به گزارش صد آنلاین ، در حاشیه اجلاس سالانه سازمان ملل متحد، دونالد ترامپ  رئیس جمهور آمریکا  در 25 سپتامبر گذشته  از همتای ترک خود رجب طیب اردوغان با استقبال فراوانی که از مهمانان قبلی خود سابقه نداشت، استقبال کرد.

به نظر می رسد که روسای جمهور در این دیدار بر سر برخی پرونده ها و مسائل به توافق رسیده اند که باعث بهبود فضا شده است، مانند امضای قراردادهای تسلیحاتی، افزایش ارزش سرمایه گذاری های متقابل و دستیابی به توافقاتی در مورد طرح ترامپ برای پایان دادن به جنگ در نوار غزه.

اما این کافی نبود، بسیاری از رهبران بسیار بیشتر از این کار را انجام دادند و ترامپ از آنها با چنین تشریفات پروتکلی که اردوغان از آن برخوردار بود، استقبال نکرد. یک نظر منتشر شده در مرکز مطالعات الجزیره این سوال را مطرح کرد که چه دلایلی باعث شد رئیس جمهور ترکیه از سوی ترامپ با این همه نشانه های  قدردانی بیش از حد برخوردار شود، علیرغم اینکه سخنرانی او در مجمع عمومی سازمان ملل متحد نسبت به ایالات متحده دوستانه نبود.

این نظر که با عنوان «فراتر از تشریفات پروتکلی ترکیه: قدرت منطقه ای ضروری برای آمریکا»  به قلم عزالدین عبدالمولی، مدیر اداره تحقیقات در مرکز مطالعات الجزیره منتشر شده است، به عوامل بسیاری اشاره کرد که باعث می شود ترکیه جایگاه ویژه ای در استراتژی آمریکا داشته باشد و در عین حال سوال می کند که آنکارا چه اهرم هایی در عرصه ژئوپلیتیک در اختیار دارد که مورد نیاز ایالات متحده است.

برگه برنده جغرافیا

احمد داود اوغلو، نخست وزیر و وزیر امور خارجه پیشین ترکیه، در کتاب خود با عنوان «عمق استراتژیک: موقعیت ترکیه و نقش آن در عرصه بین المللی»، به اهمیت موقعیت کشورش اشاره کرد و به شکل گیری آگاهی رهبری ترکیه از آن کمک کرد، زیرا موقعیت کشورها اغلب بی طرف نیست و آگاهی از ارزش جغرافیا کمتر از آگاهی سیاسی نیست.

مشاهده می شود که اردوغان و تیم رهبری او در دو دهه اخیر تلاش کرده اند تا جایگاه جغرافیایی ترکیه را برجسته کنند و آن را به یک قدرت منطقه ای تبدیل کنند که نمی توان آن را در هیچ محاسباتی، به ویژه در منطقه خاورمیانه، نادیده گرفت.

روابط ترامپ با ترکیه آشفته نبود، بلکه نشان داد که با دقت و برنامه ریزی اداره می شود، زیرا جغرافیای سیاسی این کشور موقعیت مرکزی در استراتژی آمریکا دارد، چون نقش های مهمی در 4 جهت ایفا می کند.

در جنوب، رئیس جمهور ترامپ اذعان کرد که ترکیه نقش اساسی در سرنگونی رژیم بشار اسد، رئیس جمهور مخلوع سوریه ایفا کرده است و حضور ترکیه در بازسازی این کشور تاثیرگذار است و شامل چندین زمینه، به ویژه امنیت، اقتصاد، انرژی و بازسازی می شود.

اگر پروژه خط لوله گاز طبیعی بین قطر و ترکیه از طریق عربستان سعودی، اردن و خاک سوریه محقق شود، اهمیت استراتژیک سوریه افزایش می یابد و موفقیت آن نیازمند ترکیه است که حضور قدرتمندی در صحنه سوریه دارد.

در همین راستا که در مورد نفوذ ترکیه در جنوب صحبت می شود، مشاهده می شود که آنکارا نقش فزاینده ای در تبدیل عراق به یک حلقه ارتباطی اساسی بین منطقه خلیج فارس و اروپا از طریق پروژه راه توسعه ایفا می کند که کشورهای خلیج فارس به همراه عراق، سوریه، ترکیه، ایران و اتحادیه اروپا در آن مشارکت دارند و پیش بینی می شود که به همراه خط لوله گاز قطر، جایگزینی برای اروپا فراهم کند که آن را از انرژی روسیه بی نیاز کند و به آن در پاسخگویی به فشارهای آمریکا در این زمینه کمک کند.

