپ قرار دارد که در واکنش به کشتهشدن سه نیروی آمریکایی در اردن، این اتفاق را ناشی از ضعف جو بایدن دانست و مدعی شد که اگر او رئیس‌جمهور بود، هرگز چنین اتفاقی نمی‌افتاد. آن‌گونه که ایسنا گفته، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا با انتشار پیام‌هایی در شبکه اجتماعی تروث (Truth) به حمله شب گذشته به پایگاه آمریکایی در اردن واکنش نشان داد که به کشتهشدن سه سرباز و زخمی‌شدن بیش از ۳۰ عضو نیروهای نظامی آمریکا منجر شده است.
ترامپ در پیام خود نوشت «این حمله به ایالات متحده یکی دیگر از پیامدهای وحشتناک و غم‌انگیز ضعف جو بایدن است. اگر من هنوز در کاخ سفید بودم، هرگز چنین اتفاقی رخ نمی‌داد». او در پیامی دیگر با ادعای اینکه «ما در آستانه جنگ جهانی سوم قرار داریم»، ادامه داد «این روز وحشتناک سند دیگری برای اثبات این امر است که ما نیاز به بازگشت فوری به صلح از طریق قدرت داریم؛ به طوری که دیگر هیچ هرج‌ومرج، ویرانی و از دست دادن جان‌های گرانبهای آمریکایی وجود نداشته باشد». نیکی هیلی، سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل و رقیب انتخاباتی ترامپ، هم موضع مشابهی را اتخاذ کرد و سیبل اتهامات را متوجه تهران کرد. حتی تعدادی از نمایندگان کنگره آمریکا در واکنشی گستاخانه از دولت بایدن خواستند در واکنش به حمله به پایگاه آمریکایی در اردن که منجر به کشتهشدن سه سرباز و زخمی‌شدن ۳۴ نفر دیگر شد، تهران را هدف قرار دهد.
در همین باره راجر ویکر، سناتور ارشد جمهوری‌خواه در کمیته نیروهای مسلح سنا، گفت که پاسخ‌های دولت بایدن تاکنون، فقط منجر به حملات بیشتر شده است. زمان آن فرارسیده که سریع و قاطعانه اقدامی انجام شود تا جهانیان شاهد آن باشند. تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه، نیز در بیانیه‌ای ضد ایرانی گفت که تنها پاسخ به این حملات باید تلافی علیه ایران باشد. هر چیز دیگری جو بایدن را یک بزدل نشان خواهد داد. میچ مک‌کانل، رهبر جمهوری‌خواهان سنای آمریکا، نیز گفت که انفعال بایدن دشمنان آمریکا در غرب آسیا را جسورتر می‌کند. او گفت که زمان جدی‌گرفتن این «تجاوزات» باید مدت‌ها پیش از جان‌باختن آمریکایی‌ها می‌بود.
لیندسی گراهام، سناتور ارشد جمهوری‌خواه نیز در واکنش به حمله یکشنبه‌شب به پایگاه نظامی آمریکا در اردن، گفت «سیاست دولت بایدن در قبال ایران شکست خورده و بیش از ۱۰۰ حمله علیه نیروهای ما در منطقه رخ داده است». او از از دولت بایدن خواست که این اقدام را تلافی کند. لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا نیز گفت «من و رئیس‌جمهور بایدن حملات علیه نظامیان آمریکایی را تحمل نمی‌کنیم و در زمان و مکان مناسب به حملات علیه نظامیان‌مان پاسخ خواهیم داد. ما تمامی اقدامات لازم را برای محافظت از آمریکا، نیروها و منافعمان انجام خواهیم داد». کاملا هریس، معاون‌اول رئیس‌جمهور آمریکا نیز در پیامی در صفحه توییترش مدعی شد رئیس‌جمهور بایدن به‌وضوح گفته است که ما به مبارزه با تروریسم ادامه داده و مسئولان آن را پاسخ‌گو خواهیم کرد.
