جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
به گزارش صد آنلاین ،این گزارش همچنین نشان می‌دهد تعداد نرهای ساکن این منطقه همچنان همان دو فرد شناخته‌شده باقی مانده‌اند و هیچ نر شناوری نیز در دوربین‌های این مؤسسه ثبت نشده است. بااین‌حال، افزایش چشمگیر ثبت یوزپلنگ‌های ماده و ثبت تعداد بالای توله‌ها بارقه‌هایی از امید برای افزایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی است.
یوزپلنگ آسیایی در معرض‌خطرترین گربه‌سان بزرگ جهان و شاخص‌ترین گونۀ تحت حفاظت در کشور ما است. متأسفانه، شواهد نشان می‌دهد که جمعیت یوزپلنگ آسیایی احتمالاً در طی چندین دهۀ گذشته مرتباً در حال کاهش بوده است. از یک یا دو دهۀ گذشته، این کاهش با پایش زیستگاه‌ها از طریق دوربین‌های تله‌ای، به‌طور مرتب ثبت شده است.
در زیستگاه‌های جنوبی در استان‌های کرمان، یزد، خراسان‌جنوبی و اصفهان تقریباً یک‌دهه است که هیچ گزارش دقیقی از زادآوری ثبت نشده است و یوزهای گزارش و یا ثبت‌شده در این منطقه، نرهایی مسن هستند که در مسافت‌های طولانی، احتمالاً برای یافتن جفت، جابه‌جا می‌شوند. در شمال کشور نیز هرچند گزارش‌هایی از حضور یوزها در اطراف منطقۀ میاندشت وجود دارد، اما متأسفانه سال ۹۷، آخرین سالی بود که یوزپلنگ آسیایی در آن ثبت شد و باوجود شرایط نسبتاً مساعد، یوزها هنوز به میاندشت برنگشته‌اند.
ذخیره‌گاه زیست‌کره توران، همچنان تنها سنگر امید برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی است و نشانه‌ها می‌تواند اندکی امیدوارکننده باشد.مشاهدۀ یک ماده‌یوز ناشناخته در مقابل دوربین با تولۀ در آستانه جدایی و مشاهدۀ مستقیم هلیا با چهار توله در خارج ذخیره‌گاه زیست‌کره توران و سپس ثبت در داخل ذخیره‌گاه، نشان می‌دهد که هنوز مناطقی در اطراف توران وجود دارد که نیازمند حفاظت جدی هستند؛ اما اولویت این مناطق به‌دقت شناخته‌شده نیست.
یک نکتۀ مهم در گزارش پایش سال ۱۴۰۱، ثبت تعداد بیشتر یوز با تلاش کمتر نسبت به ۱۴۰۰ بوده است. معنی این حرف این است که باوجود کاهش تعداد دوربین‌های نصب‌شده در دو منطقۀ میاندشت و توران تعداد تصویر بیشتری از یوزپلنگ در توران ثبت شده است که در این تصاویر تعداد افراد مادۀ بیشتری نیز گزارش شده‌اند. براساس مقایسۀ سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ تقریباً تعداد دوربین‌های نصب‌شده در زیستگاه‌های شمالی ۳۰ درصد کاهش یافته است.
بااین‌حال، در سال ۱۴۰۲ تعداد تصاویر و فیلم‌های ثبت‌شده از یوزپلنگ در توران ۲۶ درصد افزایش یافته است. این تصاویر مربوط به ۹ فرد بالغ شامل دو نر و هفت ماده و هشت توله یوزپلنگ بوده است. در مقایسه در سال ۱۴۰۰ تنها سه ماده، دو نر و چهار توله ثبت شده‌اند. این مقایسه افزایش بیشتر از ۱۰۰ درصدی افراد ماده و افزایش ۱۰۰ درصدی زادآوری ثبت‌شده را نشان می‌دهد، اما تعداد نرهای ثبت‌شده همچنان ثابت مانده است.
همچنین، براساس گزارش سال ۱۴۰۱ از بین پنج محدودۀ حفاظتی عمده در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران، چهار محدوده دوربین‌گذاری شده و تنها محدودۀ حفاظتی طرود پایش نشده است. از چهار محدودۀ حفاظتی، در سه محدوده تصاویر یوزپلنگ‌ها ثبت شده و تنها در محدودۀ زمان‌آباد تصویر هیچ یوزپلنگی ثبت نشده است.
براساس داده‌های دوربین‌های تله‌ای و به استناد گزارش ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ انجمن یوزپلنگ ایرانی، ظاهراً ذخیره‌گاه زیست کره توران در حال حاضر قلمرو دو نر شناخته‌شده به نام‌های فراز و فقه است. به‌نظر می‌رسد فراز بیشتر در محدودۀ پارک ملی توران و حوزۀ حفاظتی احمدآباد در حال گردش است و فقه در منطقۀ حفاظت‌شدۀ عباس‌آباد؛ این دو یوزپلنگ نر به خوبی فاصلۀ مناسب از همدیگر را رعایت می‌کنند.
