آیا لبنان میدان نبرد بعدی است؟

نویسنده: Rany Ballout، تحلیلگر سیاسی مستقر در نیویورک با تجربه گسترده در امور خاورمیانه. او دارای مدرک کارشناسی ارشد در مطالعات بین المللی از دانشگاه مونترال در کانادا و مدرک کارشناسی زبانشناسی از دانشگاه اوپسالا در سوئد است.

 با تشدید وضعیت در مرز اسرائیل و لبنان، فضای اشتباه محاسباتی بیشتر می شود. در حالی که انتظار می‌رود نبرد بین اسرائیل و حماس کند شود، تحولات در مرز جنوبی لبنان بین حزب‌الله و اسرائیل نشان می‌دهد که درگیری‌های فرامرزی بین طرف‌ها، پتانسیل یک جنگ گسترده را افزایش می‌دهد.

ظاهرا فشار آمریکا و اعزام ناو هواپیمابر به شرق مدیترانه، حزب الله و ایران را از تشدید درگیری ها باز داشته است. چنین تحولاتی در جبهه اسرائیل و لبنان این نگرانی را ایجاد می کند که هرگونه اشتباه محاسباتی ممکن است به جنگی گسترده تر منجر شود.

از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس، حزب الله و اسرائیل در طول مرز لبنان و اسرائیل تبادل آتش کرده اند. نگرانی های فزاینده ای وجود دارد که درگیری های مداوم می تواند به یک جنگ تمام عیار تبدیل شود.

اسرائیل و لبنان هر دو ده ها هزار نفر را که در امتداد مرزهای کشورها زندگی می کنند به دلیل نگرانی های امنیتی تخلیه کرده اند زیرا آتش سوزی به طور فزاینده ای مرگبار شده است.

بر اساس چندین گزارش، شمار کشته شدگان افزایش یافته است، با این درگیری یازده سرباز اسرائیلی و غیرنظامی کشته شده اند، در حالی که بیش از 130 نفر در لبنان کشته شده اند، بیشتر آنها از مبارزان حزب الله بودند. در حالی که جنگ تا کنون از خطوط قرمز دو طرف عبور نکرده، پویایی آن در حال تغییر به سمت تشدید خطرناک تر است. حملات حزب الله در گستره جغرافیایی، فرکانس و پیچیدگی در حال افزایش است.

حزب الله برای اولین بار در 8 اکتبر، یک روز پس از حمله مرگبار حماس در جنوب اسرائیل، با حملات موشکی به مواضع اسرائیل در مزارع شبعا وارد درگیری شد. اما این مبارزه از آن زمان تا کنون گسترش یافته و تشدید شده است که تا چندین شهر مرزی را در بر می گیرد. حزب الله و به میزان کمتری، سایر جناح های شبه نظامی فلسطینی، روزانه حملات راکتی به مواضع اسرائیل را افزایش می دهند، در حالی که اسرائیل با حملات هوایی و توپخانه پاسخ می دهد.

علاوه بر این، بر اساس چندین گزارش، حزب الله علاوه بر تشدید موج حملات موشکی و هواپیماهای بدون سرنشین خود به پست های اسرائیل، زیرساخت های مختلفی را که بر پایه موقعیت های نظامی اسرائیل است، هدف قرار داده و نابود کرده است، به خصوص سیستم های نظارتی این نشان دهنده پیش بینی جنگ علیه حزب الله است. به نظر می رسد گزارش های رسانه ای، شهرهای جلیل در شمال اسرائیل را به عنوان یک هدف آسیب پذیر برای حزب الله برجسته می کند، با این انتظار که جلیل می تواند به یک نقطه عطف کلیدی در درگیری تبدیل شود. از زمان فوران جنگ اسرائیل و حماس، جلسات بین نصرالله و رهبران ارشد حماس از هماهنگی نزدیک بین این دو حکایت دارد که گزارش شده است در مورد تحولات میدان جنگ در غزه و جنوب لبنان در اوایل درگیری، چندین رهبر حماس، از جمله خالد مشعل، مقام ارشد، انتقادات شدیدی را علیه حزب الله به دلیل امتناع از باز کردن جبهه در مرز جنوبی انجام دادند. با این حال، به گفته چندین رسانه خبری، نصرالله اخیراً در پی اعلام آتش بس اسرائیل و حماس در ماه نوامبر با رهبران ارشد حماس دیدار کرده است. دراین جلسات در مورد آخرین وقایع غزه بحث کردند که نشان دهنده هماهنگی بیشتر و مداوم است. به احتمال زیاد توضیح می دهد که حزب الله حملات مرزی را در طول آتش بس متوقف کرده است.

