پنجشنبه ۰۱ آذر ۱۴۰۳
دنیای سیاست و روابط بین المللی، عرصه شیرین رویاها و آرمان های دست نیافتنی نیست، بلکه دنیای سیاست، صحنه تلخ واقعیت های تحمیلی است که نمی توان آنها را نادیده گرفت که اگر نادیده گرفته شوند، به پرداخت هزینه های سنگینی منجر خواهد شد.
روشن است که دنیای سیاست مبتنی بر قدرت در ابعاد مختلف بوده است. بدون قدرت و ثروت هیچ کشوری عرصه ای برای مانور ندارد. حتی معنویات در همه ابعاد و تعریف ها، نیز اگر پشتیبانی مادی نداشته باشند نمی تواند ماندگار، اثر بخش و تمدن ساز شوند.
در طول تاریخ تا عصر حاضر، قدرت نظامی و اقتصادی روشن کننده جایگاه کشورها در منازعات بوده و ایدئولوژی ها هر چند عامل تحریک و برانگیختن هیجانات بوده و تا حدودی توانسته اند از توده ها سرباز گیری کنند، اما این تهییج توده ها زمانی که همراه با توان نظامی و اقتصادی بوده اند، منشا اثربخشی شده اند.
ما به عنوان ایران تا زمانی که به دو عنصر قدرت نظامی و اقتصادی در استانداردهای جهانی دست نیافته ایم باید مسیری را طی کنیم که هموار کننده دستیابی به قدرت و ثروت باشد.
نتایج حاصله جنگ تحمیلی و جام زهر، پروژه هسته ای و برجام و غزه این آخرین آزمونی که می توانست با عدم هوشیاری خط آخر باشد نشان داد و می دهد که باید در راهبردها تجدید نظر کنیم و به گونه ای رفتار نکنیم که نه تنها آرمان ها را بر باد دهیم بلکه کیان ایران را نیز با خطر مواجه نکنیم.
برخی از دوستان به تاکید یادداشت قبلی ایراد گرفته اند که بازگشت به نرم بین المللی به معنای عدول از ارزش هاست. شاید لازم باشد در مورد نرم جهانی شفاف تر سخن گفت و آن را تشریح کرد. نرم جهانی یعنی پذیرش قطعنامه قبل آنکه تبدیل به جام زهر شود. نرم جهانی یعنی ارائه رفتاری متعارف که به برجامی منجر نشود که در حال حاضر مخالفان دیروز برجام دربه‌در دنبال احیای آن هستند. نرم جهانی یعنی پذیرش سفارتخانه‌ها به عنوان خاک کشورها و پذیرش آنکه باید حرمت آنها رعایت شود. نرم جهانی یعنی سیاستی را در پیش نگیریم که غزه به امروزی دچار شود که ما از کنار نظاره گر آن باشیم. نرم جهانی یعنی راهی که چین، مالزی، ترکیه و... می پیمایند. نرم جهانی یعنی....
به هر حال ساختار حاکم و معادلات جهانی که از آنها به عنوان نرم ها یاد می کنیم حاصل مهندسی غرب است و کشورهایی در قابلیت چین و آلمان نیز اگرچه زیر پوستی ملاحظاتی نسبت به آن دارند اما سیاست ها و راهبردهای خود را بر اساس آن تنطیم می کنند. این نرم ها الزاما عادلانه نبوده‌اند و نیستند و حق وتو تبلور یکی از این نرم هاست.
پس تا زمانی که خود نمی توانیم نرم ساز شویم باید کم و بیش به نرم ها تن دهیم و سیاست ها را نه بر اساس آرزو و شعار بلکه بر اساس واقعیت های حاکم و تدبیر متکی بر شعور و عقلانیت تنظیم کنیم.
نکته آنکه چندیست نشانه های رفتار مبتنی بر نرم ها در سیاست خارجی ایران ظاهر شده و به نظر می رسد با علنی شدن این رویکرد اتفاق میمونی برای ایران و ایرانیان علی رغم دیر کردن و هزینه های پرداختی آن به وقوع بپیوندد. باشد که این چنین شود و سکته ای رخ ندهد.