واکنش تهران
در مقابل اتهام‌‌زنی‌ها درباره نقش تهران در این حمله، در نشست خبری دیروز دوشنبه سخنگوی وزارت امور خارجه، ناصر کنعانی در واکنش به خبر حمله به نیروهای آمریکایی و ادعاهای مقامات آمریکایی درباره دخالت ایران در این حمله و تهدیدهای مطرح‌شده از سوی آنها علیه ایران با قرائت بیانیه دستگاه دیپلماسی کشور در این ارتباط متذکر شد «جمهوری اسلامی ایران از ابتدای بحران جاری غزه، مکررا نسبت به خطر گسترش دامنه درگیری در منطقه به دلیل ادامه حملات رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین و نیز پشتیبانی همه‌جانبه آمریکا از نسل‌کُشی فلسطینیان در غزه و کرانه باختری هشدار داده و نقض پایدار و مکرر حاکمیت ملی عراق و سوریه توسط نیروهای آمریکایی و بمباران‌ها و انجام حملات علیه گروه‌ها و مردم عراق، سوریه و یمن را تشدید‌کننده این چرخه بی‌ثباتی می‌دانست».
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در ادامه واکنشش تأکید کرد «گروه‌های مقاومت در منطقه در تصمیمات و اقدامات خود از جمهوری اسلامی ایران دستور نمی‌گیرند و جمهوری اسلامی ایران ضمن اینکه از توسعه درگیری در منطقه استقبال نمی‌کند اما در تصمیمات گروه‌های مقاومت برای نحوه حمایت از ملت فلسطین و یا دفاع از خود و مردم کشورشان در برابر هرگونه تجاوز و اشغالگری دخالتی ندارد». کنعانی، «تکرار اتهام بی‌اساس به ایران را فرافکنی و نیز توطئه از جانب کسانی دانست که منافع خود را در کشیدن مجدد پای آمریکا به معرکه‌ای تازه در منطقه و تحریک آن در گسترش و تشدید بحران می‌بینند تا از این طریق مشکلات خود را پوشش دهند». به گفته سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشور «ایران با آمادگی و هوشیاری تحولات در منطقه را زیر نظر دارد و مسئولیت عواقب اتهامات تحریک‌آمیز علیه ایران، بر عهده عاملان طرح چنین ادعاهای بی‌‌اساسی است».
هم‌زمان یک مقام نمایندگی ایران در سازمان ملل در گفت‌وگویی با یک رسانه آمریکایی مطرح کرد که ایران هیچ ارتباطی با حمله شب گذشته نیروهای مقاومت منطقه علیه یک پایگاه نظامی آمریکا در اردن نداشته است. روزنامه وال‌استریت ژورنال در‌این‌باره گزارش داد که یک سخنگوی نمایندگی ایران در سازمان ملل به این روزنامه گفت ایران با حملاتی که مورد بحث است، هیچ ارتباطی ندارد. او افزود این درگیری از سوی ارتش آمریکا علیه نیروهای مقاومت در عراق و سوریه آغاز شده است و این عملیات میان آنها متقابلا انجام می‌شود.
جنگی در کار نیست؟!
پیرو آنچه عنوان شد، جواد امینی کارشناسی بود که در گفت‌وگویش با «شرق»، احتمال حمله مستقیم به ایران و وقوع تنش بین تهران - واشنگتن را نزدیک به صفر می‌داند؛ چراکه به باورش، از یک‌سو جو بایدن در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری اساسا توان و تمایلی برای درگیری با ایران را ندارد و از طرف دیگر با توجه به دو جنگ اوکراین و همچنین جنگ حماس و اسرائیل، ورود به جنگ جدید، آن‌هم ایران اقتضائات خاص خود را دارد که می‌تواند کل منطقه و حتی جهان را تحت‌الشعاع قرار دهد. از دید این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل، سناریوی محتمل، حملات آمریکا به پایگاه‌های نیروهای موسوم به محور مقاومت در سوریه، عراق و احتمالا یمن خواهد بود.
علی زارع هم دیگر کارشناسی بود که همسو با ارزیابی جواد امینی به «شرق» می‌گوید: «اساسا موضوع حمله مستقیم به ایران و جنگ ایران و آمریکا تهران واشنگتن منتفی است اما با توجه به شرایطی که برای جو بایدن پس از حمله به پایگاه التنف و کشتهشدن سه نفر از نیروهای آمریکایی شکل گرفته است، رئیس‌جمهور ایالات متحده مجبور به واکنش قهرآمیز خواهد بود. با‌این‌حال به گفته این تحلیلگر، واکنش واشنگتن برنامه‌ریزی شده و در جهت موازنه قوا و موازنه تهدید در منطقه خواهد بود. البته این مفسر حوزه سیاست خارجی، شدت واکنش ایالات متحده را به وضعیت هشت زخمی آمریکایی مرتبط می‌داند که شرایط وخیمی دارند. بنابراین به گفته او اگر تعداد کشته‌ها افزایش پیدا کند، هم‌زمان هم شدت انتقادات به بایدن بیشتر می‌شود و هم احتمال واکنش تندتر آمریکایی‌ها بالاتر خواهد رفت. با این وجود و از منظر زارع، واکنش ایالات متحده به سمت تسری و تشدید درگیری در منطقه نخواهد رفت؛ چراکه اساسا تعمیم تنش به کل منطقه خاورمیانه نتیجه‌ای به‌جز افزایش بهای انرژی و بالا‌رفتن قیمت حامل‌ها در آمریکا نخواهد داشت که به ضرر جو بایدن خواهد بود.