اغلب گفته می شود که قصد حزب الله در ورود به نبرد اسرائیل و حماس این است که توجه اسرائیل را به جبهه شمالی خود منحرف کند، به این ترتیب که از بار سنگین به حماس در پی حمله اسرائیل کاسته شود. تقریبا یک ماه گذشت تا سید حسن نصرالله، دبیر حزب الله، اولین سخنرانی تلویزیونی خود را در مورد جنگ غزه انجام داد. این نشان دهنده میزان قابل توجهی از احتیاط در بررسی میزان دخالت حزب الله در درگیری است.

نصرالله در اولین سخنرانی خود اعلام جنگ تمام عیار با اسرائیل نکرد بلکه بسته به تحولات جبهه لبنان و غزه نسبت به احتمال وقوع آن هشدار داد. چند روز بعد، در سخنرانی دوم خود، به نظر می رسید که او قصد دارد با برجسته کردن سطح مداوم و بی سابقه ای از پیچیدگی در عملیات حزب الله، اهرم حزب الله را در نبرد با اسرائیل برجسته کند. با این حال، در حالی که مشارکت حزب الله در درگیری تا کنون با محدودیت نسبی همراه بوده و به نظر می رسد بیشتر بیانیه های بعدی که توسط این گروه مسلح صادر شده است، چنین رویکردی را منعکس می کند، به طور کلی حزب الله مجموعه حملات خود را به عنوان "همبستگی با حماس" توصیف می کند، بسیاری از تحلیلگران هنوز در مورد خط قرمز حزب الله در درگیری، یعنی جلوگیری از نابودی اسرائیل از حماس، گمانه زنی هایی دارند. 

تقریبا بلافاصله پس از سخنرانی دوم نصرالله، وزیر دفاع اسرائیل، یوآو گالانت، هشدار به حزب الله مبنی بر عدم تشدید درگیری در امتداد مرز کشورها را صادر کرد. این ظاهرا در پاسخ به اشاره نصرالله به گسترش دامنه عملیات نظامی بود. بنا به گزارش ها گالانت به همراه بسیاری از مقامات ارشد در نیروهای دفاعی اسرائیل، به دلیل عدم انجام یک حمله عمده پیشگیرانه علیه حزب الله در پی حملات فوری حماس در 7 اکتبر، تحت فشار قرار گرفته بودند. فشار آمریکا بر اسرائیل برای درگیر نشدن در جنگ گسترده تر با حزب الله نیز مؤثر بوده است. 

تقریبا دو هفته پیش ایلون لوی، سخنگوی دولت اسرائیل، اظهار داشت که سیاست فعلی اسرائیل بازدارندگی علیه حزب الله به جای درگیر شدن در جنگ است. دو روز بعد بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل تهدید کرد که اگر حزب الله به حملات خود علیه اسرائیل ادامه دهد، بیروت و جنوب لبنان را نابود خواهد کرد. این بیانیه در جریان بازدید از نیروهای دفاعی اسرائیل در نزدیکی مرز این کشور منتشر شد. به طور خاص، چندین بیانیه اخیر رهبران ارشد اسرائیل، از جمله گالانت، مشاور امنیت ملی اسرائیل، تزاچی هانگیبی، وزیر امور خارجه اسرائیل، الی کوهن، و دیگر رهبران ارشد نظامی اسرائیل، نشان می دهد که حمله پیشگیرانه اسرائیل علیه حزب الله و گسترش جنگ هنوز امکان پذیر است. این امر با توجه به اهمیت امنیت شهرهای مرزی و بازگشت نهایی ساکنان آن در پی حمله حماس در جنوب اسرائیل و نفوذ آن به گارد محافظین امنیتی در امتداد مرزها وشهرک هاست. 

نشست گالانت بیش از یک هفته پیش با گروهی از شهرداران و روسای شوراهای شهرهای مرزی برگزار شد. در طول این جلسه، آنها در مورد بازگشت بالقوه جوامع خود به خانه های خود بحث کردند. گالانت قول داد که نیروهای دفاعی اسرائیل IDF)) قبل از بازگشت ساکنان، نیروهای حزب الله را تا شمال رودخانه لیتانی در لبنان تعقیب خواهند کرد. گالانت تاکید کرد که این اتفاق می تواند از طریق اجرای قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل که به جنگ اسرائیل و حزب الله در سال 2006 پایان دهد و حضور نظامی حزب الله در مرز جنوبی را ممنوع کند، یا با یک توافق سیاسی بین المللی یا از طریق اقدام نظامی رخ دهد.

