جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
نویسنده: محمدمهدی سیدناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان
باید به خلبان اسرائیلی چنین گفت: کدام مولفه قدرت هوایی و کدام مصداق شجاعت را به نمایش گذاشتی وقتی هیچ مانعی برای مقابله هوایی در غزه وجود ندارد؟؟ از ابتدای تاریخ تا به امروز، جهان شاهد بروز جنگ‌های بین‌المللی و داخلی تازه‌ای بوده است. در واقع یکی از بلایایی که اصلی‌ترین قربانیان آن در طی تاریخ کودکان بوده و هستند، جنگ است. پدیده‌ی نامیمون جنگ، حقوق کودکان از جمله حق حیات، حق زندگی در کنار خانواده، حق بهداشت، حق پیشرفت و تحصیل و آموزش کودکان را نقض می‌کند.
اشغالگران قدس سه شنبه بیمارستان المعمدانی در غزه را بمباران کردند و در نتیجه این اقدام جنایتکارانه و بر اساس اعلام منابع خبری بیش از ۵۰۰ زن و کودک فلسطینی در این بیمارستان به شهادت رسیدند. ماده ی ۱۸ کنوانسیون چهارم ژنو بیان می دارد که: بیمارستان های غیر نظامی که برای پرستاری مجروحین و بیماران و معلولین و زنان باردار تشکیل می شوند در هیچ موردی نباید مورد حمله قرار گیرند بلکه در هر زمان باید توسط دولت های متخاصم محترم شمرده و حمایت شوند.
صلح و آرامش، آرزوی همه‌ی ملت‌هاست، با این وجود هر روز در گوشه‌ای از دنیا، شاهد رخ دادن جنگ و منازعه‌ای جدید هستیم. فارغ از اینکه دلیل شروع یا ادامه‌ی این مخاصمات چیست، گروه‌هایی در آن‌ها درگیر می‌شوند که کمترین امکانات حفاظت از خود را دارند. عمده‌ترین و آسیب‌پذیرترینِ این گروه‌ها ،کودکان هستند. در واقع آنچه در آتش جنگ می‌سوزد، تصویر روزهای خوش کودکیِ کودکانی است که از خاکستر آن آسیب‌های جدی و ماندگار جسمی و روحی برای آنان بر جای می‌ماند. در 19 آگوست 1982میلادی ، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در جلسه‌ی ویژه‌ی اضطراری خود در مورد مساله‌ی فلسطین، وحشت‌زده از تعداد زیاد کودکان بی‌گناه فلسطینی و لبنانی که قربانی اقدامات نظامی اسراییل بودند، سخن گفت و تصمیم گرفت ۴ ژوئن هر سال را به عنوان « روز جهانی کودکان بی‌گناه قربانی مخاصمات » نامگذاری کند . این تصمیم، نشان از اجماعی جهانی در مورد الزام توجه ویژه، حمایت و تلاش هماهنگ جامعه‌ی جهانی برای رسیدگی به آسیب‌پذیری‌ها و تخلفاتی است که کودکان در موقعیت‌های مربوط به درگیری با آن روبه‌رو هستند.
در دهه‌ی ۹۰ میلادی و با ورود جهان به عرصه‌ی جنگ‌های جدید که با گسترش جنگ‌های قومی همراه بوده است، حمایت از حقوق کودکان افزایش یافت و حمایت بین‌المللی در این زمینه از جمله در قطعنامه‌های شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد، منجر به مجموعه‌ای از سازوکارهای بین‌المللی گردید. اما با وجود همه‌ی این اقدامات، سؤال این است که چرا بشر در عصر انقلاب تکنولوژی کماکان شاهد صدمات به کودکان فلسطینی و دیگر کشورهای درگیر مخاصمه است؟ منظور از کودک به استناد اکثر اسناد حقوق بشری، شخصی است که به سن 18 سالگی نرسیده است. همان طور که کنوانسیون حقوق کودک در ماده‌ی 1 خود اشعار می‌دارد: « از نظر کنوانسیون حاضر منظور از کودک افراد انسانی زیر ۱۸ سال است، مگر اینکه طبق قانون قابل اجرا در مورد کودک سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود».
