جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
به گزارش صد آنلاین ، با اینکه گزارش مشخصی از آمارتفکیکی موضوعات پرونده های خانوادگی منتشر نشده است اما، نگاهی به اخبار قضائی در استان‌های مختلف حکایت از آن دارد که طلاق پرتعدادترین پرونده های خانوادگی را به خود اختصاص داده است. کمااینکه رئیس قوه قضائیه نیز سال گذشته گفته بود؛ دعاوی خانوادگی چون طلاق، نفقه، حضانت و … از پرتعداد پرونده های قضایی هستند. تابستان امسال هم رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی در نشستی اعلام کرد که در سال ۱۴۰۱ تعداد یک هزار و ۱۱۷ مورد طلاق توافقی در خراسان جنوبی داشتیم.
پرویز توسلی‌زاده رئیس کل دادگستری استان کرمانشاه نیز با یادآوری اینکه حجم مراجعین دادگستری استان در سال بیش از ۵۵۰ هزار پرونده است، اعلام کرده که طلاق و اختلافات خانوادگی آمار بالای پرونده‌های دادگستری را به خود اختصاص داده است. اظهاراتی که نمونه هایی هستند از اولویت بودن طلاق در پرونده های دعاوی خانوادگی. موضوعی که خودش به شاخه های مختلفی تقسیم می شود.
چندی پیش رئیس دیوان‌عالی کشور با اشاره به افزایش پرونده‌های مطرح شده در خصوص دعاوی خانوادگی گفته است: «با توجه به کثرت پرونده‌های مربوط به دعاوی خانواده باید مسأله طلاق آسیب شناسی شود. موضوعی که حکایت از آن دارد که طلاق احتمالا جزء پرشمارترین پرونده های قضایی است.» وی در همین حال بر تشکیل کارگروهی در جهت رسیدگی به پرونده‌های دعاوی خانواده تأکید کرد و گفت: «مسأله طلاق یکی از آسیب های جدی اجتماعی است که باید در جهت کاهش آن تلاش شود و تا جایی که امکان دارد آمار پرونده های خانوادگی تقلیل یابد.»
وقتی صحبت از پرونده‌های خانوادگی می‌شود اولین و شاید تنها موردی که به فکر می‌رسد، پرونده‌های طلاق باشد. اما شاید بد نباشد که بدانید موارد صلاحیت دادگاه خانواده بالغ بر رسیدگی به ۲۰ سرفصل قضائی است. نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن، نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح، شروط ضمن عقد نکاح، ازدواج مجدد، جهیزیه، مهریه، نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت، تمکین و نشوز، طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن، حضانت و ملاقات طفل، دعاوی نسب، رشد، حجر و رفع آن، ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان، نفقه اقارب، امور راجع به غایب مفقود الاثر، سرپرستی کودکان بی سرپرست، اهدای جنین، تغییر جنسیت، رها کردن طفل در محل خالی از سکنه و… از جمله مواردی است که رسیدگی به آنها در دادگاه های خانواده انجام می شود. با این حال، همانطور که مسئولان نیز بارها اشاره کرده اند، «طلاق» رکورد دار پرونده های خانوادگی است. آمارهای منتشر شده توسط سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد که در فصل بهار نزدیک به ۸۰ هزار مورد ازدواج و حدود ۳۸ هزار طلاق در کشور ثبت شده است.
بر اساس همین آمار اتفاق کم‌سابقه‌ای در ایران رخ داده و در ۱۲ استان کشور به ازای هر دو ازدواج حداقل یک طلاق ثبت شده است. براساس پژوهش های انجام شده مهمترین دلایل افزایش آمار طلاق در ایران را می‌توان به «انتخاب همسر نامناسب»، «فقدان دانش و مهارت کافی زوجین»، «شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت زندگی مشترک»، «شرایط اقتصادی نامناسب»، «آسیب‌های اجتماعی طلاق» اشاره کرد.
دکتر سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در گفت‌وگو با «آرمان امروز» ضمن اشاره به ابعاد مختلف پرونده های خانواده‌ای که ریشه در آسیب های اجتماعی موجود در خانواده ها دارد، می‌گوید: «همانطور که می‌دانید موضوعات خانوادگی بیشترین آمار پرونده های قضائی را به خود اختصاص می‌دهد.
گرچه نباید از یاد برد که موضوعات خانوادگی مسائلی چند وجهی است و نمی‌توان به آنها به شکل تک بعدی نگاه کرد.» وی با ذکر اینکه نمی‌توان به‌صورت مشخص و دقیق آماری از موضوعاتی که منجر به تشکیل پرونده‌های خانوادگی می شوند داد، می‌گوید: «ممکن است زنی به دلیل و بهانه اعتیاد شوهرش به دادگاه مراجعه کرده باشد اما، در واقع دلیل اصلی درخواست طلاقی که داده، مشکلات زناشویی بین زوجین بوده باشد. به بیانی هر چقدر موضوعات خانوادگی حیثیتی تر شود طرفین کمتر مایل به طرح آن در دادگاه هستند.»
