گره پرونده هسته‌ای در نیویورک به کجا رسید؟

به گزارش صد آنلاین ،مسعود پزشکیان اول مهرماه به و تنها 4 روز مانده به آغاز اجرای «مکانیسم ماشه» به نیویورک سفر می‌کند تا در هشتادمین مجمع عمومی سازمان ملل حضور داشته باشد. بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قرار است طی این سفر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان با استیو ویتکاف، نماینده رئیس‌جمهور آمریکا در مذاکرات هسته‌ای دیداری داشته باشد. این امر دور از انتظار نیست که پزشکیان برای جلوگیری از فعال شدن سیستم اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌ها در خلال سفر به آمریکا علاوه بر مقامات اروپایی با مقاماتی از کاخ سفید نیز دیدار کند.

10 سال پس از تصویب برجام، درخشان‌ترین توافق تاریخی ایران و قدرت‌های بزرگ جهان، این توافق لغو و تحریم‌های کشورمان بر اساس بند‌های ۳۶ و ۳۷ برجام و بند‌های ۱۱، ۱۲ و ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل باز می‌گردند؛ با فعال‌سازی مکانیسم ماشه ممنوعیت‌های تسلیحاتی، محدودیت‌های مالی و قطع همکاری‌های فناورانه با نهادهای ایرانی از سوی کشورهای عضو سازمان ملل در دستور کار قرار خواهد گرفت.

رای‌گیری برای تمدید لغو تحریم‌های کشورمان روز جمعه عصر به وقت محلی آمریکا در نشست شورای امنیت سازمان ملل صورت گرفت و 9 کشور به لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران رای منفی دادند. این رأی‌گیری پس از مهلت ۳۰ روزه‌ای که انگلیس، فرانسه و آلمان – معروف به E3 – به ایران ارائه کرده بودند انجام شد و در صورتی که طی هفت روز باقی مانده ایران و تروئیکای اروپایی نتوانند به اتفاق نظری در رابطه با پرونده هسته‌ای کشورمان دست پیدا کنند این تحریم‌ها از صبح روز پنجم مهرماه به صورت خودکار اجرا می‌شود.

ایران: غرب با فعال‌سازی مکانیسم ماشه از برجام سوءاستفاده کرد

مقامات ایرانی، سه کشور اروپایی را به سوءاستفاده از سازوکار حل اختلاف در برجام متهم می‌کنند. مکانیسمی که امکان اعمال تحریم‌ها را با سیاست‌هایی چون «اسنپ‌بک»، که به «مکانیسم ماشه» نیز شناخته می‌شود، فراهم می‌کند. سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه کشورمان پیش از رای‌گیری نشست شورای امنیت در رابطه با اجرای مکانیسم ماشه گفته بود: «کاری که اروپایی‌ها انجام می‌دهند، از نظر سیاسی جانبدارانه و با انگیزه سیاسی است. آنها با تلاش برای سوءاستفاده از سازوکار تعبیه‌شده در برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA)، در سطوح مختلف اشتباه می‌کنند.» او هشدار داده است که «در صورت شکست دیپلماسی، همه گزینه‌ها روی میز است و اگر اروپایی‌ها در این مسیر گام بردارند، سطح غیرقابل پیش‌بینی بودن را به بالاترین حد ممکن رسانده‌اند و آنها مسئول هرگونه خطر احتمالی در آینده هستند.»

در همین رابطه سعید ایروانی، نماینده دائم و سفیر ایران در سازمان ملل، نیز معتقد است که «اقدام کشورهای غربی عجولانه، غیرضروری و غیرقانونی است و ایران هیچ تعهدی برای اجرای آن نمی‌پذیرد؛ هرگونه تلاشی از سوی سه کشور اروپایی برای اعمال مجدد تحریم‌هایی که قبلاً لغو شده‌اند، نه تنها بی‌اساس است، بلکه حمله مستقیم به قوانین بین‌المللی و اعتبار خود شورای امنیت است.» ایران و کشورهای اروپایی تاکنون سه بار پای میز مذاکره با یکدیگر نشسته‌اند و هر بار بدون دستیابی به نتیجه‌ای ملموس مذاکرات‌شان را به پایان رسانده‌اند. در همین رابطه سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان تنها یک روز پیش از رای‌گیری شورای امنیت عنوان کرده بود که ایران «طرحی منطقی و عملی» را به منظور جلوگیری از فعال سازی مکانیسم ماشه ارائه کرده و متعهد است همچنان به NPT پایبند باشد.

هر چند آن‌گونه که اکسیوس می‌نویسد مقامات اروپایی گفته‌اند: «پیشنهاد عراقچی کاملاً غیرقابل قبول بود، زیرا در آن خواسته شده بود که «اسنپ‌بک» و تحریم‌های سازمان ملل قبل از اینکه ایران هیچ اقدام واقعی یا عملی در برنامه هسته‌ای خود انجام دهد لغو شوند و در این طرح تنها یک «قول» برای رقیق‌سازی اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد ارائه شده است.»

