جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
ایجاد یک میلیون شغل در سال؛ یکی از وعده‌های ابراهیم رئیسی پیش از به دست گرفتن دولت سیزدهم بود. حالا به نظر می‌رسد در روزهای پایانی سال 1401، دولت مُصر است که نشان دهد به این وعده خود حداقل در سال جاری عمل کرده است؛ روزی وزیر کار می‌گوید «بحمدالله از یک میلیون فرصت شغلی در سال عبور کرده‌ایم.» و روزی دیگر رئیس جمهوری از تحقق این وعده خبر می‌دهد.
افزون بر این، دو سه روز قبل بود که رئیسی برای نشان دادن اینکه نرخ بیکاری تک‌رقمی شده، طی سخنانی گفت که «نرخ بیکاری از 8.9 درصد به 8.2 درصد رسیده که بدین ترتیب 7 درصد کاهش پیدا کرده است!» جدای از اشکالات محاسبه‌ای که در این گفته وجود دارد اما آیا واقعیات اقتصادی نیز حکایت از نرخ بیکاری تک‌رقمی و ایجاد یک میلیون شغل در سال دارند؟
اطلاعات منتشر شده از مرکز آمار ایران نشان می‌دهند از پاییز سال قبل تا پاییز امسال، 930 هزار شغل ایجاد شده است. اما بررسی کارشناسان گویای این مطلب است که تغییر وضعیت شاغلان مرد در یک سال منتهی به پاییز سال جاری حاکی از این است که جمعیت شاغل 90.3 درصد، جمعیت غیرفعال 6.6 درصد و جمعیت بیکار 3.3 درصد است. وضعیت شاغلان زن اما نگران‌کننده‌تر است؛ 62.6 درصد شاغل، 35.7 درصد غیرفعال و 1.8 درصد بیکار.
در شرایطی جمعیت غیرفعال زنان به 35.7 درصد رسیده که در تعاریف ارائه شده جمعیت غیرفعال شامل گروهی می‌شود که شغلی ندارند و در جست‌وجوی شغل نیز نیستند. اما رشد جمعیت غیرفعال به چه معناست؟ این امر جدای از اینکه در نتیجه مجموعه‌ای از عوامل مختلف از اجتماعی تا فرهنگی اتفاق می‌افتد یک علامت منفی به بازار کار است.
در پاییز سال گذشته هم 23 میلیون و 535 هزار و 175 نفر شاغل بوده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از آن زمان تا پاییز سال جاری، 682هزار و 520 نفر شغل خود را از دست داده‌اند. به گزارش اکوایران، رقم خالص اشتغال ایجاد شده برابر با 274 هزار و 883 نفر بوده است. رقمی که با وعده داده شده فاصله قابل توجهی دارد.
در شرایطی مقامات دولتی از محقق شدن وعده ایجاد یک میلیون شغل در سال خبر می‌دهند و از آن به‌عنوان یک دستاورد نام می‌برند که بررسی‌های انجام گرفته نشان می‌دهند که هنوز محیط کسب و کار ایران از یکسری عوامل تکراری رنج می‌برند.
فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در یک پایش که از سوی اتاق بازرگانی ایران نیز انجام گرفته، گفته‌اند که به ترتیب سه مولفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» جزو نامناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار قرار دارند و از جمله موانع رشد و توسعه مشاغل‌شان تلقی می‌شوند.
از سوی دیگر، ایجاد اشتغال با انجام سرمایه‌گذاری رابطه مستقیمی دارد. اما چندی است که فعالان اقتصادی نسب به خروج سرمایه‌گذاران داخلی از کشور هشدار می‌دهند. ضمن اینکه شرایط را برای تشویق سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به کشور ناممکن تلقی می‌کنند.
صاحب نظران چند شرط را برای انجام سرمایه‌گذاری ضروری برمی‌شمرند؛ از جمله ایجاد ثبات اقتصادی، رفع موانع کسب و کار، تغییر قوانین بانکی، تک نرخی شدن و ثبات ارزی و البته مهم‌تر از همه رفع تحریم‌ها و بهبود روابط با دنیای خارج و به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای. پیشتر مسعود خوانساری- رئیس اتاق بازرگانی تهران نیز یک پرسش اساسی و کلیدی را مطرح کرده بود که چگونه مسئولان انتظار دارند در روزهایی که نرخ فرار سرمایه از ایران اوج گرفته و سرمایه‌گذاران داخلی در حال خروج از کشور هستند، سرمایه‌گذاران خارجی تشویق به سرمایه‌گذاری در کشور شوند؟
در این میان، آمارهای منتشر شده از بانک مرکزی هم حکایت از این دارد که در دهه 90 سالانه به طور متوسط حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده؛ این یعنی از سال 91 تا 1400، 100 میلیارد دلار سرمایه از کشور به دیگر کشورها انتقال یافته است. شهریورماه امسال هم اتاق بازرگانی تهران خبر داد که خروج ۴۵ میلیارد دلار سرمایه از ایران در ۴ سال اخیر رقم خورده است. با وجود این حجم از فرار سرمایه از کشور، ادعای عجیب تحقق یک میلیون شغل در سال دور از دسترس به نظر می‌رسد.