کودکان آیینه تمام‌نمای اشخاص بی‌دفاع در مخاصمات مسلحانه هستند، با این حال در سراسر جهان، طرف‌‌های متخاصم یکی از اساسی‌ترین قواعد مخاصمات مسلحانه را نادیده می‌گیرند و آن حمایت از حقوق کودکان است. ماهیت طولانی مخاصمات امروزی آینده‌ی تمام نسل‌‌های کودکان را تحت تأثیر قرار داده است. با عنایت به اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای متعدد و توجه ویـژه‌ی دولـت‌هـا و سـازمان‌هـای جهانی و منطقه‌ای و پیشرفت سریع حقوق بشر و بشردوسـتانه و نهادهـای نـاظر بـر حسـن اجرای این حقوق و همچنین حساسیت و آگاهی بیش از پیش افکار عمومی نسبت به حقـوق کودکان در مخاصمات مسلحانه و بیداری وجدان جهانی، به نظر مـی‌رسـد کـه می‌بایست حقـوق کودک در مخاصمات مسلحانه را جز حقوق مسلم و بدیهی مورد قبول جامعه جهانی بدانیم و بپذیریم که حقوق کودک در این حوزه پذیرش عام یافته و وارد عرصـه‌ی حقـوق بـین‌الملـل عرفی شده است. هرچند که باید اعتراف‌کرد کودکان هنوز هم نیازمند حمایت هرچه بیشـتر جامعه جهانی در برابـر مخاصـمات مسـلحانه هسـتند؛ چـه در سـطح بـین‌المللـی بـا انعقـاد کنوانسیونی مجزا در همین ارتباط، و چه در سطح منطقه‌ای. اما در جنگ‌های جدید عاملی که بسیار برجسته شده درکی است که بر اساس سیاست هویت شکل گرفته که خود منتج به شکستن هنجارها و نقض قواعد بین المللی شده است، عاملی که بیشتر به اهداف سیاسی و منافع دولت‌ها پرداخته است تا انسانیت.
هم‌اکنون شرایط کودکان فلسطینی در منازعه اخیر ، روایتی تلخ و تکان‌دهنده است که می‌بایست تدبیری جدی از طرف دولت‌های طرف مخاصمه و جامعه‌ی جهانی علی الخصوص سازمان ملل متحد صورت گیرد. این کودکان امروز هستند که جنگ، همه جوانب حال و آینده زندگی آنان را تهدید می‌کند و ما بزرگسالان باید به رسالت خود نسبت به آنان بیشتر اندیشیده و چاره‌جویی‌کنیم. بمباران بی امان مناطق مسکونی و با قطع برق در غزه، بیمارستان‌ها بی‌برق می‌مانند و نوزادان در انکوباتورها و بیماران سالمند در اتاق‌ها بدون دسترسی به اکسیژن در معرض خطر قرار می‌گیرند. خانواده‌ها در غزه در حال حاضر برای دسترسی به آب سالم با مشکل مواجه هستند. هیچ پدر و مادری دوست ندارد مجبور شود به کودک تشنه‌اش آب آلوده بدهد.
اقدامات روا داشته توسط رژیم صهیونیستی به کودکان در غزه تماما نقض کلیه قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه و حقوق بشر است. ظلم بزرگی به ملت فلسطین رفته است و این روزها نتایج یکی از پرده‌های ظلم را مشاهده کرده و رژیم اسرائیل، یک زندان بزرگ دو و نیم ملیون نفری در فضای باز ایجاد کرده است و سوال قابل تاملی که پیش می‌اید این است که چه بر سر بشریت آمده که از کشتار انسان‌ها خوشحال می شوند؟ صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در گزارش خود در دسامبر ۲۰۲۲ میلادی با عنوان بررسی اقدامات بشردوستانه برای کودکان در سال 2023 خاطرنشان می‌کند که کودکان امیدهای فردای جهان هستند و ما با همکاری یکدیگر می‌توانیم آینده بهتری برای هرکودکی که در جنگ و بحران زندگی می‌کند بسازیم. به امید حمایت بیشتر از این امیدهای فردا... یادمان باشد کودکی رؤیا نیست و حق با کودکان است.