سودای اسرائیل و امریکا علیه برنامه هسته ای ایران

نویسنده: علیرضا مکی، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: همینطور که روز ها می گذرد علی رغم اخبار گاه و بیگاهی که از سوی مقامات اروپایی و جمهوری اسلامی ایران در مورد بازگشت به توافق منتشر می شود روز به روز بیشتر مشخص می شود که دو طرف در حال دور شدن از یک دیگر هستند نه نزدیکی. 

در این میان ایالات متحده که در استراتژی جدید امنیت ملی خود ظاهرا قصد دارد با حل کردن یک سری از مشکلات ثانویه مستقیم به سراغ چین و شرق آسیا برود نیازمند حل کردن برخی مسائل در خاورمیانه به منظور پشتیبانی از استراتژی شرق آسیای خود است. 

طی روز های گذشته طی اخباری به نظر می رسد که ایالات متحده در حال فشار آوردن به اسرائیل به منظور حل و فصل برخی مشکلات با تشکیلات خود گردان و کوتاه آمدن از مواضع رادیکال ملی گراهای راست افراطی در برابر کمک امریکا در دو حوزه به این کشور است. 

طی گزارش هایی که از شورای امنیت ملی ایالات متحده می رسد ظاهرا واشنگتن قصد دارد در ازای همکاری تلاویو در قبال پرونده صلح و راه حل دو دولتی مد نظر دولت دموکرات امریکا به این کشور کمک کند تا با افزایش فشار به عربستان پرونده عادی سازی روابط با این کشور هر چه سریعتر به ننتیجه برسد و از طرف دیگر به منظور مقابله مشترک با برنامه هسته ای نظامی ادعایی جمهوری اسلامی ایران همکاری نزدیک تری را دنبال کنند. 

طبق گفته یکی از مقامات عالیرتبه کابینه امنیتی اسرائیل در صورت توافق دو طرف برنامه های اطلاعاتی و امنیتی خود راعلیه برنامه جمهوری اسلامی ایران هماهنگ خواهنند کرد و همچنین دولت ایالات متحده به برنامه مدرنیزاسیون ارتش اسرائیل به منظور آمادگی به منظور حمله احتمالی به تاسیسات هسته ای جمهوری اسلامی ایران کمک خواهد کرد. 

به هر صورت به نظر می رسد که با گرفتار شدن روسیه در جنگ اوکراین و نیز سیگنال های متناقضی که طرفین مذاکرات برجام برای یک دیگر می فرستند فضا برای بازیگری پر رنگ تر اسرائیل در پرونده هسته ای ایران مهیا شده است. 

این در حالی است که واشنگتن نیز خواهان حل سه مسئله خود در یک زمان به منظور صرفه جویی در وقت و هزینه به منظور تمرکز بر شرق آسیاست. 

سوالی که اینجا باید به آن توجه شود میزان توانایی دولت نتانیاهو در برابر فشارهای امریکاست. 

نکته مهم در این مسئله این است که به خاطر داشته باشیم که دولت نتانیاهو به رغم یکپارچگی نسبی آن که متشکل از احزاب راست ملی گراست به دلیل مشارکت پررنگ و خارج از ظرفیت برخی احزاب مذهبی در این دولت از وضعیت تعادل خارج شده است. به عبارت دیگر پایایی دولت بنامین نتانیاهو که پس از هفتمین انتخابات سراسری این کشور در کمتر از 5 سال شکل گرفته است به میزان جلب ارا پایگاه مذهبی و احزاب مذهبی بستگی دارد. مسئله ای که با توجه به مشکلات دولت نتانیاهو با احزب مهبی مخصوصا بر سر وزارت های آموزش و وزارت دادگستری به نظر می رسد در آینده نزدیک این مشکلات تشدید خواهد شد. 