به گفته تایمز اسرائیل، تزاچی هانگیبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل، چند روز پس از آن گفت که اسرائیل ممکن است مجبور شود برای جلوگیری از حمله این گروه از شمال به جنگ علیه حزب الله برود، تا جلوی حملاتی مشابه حملات 7 اکتبر حماس گرفته شود. او بار دیگر درخواست گالانت برای اجرای قطعنامه 1701 را تکرار کرد. الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل روز دوشنبه گفت اگر تهدید حزب الله در مرز با اسرائیل از طریق دیپلماتیک رفع نشود، اسرائیل به اقدام نظامی متوسل خواهد شد. در واقع، تعداد زیادی از چهره های لبنانی و بین المللی خواستار اجرای قطعنامه 1701 هستند. اینها شامل رئیس نیروهای لبنانی، سمیر جعجع، رئیس حزب کتائب، سامی جمیل و چندین نماینده مستقل پارلمان است. در سطح بین المللی، چندین هیئت نمایندگی خواستار پایبندی به قطعنامه 1701 در جریان مذاکرات با مقامات ارشد لبنان شده اند.

این فوریت در طول دیدار هیئت ها از ایالات متحده اعلام شد. آموس هوخشتاین، فرستاده ویژه ریاست جمهوری فرانسه برای لبنان، ژان ایو لودریان، هماهنگ کننده ویژه سازمان ملل متحد برای لبنان، جوانا ورونکا و اخیرا در روز دوشنبه، کاترین کولونا، وزیر امور خارجه فرانسه از جمله آنها هستند. به گفته رسانه های محلی، لودریان در سفر اخیر خود به لبنان در اوایل ماه جاری نه تنها از لبنان خواست تا قطعنامه 1701 را اجرا کند، بلکه هشدار داد که اگر لبنان از آن پیروی و این قطعنامه را اجرا نکند، قطعنامه 1701 به زور اجرا خواهد شد.

جای تعجب نیست که نبیل کائوک، عضو شورای مرکزی حزب الله، به روشنی چنین تلاش هایی را ترویج اهداف اسرائیل در داخل لبنان به هزینه حاکمیت آن توصیف کند. کائوک تلاش زیادی کرد تا درخواست اجرای قطعنامه 1701 را به عنوان "اصلاح قطعنامه 1701" و بخشی از طرح ایجاد یک منطقه حائل در مرز برای محافظت از شهرک نشینان اسرائیلی قرار دهد. با این حال، در پاسخ، مخالفان سیاسی حزب الله در لبنان روشن کردند که هیچ یک از نمایندگان بین المللی که از لبنان دیدن کرده اند، به جای اجرای کامل ان، از اصلاح قطعنامه 1701 صحبت نکردند.

تقریبا دو هفته پیش، حماس اعلام کرد یک واحد جدید در لبنان با عنوان "پیشتازان طوفان الاقصی"، ایجاد کرده و از فلسطینیان در اردوگاه های فلسطینی در لبنان خواست تا به جنبش مقاومت با هدف آزادسازی بیت المقدس و مسجد الاقصی بپیوندند.

اعلام حماس در ابتدا باعث محکومیت چندین محافل سیاسی لبنانی شد. پس از این، حماس عقب نشینی کرد و نشان داد که راه اندازی این واحد صرفاً یک چارچوب آموزشی جوانان برای مشارکت مدنی در آرمان فلسطین است. این حرکت حماس با توجه به زمانبندی و پیام اساسی آن، از نظر بسیاری هماهنگ شده توسط حزب الله تلقی شد. حزب الله در حال حاضر با فشار فزاینده بین المللی و داخلی برای پایان دادن به عملیات نظامی خود در مرز مطابق با قطعنامه 1701 مواجه است. همان طور که منتقدان حزب الله اشاره کردند، اعلامیه حماس احتمالا با حزب الله هماهنگ شده است و می تواند به طور گسترده به عنوان بخشی از مانور ایران برای تأثیرگذاری بر مذاکراتش با ایالات متحده، با توجه به کنترل کامل نظامی حزب الله در جنوب لبنان، تفسیر شود  این نشان می دهد که ایران بر تصمیمات صلح و جنگ در منطقه تسلط دارد  این اعلامیه همچنین به عنوان پیامی تلقی می شود که آنها ممکن است جبهه لبنان را به شبه نظامیان فلسطینی در لبنان اختصاص دهند. البته تحت نظارت حزب الله که از طریق آن مبارزان فلسطینی می توانند عملیات علیه اسرائیل انجام دهند.

