تفسیر غزل حافظ/ رواقِ منظرِ چشمِ من آشیانۀ تست

 برای گرفتن فال حافظ و تعبیر و تفسیر آن باید علم و سواد کافی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا هر روز تفسیری یکی از غزل های حافظ شیرازی را برایتان بگذاریم. امروز ۱۸ مردادماه غزل شماره ۳۴ می‌پردازیم:

رواقِ منظرِ چشمِ من آشیانۀ تست / کرم نما و فرود آ که خانه خانۀ تست
به لطفِ خال و خط از عارفان ربُودی دل / لطیفه های عجب زیر دام و دانۀ تست

دلت به وصل گل ای بلبلِ صبا خوش باد / که در چمن همه گلبانگِ عاشقانۀ تست
علاج ضعفِ دلِ ما به لب حوالت کن/ که این مُفرحِ یاقوت در خزانۀ تست

به تن مقصرم از دولتِ ملازمتت / ولی خلاصه جان خاکِ آستانۀ تست
من آن نیم که دهم نقدِ دل به هر شوخی / درِ خزانه به مُهرِ تو و نشانۀ تست

تو خود چه لعبتی ای شهسوارِ شیرین کار / که توسنی چو فلک رامِ تازیانۀ تست
چه جای من که بلغزد سپهرِ شعبده باز / از این حیل که در انبانۀ بهانۀ تست

سرودِ مجلست اکنون فلک برقص آرد / که شعر حافظ شیرین سخن ترانۀ تست

شرح و تفسیر غزل شماره ۳۴ دیوان حافظ شیرازی

شرح و تفسیر بیت یکم

رواقِ منظرِ چشمِ من آشیانۀ تست / کرم نما و فرود آ که خانه خانۀ تست

رواق و منظر چشم من، مکان و قرارگاه تو است. پس حالا کرم کن و روی چشم من قرار بگیر که خانه ، خانۀ تو است . یعنی چشمم غیر از تو به کسی نگاه نمی کند و به جز تو کسی را قبول ندارد . پس ایوان تو و مسند تو شده است و از قرارگاه خود به جایی دیگر مرو . [ رواق = طاق نمای جلو خانه ، چارطاق بزرگ / منظر = محل نگاه و نظر کردن / آشیانه = لانه پرندگان / فرود آ = در اینجا یعنی روی چشم من قرار بگیر ]

شرح و تفسیر بیت دوم

به لطفِ خال و خط از عارفان ربُودی دل / لطیفه های عجب زیر دام و دانۀ تست

با لطافت خال و خط ، دل عارفان و عاشقان را ربودی . لطیف های عجیب زیر دام و دانۀ تو است . یعنی برای شکار عارفان و عاشقان ، آن خالِ لطیف را دانه و آن خطِ زیبا را دام قرار داده ای .

شرح و تفسیر بیت سوم

دلت به وصل گل ای بلبلِ صبا خوش باد / که در چمن همه گلبانگِ عاشقانۀ تست

ای بلبل سحری، دلت به به وصل گل خوش باد . یعنی وصال گل برایت مهیا باشد . زیرا در چمن تمام اصوات عاشقانه و ترنمات از تو است . غیر از تو از کسی چنین ناله های سوزناک و دردناک و موثر شنیده نشده است. یعنی کسی چنین ناله ها را ندارد و هیچ کس غیر از نغمات تو به آواز دیگر گوش نمی دهد . خلاصه آوازِ دیگران نسبت به صوت تو هیچ است .

شرح و تفسیر بیت چهارم

علاج ضعفِ دلِ ما به لب حوالت کن/ که این مُفرحِ یاقوت در خزانۀ تست

درمان و چارۀ دل ما را با لبت کن . زیرا آن معجون مفرح که از جوهر یاقوت حاصل شده مخصوص خزینۀ شاهانۀ تو است و غیر از تو پیشِ کسی پیدا نمی شود .

شرح و تفسیر بیت پنجم

به تن مقصرم از دولتِ ملازمتت / ولی خلاصه جان خاکِ آستانۀ تست

اگر چه از عزت و سعادت ملازمت در دولتت به علت ضعف جسمانی و بیماری عاجزم و مقصر . ولی جان پاک و خالص ، خاک آستانه تو است . یعنی اگر چه من مانند سایر عشاق که ملازم آن آستان اند ، به پاهایشان ثقلت و مضایقه داده و گستاخانه در پیشگاه کبریا ظاهر می شوند ، نیستم و به حضورت نمی رسم اما جان و دل ، آنی از ملازمت خاک آن آستانۀ کیمیا آثار فراغت ندارد . [ مراد از تقصیر ، عجز است ]

شرح و تفسیر بیت ششم

من آن نیم که دهم نقدِ دل به هر شوخی / درِ خزانه به مُهرِ تو و نشانۀ تست

من آدمی نیستم که دل پاک و خالص خود را به هر شوخ و شنگی دهم . بلکه در خزانۀ دل با مُهر و نشانِ تو ممهور شده . زیرا درون و بیرون آن را تو تصرف کرده ای و در اختیار تو است . خلاصه، دل در برابر کسی کوچک نمی شود و غلام کسی هم نمی شود مگر در برابر شاهی عالی مقام چون تو ، زیرا دل طالب عالی جناب است .

شرح و تفسیر بیت هفتم

تو خود چه لعبتی ای شهسوارِ شیرین کار / که توسنی چو فلک رامِ تازیانۀ تست

ای شهسوار شیرین و لذت بخش تو چه وجود شریف و چابک و چالاکی ، که فلک چون اسب وحشی ، رام و مطیع تازیانۀ تو شده و سرکشی نمی کند . یعنی در تو قدرتی هست که فلک را هم مسخر کرده ای . [ لعبت = در اینجا به معنای چابک و چالاک می باشد / شهسوار = پادشاهی که سوار اسب است / توسن = وحشی ]

شرح و تفسیر بیت هشتم

چه جای من که بلغزد سپهرِ شعبده باز / از این حیل که در انبانۀ بهانۀ تست

تنها من نیستم که گول فریب تو را می خورم بلکه فلکِ حیله باز و حقه باز از این حیله های رنگارنگ که در انبانۀ بهانه تو است می لغزد و می افتد . یعنی در فریب دادن عشاق ، تو به قدری مکاری و غداری که فلک با این همه حیله بازی و عیاری فریب تو را می خورد . پس چه برسد به عشاق بیچاره . [ شعبده باز = حقه باز و چشم بند / سپهر = فلک / حیل = جمع حیله / انبانه = کیسه چرمی از چرم خام ]

شرح و تفسیر بیت نهم

سرودِ مجلست اکنون فلک برقص آرد / که شعر حافظ شیرین سخن ترانۀ تست

آواز تو در مجلس ، فلک را برقص در می آورد . زیرا ترنمات سخنان شیرین و لذیذ ، شعر شیرین حافظ است . حاصل مطلب اینکه، تو که در مجلس ، شعر حافظ را به نغمه و تونم در می آوری . آوازت فلک را به رقص در می آورد . زیرا آن آواز تو از دو چیزِ شیرین و مطبوع ترکیب یافته . یکی دهان لذیذت و دومی شعر شیرین حافظ.