براساس داده‌های دوربین‌های تله‌ای و به استناد گزارش ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ انجمن یوزپلنگ ایرانی، به نظر می‌رسد ذخیره‌گاه زیست‌کره توران در حال حاضر قلمروی دو نر شناخته‌شده به نام‌های فراز و فقه است. ظاهراً فراز بیشتر در محدودۀ پارک ملی توران و حوزۀ حفاظتی احمدآباد در حال گردش است و فقه در منطقۀ حفاظت‌شدۀ عباس‌آباد؛ این دو یوزپلنگ نر به‌خوبی فاصلۀ مناسب از همدیگر را رعایت می‌کنند. نکتۀ قابل توجه این است که در این پایش هیچ یوزپلنگ نر شناوری مشاهده نشده و البته این مسئله باتوجه‌به تلاش مطالعه‌کنندگان برای ثبت یوزهای ماده و توله قابل انتظار است.
براین‌اساس، حدود ۹۰ درصد دوربین‌ها در محل آبشخورها نصب شده است و تنها ۱۰ درصد دوربین‌ها در محل‌های علامتگذاری (درخت و صخره به‌طور عمده) قرار گرفته‌اند. در سال ۱۴۰۰، از بین ماده‌ها خورشید(تلخاب)، هرب و هلیا(فرزند هرب) در مقابل دوربین‌ها ثبت شده بودند. در سال ۱۴۰۱، علاوه‌بر سه مادۀ قبلی که مجدداً در دوربین‌ها ثبت شدند، چهار مادۀ جدید شامل تلما(فرزند خورشید)، ماجراد، مهشاد(فرزند ۱۴۰۰ هرب) و مهتاب در مقابل دوربین‌ها قرار گرفتند و ثبت شدند.
براساس آنچه تا امروز می‌دانیم، متأسفانه ماجراد جانش را در تصادف جاده‌ای از دست داده است، اما احتمالاً پیش از آن تولۀ نرش به‌سلامت از مادر مستقل شده است. همچنین، مهتاب ماده‌یوزی است بدون سابقۀ مشاهدۀ قبلی، با یک تولۀ نر در آستانۀ جدایی که در مقابل دوربین‌ها ثبت شده و احتمالاً تولۀ نرش نیز به‌سلامت از مادر مستقل شده باشد. بااین‌حال، از این توله‌های احتمالاً مستقل‌شده هنوز اطلاعات جدیدی در دست نیست و ممکن است با خروج دام از توران و دوربین‌گذاری مجدد، نشانی از آنها به‌دست آید.
مشاهدۀ یک ماده‌یوز ناشناخته در مقابل دوربین با تولۀ در آستانۀ جدایی و مشاهدۀ مستقیم هلیا با چهار توله در خارج ذخیره‌گاه زیست‌کره توران و سپس ثبت در داخل ذخیره‌گاه، نشان می‌دهد که هنوز مناطقی در اطراف توران وجود دارد که نیازمند حفاظت جدی هستند؛ اما اولویت این مناطق به‌دقت شناخته‌شده نیست و پایش مؤثر از طریق قلاده‌های ردیاب می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در جهت گسترش محدودۀ حفاظتی یوزپلنگ آسیایی در اختیار بگذارد.
باتوجه‌به قلمروهای بسیار بزرگ یوزهای نر و گسترۀ خانگی بسیار بزرگتر یوزهای ماده، به‌نظر می‌رسد حفاظت مؤثر از یوزپلنگ آسیایی در گروی افزایش محدودۀ حفاظتی در اطراف توران و تأمین امنیت کریدورهای عبوری باشد. هرچند تعداد یوزهای ثبت‌شده در سال ۱۴۰۱ افزایش نسبی داشته است، اما تأیید اینکه آیا این افزایش، واقعاً به‌دلیل افزایش جمعیت بوده است، یا خیر، نیاز به تداوم پایش‌ها و مقایسۀ داده‌ها در میان‌مدت نیاز دارد.
همچنین، ثبت دوبارۀ یوزها در میاندشت در سال ۱۴۰۲ می‌تواند خبر خوبی در جهت افزایش امید به بقای نسل یوزپلنگ‌های آسیایی باشد. سایر اقدامات ضروری حفاظتی نیز پیش از این به کرات توسط کارشناسان بیان شده‌اند؛ ایمن‌سازی جاده میامی عباس‌آباد، مدیریت دام و سگ گله در منطقه و کاهش اثر حضور شترها در توران، از جمله ضرورت‌های حفاظتی با اولویت بالا در این منطقه هستند.
در مجموع، به‌نظر می‌رسد که سال ۱۴۰۲ می‌تواند برای یوزپلنگ‌های آسیایی سالی تعیین‌کننده باشد، افزایش شدت و تنوع اقدامات حفاظتی درتوران و فراتر از آن می‌تواند به نقطه‌عطفی در حفاظت از یوز بدل شود. در مقابل هرگونه تعلل در این زمینه احتمالاً آخرین فرصت‌ها را برای نجات یوزپلنگ‌های آسیایی بر باد می‌دهد.