گذشته از کاستی های UNIFIL، شکست های پی در پی تلاش های دولت های لبنان با با خلع سلاح حزب الله از زمان پایان جنگ، باعث شده است که این گروه مسلح به قدرت به صحنه سیاسی کشور بازگردد و حضور نظامی خود را در امتداد مرزها افزایش دهد.

قطعنامه 1701، در هسته خود، اقدامات سختگیرانه امنیتی را در ماده 8، که توسط حزب الله و اسرائیل مورد توافق قرار گرفته است، ایجاد می کند. در ماده 8 احکام، احترام کامل به خط آبی و منطقه مرزی به رسمیت شناخته شده توسط سازمان ملل متحد که لبنان و اسرائیل را از هم جدا می کند، الزامی شده است. این کشور همچنین منطقه ای بین خط آبی و رودخانه لیتانی را بدون حضور هیچ گروه و سازوبرگ مسلح، به جز ارتش لبنان و نیروی موقت سازمان ملل در لبنان ایجاد می کند. علاوه بر این، خلع سلاح همه گروه‌های مسلح غیردولتی در لبنان را بر اساس توافقنامه طائف، که به جنگ داخلی لبنان در سال 1990 پایان داد، الزامی می‌کند. در سطح وسیع‌تر، با بدتر شدن وضعیت بشردوستانه در لبنان، قطعنامه 1701 یک سازش سیاسی بود که توسط ایالات متحده و فرانسه برای پایان دادن به خصومت‌ها تضمین شد، هرچند با این باور نابه جا که یونیفل تقویت‌شده نیرویی توانا برای حفظ صلح خواهد بود. 

بر اساس تحلیل موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم SIPRI، در حالی که قطعنامه 1701 ماموریت صلحبانی یونیفل در لبنان را تقویت کرد و به آن نقشی فعال در حمایت از اجرای قطعنامه توسط دولت لبنان داد، یونیفل در عملیات خود آسیب پذیری های کلیدی ای را متحمل شد. این آسیب ها شامل محدودیت‌های قانونی در استفاده از زور فراتر از "مناطق استقرار" و عدم شفافیت در پاسخ به نقض قطعنامه 1701 بود. قابل توجه است، قبل از اینکه درگیری های مرزی ادامه یابد، سطح جدیدی از قاطعیت حزب الله در امتداد مرز مشهود بود؛ همان طور که در افزایش موقعیت آن در امتداد خط آبی در ماه ها و سال های اخیر در منطقه عملیات UNIFIL (AO) دیده می شود.

قتل یک صلحبان ایرلندی سازمان ملل در دسامبر ۲۰۲۲ توسط افراد مرتبط با حزب الله در یک شهر در جنوب لبنان، پایگاه این گروه، هنوز به طور کامل درک نشده است. مشخص نیست که آیا این حادثه تصادفی یا عمدی بوده است و همچنان اقدامات قانونی بیشتری را انتظار می کشد.

بر اساس قانون اساسی لبنان، اعلام جنگ تنها در اختیار دولت و قدرت اجرایی کشور است. با این حال با توجه به فلج بی سابقه این نهاد در لبنان، که در نبود رئیس جمهور دولت کارآمدی وجود ندارد، اقدامات حزب الله از جمله استراتژی تشدید تنش بود است، آن هم در امتداد مرزی که تقریبا بدون محافظت باقی مانده است. در داخل لبنان، نیز یک عدم اطمینان کلی حاکم است، زیرا که شهروندان وفاداری های فرقه ای و جناحی مختلف خود را دنبال می کنند. 

با این حال، مخالفان سیاسی حزب الله قاطعانه احتمال اعلام جنگ یکجانبه حزب الله علیه اسرائیل را رد می کنند. در حالی که اجماع قابل توجهی وجود دارد که جنگ با اسرائیل برای اقتصاد در حال فروپاشی فاجعه بار خواهد بود، این دیدگاه حتی در میان رده های پایین حزب الله نیز مشترک است.

با این حال اظهارات رسمی دولت اسرائیل به طور فزاینده ای به چشم انداز حمله علیه حزب الله اشاره دارد، اگر بنا باشد لبنان به اجرای کامل قطعنامه 1701 متعهد نباشد. با تشدید اوضاع در مرز اسرائیل و لبنان، اشتباه اتاق محاسبات افزایش می یابد. پیامدهای سیاست ایالات متحده در خاورمیانه چالش برانگیز است. یک راه حل ایده آل می تواند باعث تقویت تلاش های میانجی گری و اجرای تدریجی قطعنامه 1701 باشد که در صورت نبود آن، یک جنگ فاجعه بار دیگر بین این دو بسیار محتمل خواهد بود.

منبع: نشنال اینترست / ترجمه: محمد حسین واحدی