اما در شمال، ترکیه روابط ممتازی با دو طرف جنگ روسیه و اوکراین دارد و در سال 2022 توانست توافقی بین این دو کشور منعقد کند که از طریق آن جریان غلات اوکراینی را پس از آنکه جنگ نزدیک بود منجر به بحران غذایی جهانی شود، تامین کرد.

موقعیت ژئوپلیتیکی ترکیه، مشرف به دریای سیاه، جایی که برخی از نبردهای جنگ جاری در آن رخ می‌دهد و جایی که یکی از ناوگان‌های روسیه مستقر است، باعث می‌شود که این کشور یک بازیگر کلیدی در این منطقه پرتنش باشد.

علاوه بر همه این نقش‌ها، ترکیه تنها کشوری است که حق مدیریت تردد دریایی در دریای سیاه را بر اساس کنوانسیون مونترو دارد و این وضعیت ژئوپلیتیکی به آن قدرت منحصربه‌فردی می‌بخشد که متحدانش در ناتو می‌توانند از آن برای محدود کردن توانایی روسیه در گسترش نفوذ و افزایش قدرت دریایی خود در منطقه استفاده کنند.

در جهت شرقی، ترکیه روابط ممتازی با کشورهای جنوب قفقاز و منطقه آسیا دارد و کریدور زنگزور مزایای اقتصادی و استراتژیک جدیدی به آن خواهد بخشید.

همچنین، روابط ترکیه با آسیای مرکزی فراتر از پیوندهای جغرافیا، به زبان، فرهنگ، تاریخ مشترک و درهم تنیدگی منافع اقتصادی می‌رسد و کشورهای این منطقه یک چارچوب منطقه‌ای ایجاد کرده‌اند که آن‌ها را تحت عنوان "سازمان کشورهای ترک" گرد هم می‌آورد که علاوه بر ترکیه، شامل آذربایجان، ازبکستان، قزاقستان و قرقیزستان نیز می‌شود.

در بعد غربی، اهمیت ترکیه به وضوح آشکار است، زیرا این کشور یک رکن اساسی از ارکان امنیت و دفاع اروپا به دلیل عضویت "سنگین" خود در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است که از سال 1952، یعنی 3 سال پس از تأسیس آن، به آن پیوسته است.

ایالات متحده پایگاه‌های نظامی مهمی در ترکیه دارد که برای اهداف متعددی از جمله جنگ علیه تروریسم و خدمات لجستیکی و اطلاعاتی برای تسهیل عملیات نیروهای آمریکایی در منطقه استفاده می‌شود.

برگه برنده پناهندگان

علاوه بر حضور ژئوپلیتیکی ترکیه در همه جهات، که عملاً آن را قادر ساخته است تا در بسیاری از پرونده‌ها و مسائل پیچیده حضور داشته باشد، ترکیه همچنین برگه برنده پناهندگان و مهاجران را در اختیار دارد که یک نگرانی امنیتی، اقتصادی و فرهنگی برای کشورهای اتحادیه اروپا به شمار می‌رود.

با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در خاورمیانه و در سواحل دریای مدیترانه، دریای سیاه، دریای مرمره و دریای اژه، ترکیه نقش محوری در حرکت مهاجرت به سمت شمال و غرب ایفا می‌کند، بنابراین، ترکیه یک شریک فعال برای اروپا است، اما در عین حال، از یک برگه فشار و چانه‌زنی بسیار مهم با آن برخوردار است.

این موقعیت ژئوپلیتیکی حیاتی ترکیه، همان چیزی است که باعث شده است تا این کشور نقش‌های فعالی در سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کند و آن را به یک قدرت "ضروری" برای متحدان غربی و متحد آمریکایی خود در هر چهار جهت تبدیل کرده است، به طوری که ترامپ به هر طرف نگاه می‌کرد، ترکیه را در قلب صحنه می‌دید.

با توجه به این داده‌ها، تعجب‌آور نیست که محاسبات واشنگتن در قبال ترکیه دقیق باشد و رئیس جمهور اردوغان با استقبال و پذیرایی فوق‌العاده در کاخ سفید روبرو شود، اما سوالی که اکنون مطرح می‌شود این است که آیا این قدرت و دوستی بر اساس قاعده «نه دوستی یا دشمنی دائمی وجود دارد، بلکه منافع دائمی اساس است» به یک تهدید تبدیل خواهد شد؟/جماران