به هر صورت با توجه به این مهم و نیز این واقعیت که احزاب مهبی با ارائه  هیچ گونه امیاز اضافی به اعراب و مخصوصا اعراب ساکن سرزمین های سال 1967 موافقت نخواهند کرد وضعیت دولت نتانیاهو دچار شکنندگی خاصی خواهد شد. چرا که از یک طرف در برابر درخواست های مهم ترین شرک راهبردی کشور و نیز امتیازات پیشنهادی آمریکا قرار دارد، از طرف دیگه ضرورت های سیاس ورزی به منظور حفظ تشکیلات دولت تحت کنترل راست ها موجب می شود که خواست های متضادی را مد نظر قرار دهد. 

به هر صورت باید توجه داشت که نتانیاهو استاد بازی سیاست در سپهر سیاسی رژیم صهیونیستی است و رکورد دوره زمامداری وی حتی بن گوریون از موسسان اولیه دولت اسرائیل را نیز پشت سر گذاشته است. اما در این مرحله اسرائیل در برابر علامت سئوال بزرگی قرار گرفته، منافع ملی آن امروز نیازمند نوع خاصی از تصمیم گیری ها و حفظ یکپارچگی دولت و جلوگیری از برگزاری دوباره انتخابات نیازمند تصمیماتی متضاد است. 

در این میان یک عامل بسیار مهم می توانست به دولت نتانیاهو در حل این معما کمک کند. روسیه و شخص پوتین از جمله مولفه هایی بودند که در چنین مواقعی نتانیاهو می توانست به روی کمک آن حساب کند. چرا که دیاسپورای روس ساکن اسرائیل و نیز یهودیان روس ساکن روسیه از جمله رشته های ارتباطات میان تلاویو و مسکو هستند که از قضا با کرملین نیز روابط گرمی دارند. در شرایط عادی نتانیاهو می توانست از پوتین برای مداخله به منظور متقاعد سازی رهبران احزاب راست گرا و روس تبار را به نفع سیاست های خود استمداد طلبد. امادر شرایط فعلی پوتین نه در شرایطی است که چنین درخواستی را بتواند اجرا کند و نه اگر در شرایط مناسبی هم بود ایالات متحده این سیاست اسرائیل را بدون پاسخ می گذاشت. 

به هر صورت به نظر می رسد که برای همه طرف های توافق هسته ای، چه طرف های رسمی و چه طرف های غیر رسمی زمان به سرعت می گذرد بدون اینکه بن بست هسته ای نشانی از شکافته شدن داشته باشد. از سویی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران به سرعت رو به نقصان می رود و  شعله کشیدن ناآرامی های اجتماعی چندان دیر نیست و از سوی دیگر امریکا به سرعت میل و اراده خود به منظور رسیدن به توافق را از دست می دهد و از سوی دیگر منابع انرژی مورد نیاز اروپا به سرعت از منابع دیگر در حال تامین شدن است کما این که وضعیت امنیتی و سیاسی قاره به سرعت در حال نقصان است. 

در این میان وضعیت منطقه ای نیز چندان با ثبات به نظر نمی رسد. چرا که با هر چه طولانی تر شدن بن بست هسته ای میزان انرژی متراکم شده درون منطقه افزایش می یابد. در این میان اسرائیل نیز به عنوان یک بازیگر منطقه ای و نیز یکی از طرف های غیر رسمی هر گونه گفت و گو و مذاکره میان ایران غرب رو به روز ناآرام تر می شود. این در حالی است که ممکن است از نظر دولت یکپارچه اما متزتلزل بی بی گزینه نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران روز به روز جذاب تر شود چرا که هم می تواند بخشی از مشکلات داخلی خود را با ارجاع به یک عملیات نظامی سنگین برطرف کند و از سوی دیگر می تواند خواهان پشتیبانی مستقیم امریکا در هر گونه عملیات نظامی باشد. 

این در حالی است که در طول ماه های گذشته برگزاری رزمایش های مشترک میان اسرائیل و ایالات متحده و امارات و بحرین و برخی از اعضای اروپایی پیمان ناتو نشان می دهد که امریکا نیز به صورت تدریجی متمایل به جلو افتادن اسرائیل به منظور ضربه احتمالی به تاسیسات هسته ای ایران می شود. امری که در حملات سال های گذشته از جمله حمله اخیر به تاسیسات اصفهان گویای این امر است.