غرب: ایران 40 برابر سطح مجاز اورانیوم غنی‌سازی کرده است

سه کشور اروپایی، تهران را به نقض تعهدات هسته‌ای خود، از جمله با افزایش ذخایر اورانیوم بیش از ۴۰ برابر سطح مجاز تحت برجام، متهم می‌کنند. هیات نظارت هسته‌ای سازمان ملل متحد نیز در ماه ژوئن (خرداد) اعلام کرد که ایران به پادمان‌های هسته‌ای بین‌المللی احترام نمی‌گذارد. بر اساس برجام ایران پذیرفته بود که در ازای کاهش تحریم‌ها، برنامه هسته‌ای خود را محدود کند. اما این توافق در سال ۲۰۱۸ پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا از آن و اعمال مجدد تحریم‌های یک‌جانبه، از هم پاشید و ایران نیز در مقابل سطح غنی‌سازی اورانیوم را به 60 درصد رساند و البته کشورهای اروپایی نیز ابتدا از واهمه تحریم‌های آمریکا و سپس به بهانه کمک‌های ایران به روسیه در جنگ اوکراین به مرگ تدریجی برجام کمک کردند تا 10 سال پس از این توافق بین‌المللی، شاهد مرگ آن باشیم.

البته اروپا مدعی است که در صورت بازگرداندن دسترسی بازرسان هسته‌ای سازمان ملل به ایران و مذاکره با ایالات متحده، ماشه را تا شش ماه به تعویق می‌اندازد. امری که به نظر می‌رسد محلی از اعراب نداشته و تنها برای نشان دادن اهتمام پوشالی تروئیکای اروپایی عنوان شده باشد چرا که بر اساس اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر اساس توافق قاهره «ایران پذیرفت که بازرسان آژانس اجازه بازرسی از تمامی مراکز اتمی شامل تاسیسات هسته‌ای بمباران‌شده و مراکز بمباران‌نشده و همچنین میان اورانیوم و سانترفیوژها را داشته باشند و مهم‌ترین مواد اتمی مورد توجه، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران است که از خلوص پایین تا ۶۰ درصد را شامل می‌شود.»

در این میان برخی بر این باور هستند که تعجیل مقامات غربی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه از آن جهت قابل بررسی است که طی هفته جاری هیات ایرانی به ریاست مسعود پزشکیان به نیویورک سفر می‌کند تا در نشست سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل حضور داشته باشد و شاید مقامات آمریکایی و اروپایی بر آن هستند تا با تحت فشار قرار دادن ایران، مقدمات دیداری را در این سفر فراهم کنند. دیداری که با توجه به ناکامی‌های ترامپ در موضوع فلسطین و اسرائیل و البته روسیه و اوکراین از اهمیت بسیار زیادی برای ایالات متحده برخوردار است. در همین راستا می‌توان به دو اقدام اخیر ایالات متحده در «لغو معافیت تحریمی بندر چابهار» و «برهم زدن توافق انتقال گاز ترکمنستان به عراق از طریق ایران» اشاره کرد که در راستای افزایش فشار بر ایران نسبت به پذیرفتن خواسته‌های غرب و مذاکره در موضوعات هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای ایران اتخاذ شده است.

دست‌های پشت پرده آمریکا در ناکامی جدید ایران

مقامات آمریکایی برای کامل کردن پازل افزایش فشار بر ایران رایزنی‌های بسیار زیادی با اعضای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام دادند تا از تصویب پیش‌نویس قطعنامه‌ای جلوگیری کنند که ایران درباره ممنوعیت حمله به تاسیسات اتمی به کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کرده است.

با وجود اینکه رضا نجفی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد در وین و همچنین نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اظهار می‌دارد «با هدایت روحیه حسن نیت و تعامل سازنده و بنا به درخواست چندین کشور عضو (چین و روسیه)»، اقدام در مورد پیش‌نویس را تا کنفرانس سال آینده به تعویق انداخته است اما دیپلمات‌های غربی می‌گویند که ایالات متحده در پشت صحنه به شدت لابی‌گری کرده است تا از تصویب این قطعنامه جلوگیری کند.

ایران، که برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را تحت نظارت آژانس پیگیری می‌کند، پیشنهادی برای قطعنامه ارائه داده که بر اساس قطعنامه‌های پیشین سازمان ملل و آژانس انرژی اتمی (مانند قطعنامه ۴۸۷ شورای امنیت در سال ۱۹۸۱ که حملات هوایی اسرائیل به رآکتور هسته‌ای عراق را محکوم کرد و قطعنامه‌های ۱۹۸۵ و ۱۹۹۰ IAEA در مورد حفاظت از تأسیسات هسته‌ای) تدوین شده است. قطعنامه ارائه شده از سوی ایران بر اصل حفاظت از تأسیسات هسته‌ای تحت ضمانت‌نامه‌های IAEA تأکید دارد و خواستار احترام جهانی به ممنوعیت حملات به چنین تأسیساتی شده است.

دیپلمات‌های غربی می‌گویند که ایالات متحده احتمال کاهش بودجه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در صورت تصویب قطعنامه موردنظر ایران، چین و روسیه و در ادامه محدود کردن حقوق اسرائیل در آژانس را مطرح کرده است. البته این تهدیدات واشنگتن موضوعی مسبوق به سابقه است. دولت آمریکا در 2 بازه زمانی تحت مدیریت ترامپ، بارها و بارها سازمان‌های بین المللی را تهدید کرده است که در صورت عدم حرکت در راستای منافع واشنگتن برنامه‌ای برای تامین منابع مالی این سازمان‌ها ندارد و از آنجا که دولت آمریکا عمدتا بزرگترین و اصلی‌ترین ارائه‌دهنده بودجه به سازمان ملل و دیگر سازمان‌های جهانی است، معمولا از این خواسته تبعیت می‌شود./همشهری آنلاین