محمود سیف‌زاده هم دیگر کارشناسی بود که پیرو تحلیل دو کارشناس قبل، او هم معتقد است با توجه به آنچه روی داده است، اساسا موضوع تنشزدایی در معادلات واشنگتن پس از واکنش ایالات متحده در دستور کار جو بایدن قرار خواهد گرفت، به این معنا که تلاش‌های سیاسی، دیپلماتیک و دور جدید و البته جدی مذاکرات برای پایان‌دادن به جنگ حماس و اسرائیل بیشتر خواهد شد. چون به باور این تحلیلگر اگر کماکان تجاوزات اسرائیل به خاک غزه ادامه پیدا کند، همچنان بستر، فضا و شرایط برای ادامه واکنش‌های گروه‌های موسوم به محور مقاومت و حملات علیه نیروها و پایگاه‌های آمریکایی در منطقه وجود خواهد داشت. به همین خاطر این کارشناس تأکید دارد که جو بایدن شاید در گام اول حملات جدی را به مواضع نیروهای مسلح منطقه‌ای داشته باشد که سناریوی بدیهی است درعین‌حال بایدن به این یقین خواهد رسید که باید برای توقف این‌گونه حملات، موتور کشتار و تجاوز اسرائیل در خاک غزه خاموش شود. سیف‌زاده در ادامه به بازیگری مخرب اسرائیل هم اشاره دارد که هم‌زمان با کشتهشدن سه سرباز آمریکایی سعی کرده است در حمله جدید به سوریه، آتش جنگ را به قدری گسترده کند که پای ایالات متحده آمریکا به درگیری مستقیم کشیده شود.
اشاره سیف‌زاده به حملات دیروز دوشنبه اسرائیل به منطقه دمشق بود که خبرگزاری تسنیم از حمله به مرکز مستشاری ایران و کشتهشدن چند ایرانی خبر داد که البته دقایقی بعد، سفیر ایران در سوریه این خبر تسنیم را تکذیب کرد و در واکنش گفت هیچ مرکز مستشاری ایران در سوریه هدف قرار نگرفته و هیچ فرد ایرانی هم شهید نشده است. تسنیم نوشته بود «اخبار اولیه مدعی شهادت دو غیرنظامی و تخریب اموال برخی از شهروندان سوری و کشتهشدن تعدادی از چارپایان در حمله هوایی عصر دیروز دوشنبه ارتش رژیم صهیونیستی به حومه دمشق است». لازم به ذکر است که دیروز (دوشنبه) رسانه‌های عربی گزارش دادند که اسرائیل با سه موشک منطقه‌ای را در مجاورت سیده زینب دمشق هدف قرار داده است. با توجه به این اتفاق محمود سیف‌زاده در بخش پایانی تحلیل خود معتقد است «جو بایدن مجبور به کنترل رفتار اسرائیل برای پایان‌دادن به روند تنش‌زایی در منطقه خاورمیانه و همچنین پایان‌دادن به حملات علیه نیروها و پایگاه‌های خود در غرب آسیا است».
حسین صانعی هم دیگر کارشناسی بود که همسو با ارزیابی‌های ارائه‌شده طی گپ و گفتش با «شرق» از منظر خود به موضوع درگیری احتمالی با ایران ورود کرده و احتمال آن را بسیار کمرنگ می‌داند؛ چراکه این تحلیلگر هم با ارجاعی به روندهای گذشته معتقد است که تهران و واشنگتن تجربه کنترل درگیری‌ها و عدم بروز تنش مستقیم را دارند. مفسر حوزه سیاست خارجی یقین دارد «وقتی دو طرف این توانایی را برای جلوگیری از تنش مستقیم از خود نشان داده‌اند، اکنون نیز پتانسیل و توان برای کنترل درگیری و جلوگیری از جنگ مستقیم وجود دارد».