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در مورد پرشمارترین موضوعات خانوادگی دعاوی قضایی نیز می گوید: «طلاق، اعتیاد، خشونت بین زوجین، ناتوانی در تامین هزینه ها، عصر و حرج، ازدواج محدد، عدم تفاهم، مسائل اخلاقی، مشکلات زناشویی از مهمترین دلایلی است که یکی از والدین را وادار می کند تا به دادگاه ها مراجعه کنند.»
وی با بیان اینکه اولویت بندی موضوعات پرونده های دعاوی خانوادگی بسیار مفید است می‌گوید: «پس می‌توان برای رسیدگی به این پرونده‌ها برنامه‌ریزی مناسبی داشت و هم با بازنگری قانون پیشگیری از طلاق و آسیب های اجتماعی در خانواده، تلاش کرد تا استحکام زندگی ها بیشتر و بیشتر شود.» اما چه عواملی باعث بروز مشکلات و چالش های خانوادگی می شود؟ سوالی که چلک در پاسخ به آن می گوید: اصولا دو دسته از عوامل در بررسی مشکلات خانوادگی نقش دارند.
اول: بررسی عوامل زمینه سازی که می تواند باعث بروز این اختلاف ها شود و یا به این اختلاف ها دامن بزند. و دوم اینکه باید موضوعات را به صورت محلی بررسی کرد. مثلا نمی تواند گفت که اعتیاد عمده ترین دلیل تشکیل پرونده های خانوادگی است بلکه ممکن است در بسیاری از استان ها، عوامل دیگری از اعتیاد پیشی گرفته باشند.
این آسیب شناس اجتماعی و مشاور خانواده در این میان نقش عوامل«محافظ» را از دیگر محورهای موثر در بررسی پرونده های خانوادگی عنوان کرده و می گوید: عوامل محافظ همان آموزش های مهارت های زندگی است. یعنی باید زوجین و بخصوص جوانان در شرف ازدواج باید مهارت های زندگی را بیاموزند تا زندگی اشان بهتر شود و منجر به حل و فصل در دادگاه ها نشود. مثلا باید تاب آوری و روانشناسی جنس مخالف، آشنایی با حقوق یکدیگر و… باید به زوجین آموزش داده شود تا زندگی های خانوادگی قوام بیشتری داشته باشد.
سرگرد فرشته ده بیگی، مشاور خانواده در سرکلانتری ششم تهران اما به نکات ملموس تری در مورد دعاوی خانوادگی اشاره می کند. وی در این زمینه به «آرمان امروز» می گوید: بیشترین موضوعاتی که ما در سرکلانتری خودمان با آن مواجه هستیم شامل اعتیاد، عدم پرداخت نفقه، خیانت های زناشویی، ضرب و شتم، سردی عاطفی بین زوجین و ناسازگاری بچه ها با والدین است.
الان وضعیت به گونه ای شده که بسیاری از والدین به قدری از دست رفتارهای هنجارشکنانه فرزندانشان به ستوه آمده اند که برای مشاوره پیش ما می آورند و حتی از فرزندانشان شکایت می کنند. در این میان بیشترین موضوعی که ما با آن مواجه هستیم این است که معمولا یک طرف پرونده- حالا چه زن و چه مرد- تمایلی به مشاوره ندارد.
این در حالی است که اگر می خواهیم چالش های خانوادگی ما کم شود باید آموزش همگانی و اطلاعات عمومی زوج ها افزایش پیدا کند. وی با اشاره به اینکه هنوز هم جامعه ما به جای جامعه ای دمکراتیک، همچنان جامعه ای پدرسالار است، می‌گوید: «همین مساله باعث شده تا بسیاری از مردان صحبت ها و راهکارهای مشاوران را نپذیرند و در نهایت کارشان به دادگاه بکشد.»
در این شرایط نمی‌توان از وضعیت اقتصادی حاکم بر خانواده چشم پوشی کرد و آن را بی‌ارتباط با دعواها، اختلافات و حتی موضوع خیانت که به طلاق منجر می‌شود، به راحتی عبور کرد. به باور کارشناسان، کارگری که در دو شیفت کار می‌کند و ساعات‌ها در ترافیک می‌ماند و در نهایت آخر ماه قادر به رفع نیازهای خانواده‌اش نیست، نمی‌تواند آن‌طور که باید و شاید نقش همسر یا پدر را ایفا نماید.
در این شرایط بروز اختلافات خانوادگی میان زن و شوهر و فرزندان با والدین افزایش پیدا می‌کند. شرایط اقتصادی خانواده‌ها یکی از عوامل مهم در زندگی زناشویی است، چون مشکلات اقتصادی به خلق و خوی، ارتباط موثر و مهربان ارتباط دارد. همچنین چشم و هم چشمی به عنوان یک ویروس در جامعه در حال شیوع است. مردی که نتواند مانند همسر دوست یا افراد فامیل، میهمانی بگیرد یا خواسته‌های همسرش را تامین کند، شاید با سرخوردگی و دعواهای شبانه، طلاق را بهترین راهکار بداند.