دوشنبه ۰۵ آذر ۱۴۰۳
حق بر صلح یکی از مصادیق حقوق بشری است که به معنای زندگی در فضایی صلح‌آمیز و به دور از جنگ و خشونت است.
این حق در اسناد بین‌المللی مختلفی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق سازمان ملل متحد، قطعنامه‌های مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل متحد و اعلامیه‌های منطقه‌ای حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است. این حق نشان‌دهنده تعهد دولت‌ها به ترویج و حفظ صلح و امنیت جهانی و پرهیز از تهدید یا استفاده از زور در روابط بین‌الملل است.
همچنین، این حق به عنوان یک حق همبستگی دسته‌بندی می‌شود که نشان‌دهنده همکاری و تضامن بین دولت‌ها و مردم جهان برای رسیدن به هدف‌های مشترک است.
این حق در اصول مختلفی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز تبلور یافته است. از جمله در اصل یکصدوپنجاه‌ودوم آمده است: «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هر گونه سلطهجویی و سلطهپذیری، حفظ استقلال همهجانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرتهای سلطهگر و روابط صلح‌آمیز متقابل با دول غیر محارب استوار است.»
بند پنجم از اصل سوم قانون اساسی به «طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب»، بند پانزدهم به «توسعه و تحکیم برادری اسلامی» و بند شانزدهم به «تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلام، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت بیدریغ از مستضعفان جهان» اشاره کرده است.
یکی از تضامین برقراری صلح نیز تقویت بنیه دفاعی است که در بند یازدهم این اصل مورد تأکید قرار گرفته است؛ «تقویت کامل بنیه دفاع ملی از طریق آموزش نظامی عمومی برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی و نظام اسلامی کشور».
همچنین در بند «ج» اصل دوم قانون اساسی «نفی هرگونه ستمگری و ستمکشی و سلطهگری و سلطهپذیری» به مثابه یکی از راه‌های بنیاد نهادن پایه‌های جمهوری اسلامی است که قسط و عدل و استقلال سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و همبستگی ملی را تأمین می‌کند.
اما متاسفانه حق بر صلح و زندگی در فضای آرام و به دور از تنش، در مناطق کردنشین ایران نقض شده است. مقصر اولیه و اصلی نیز گروه‌های مسلح هستند.
مردم کردستان نزدیک به پنج دهه است که باید در فضای هراس‌انگیز ناشی از اقدامات مسلحانه این گروه‌ها زندگی کنند. حق بر صلح، حق بر توسعه، حق بر محیط زیست و… مردم کردستان در سایه بی‌عملی موردی دولت ایران و البته فعالیت این گروه‌های مسلح، نقض شده است.
همچنین نباید فراموش کرد که حق زندگی در صلح، شرط ضروری برای تحقق حق بر سلامتی و حق بر حیات نیز است.
به دلیل اهمیت این موضوع نیز شورای حقوق بشر از سال ۲۰۰۸ بر «ترویج حق بر صلح» کار می‌کند. این اعلامیه پیشنهادی الهام گرفته از قطعنامه‌های قبلی در مورد این موضوع است که توسط مجمع عمومی سازمان ملل و کمیسیون سابق حقوق بشر سازمان ملل متحد، به ویژه قطعنامه‌های مجمع عمومی تصویب شده است.
قطعنامه مجمع عمومی در سال ۲۰۲۰ نیز اعلام کرده است که که هر کس حق دارد از صلح برخوردار باشد؛ به گونه‌ای که همه حقوق بشر ارتقا یابد و حمایت شود و توسعه به طور کامل تحقق یابد.
این قطعنامه تاکید کرده است که که دولت‌ها باید برابری و عدم تبعیض، عدالت و حاکمیت قانون را محترم بشمارند، اجرا کنند و ترویج کنند و رهایی از ترس و نیاز را به عنوان وسیله‌ای برای ایجاد صلح در درون و بین جوامع تضمین کنند.
نکته مهم در این قطعنامه این است که صلح نه تنها فقدان درگیری نیست، بلکه به یک فرایند مشارکتی مثبت و پویا نیازمند است که در آن گفت وگو تشویق و منازعات با روحیه درک و همکاری متقابل حل و توسعه اجتماعی – اقتصادی تضمین می‌شود.
در واقع، در مناطق مرزی و کردنشین ایران، شاید به دلیل اقدامات دولت ایران، درگیری نظامی را شاهد نباشیم؛ اما به وضوح می توان اثرات فقدان توسعه، فقر و عدم رشد اقتصادی را متوجه شد.
در واقع اصرار این گروه‌های مسلح بر ادامه اقدامات و منازعه بی‌حاصل خود چه در خاک ایران و چه در مناطق شمال عراق، باعث شده است توسعه، ثبات و رفاه کردها نقض شود.
گروه‌های مسلح پ.ک.ک و پژاک و شاخه‌های مرتبط با آنها، از جمله عواملی هستند که حق بر صلح را در منطقه کردستان ایران و کشورهای همسایه نقض می‌کنند. این گروه‌ها با انجام اقدامات خشونت‌آمیز علیه نیروهای دولتی و البته غیرنظامیان، ایجاد تنش، ترس، ناامنی و نارضایتی در میان مردم را باعث می‌شوند.
همچنین، این گروه‌ها با استفاده از روش‌های فریب، ربایش، آموزش نظامی و ایدئولوژیک، کودکان و نوجوانان را به خود جذب می کنند و به عنوان «کودک‌سربازان» در جبهه‌های مسلحانه به کار می‌گیرند. این عمل به شدت حق بر زندگی، تحصیل، سلامت و رفاه کودکان را زیر پا می‌گذارد.