شنبه ۰۳ آذر ۱۴۰۳
بازدید:۴۶۰
صد آنلاین | «کبد چرب» گرچه برای بسیاری از ایرانیان مشکلاتی را فراهم آورده، اما برای برخی دیگر نان و کباب به‌همراه داشته است؛ مروری کوتاه بر شبکه‌های اجتماعی، سایت‌ها و حتی کانال‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان نشان از تجارت بزرگی دارد که با کلیدواژه «کبد چرب» در حال رونق روز افزون است.به گزارش صد آنلاین ، گرچه کسب درآمد در قبال حل مشکل دیگران شاید بی‌اخلاقی نباشد، اما قطعا کسب درآمد با سوءاستفاده از مشکل و بیماری افراد دیگر، بی‌اخلاقی است که با نگاه دقیق به برخی از بندهای قانونی می‌توان آن را جرم و مشمول مجازات دانست.
سوداگران بی‌اخلاق، هر محصول فروشنرفته و بی‌مشتری خود را درمان قطعی کبد چرب ـ به عنوان یکی از مشکلات فراگیر جامعه- می‌خوانند و اسفناک آن که بسیاری از بیماران به امید رهایی از آنچه آزارشان می‌دهد، از عرق خار مریم و تخم خیار تا شاتره و دم‌نوش گل داوودی را به قیمت گران‌ترین داروها خریداری می‌کنند. شاید اگر همین بیماران به پیشینه تجویز داروهای گیاهی نگاهی دقیق بیندازند، متوجه این موضوع شوند که هر دوره، همزمان با بروز یک بیماری، همین گیاهان به عنوان داروی قطعی آن بیماری فروخته شده‌اند.
این روند از زمانی بالا گرفت که پزشکان خودخوانده، اجازه باز کردن دکان در کوچه‌ها و خیابان‌های شهرها یافتند؛ دکان‌هایی که قرار بود در آن ادویه‌جات به فروش برسد، ولی حالا به مطب تبدیل شده و ظاهرا تأییدیه‌های رسمی نیز برای آن‌ها صادر می‌شود.
مشکل اصلی زمانی آغاز شد که سوداگران بی‌اخلاق روی کاسبی خود نام‌های مقدس گذاشتند، از طب سنتی و اسلامی تا نام ابن سینا و ائمه اطهار. این نام‌گذاری‌ها در واقع سوءاستفاده تجاری از ارزش‌های کهن و مورداعتماد جامعه است و در طول زمان آنچه از میان می‌رود ارزش‌ها و عناوین مقدس خواهد بود و آنچه افزایش پیدا خواهد کرد ثروت سوداگران است.
۳۰ درصد ایرانیان درگیر کبد چرب
شیوع یکباره ابتلا به کبد چرب به گونه‌ای است که بسیاری از متخصصان از آن با عنوان سونامی یاد می‌کنند که بدون نشانه و بی‌سروصدا سلامت جامعه را هدف قرار داده است.دکتر رضا ملک‌زاده، وزیر اسبق بهداشت و استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفتگو با روزنامه با هشدار نسبت به افزایش شیوع کبد چرب متابولیک (غیرالکلی) آن را حاصل بی‌تحرکی و چاقی در ایران می‌خواند و می‌گوید: کبد چرب متابولیک یا غیر الکلی، شایع‌ترین بیماری گوارشی در جهان و ایران است که تاکنون ۲۵ درصد جمعیت بزرگسال و نزدیک به ۸ درصد کودکان و نوجوانان زیر ۱۹ سال جهان و همچنین ۳۰ درصد جمعیت ایران را درگیر کرده است.
وی در تشریح بیماری کبد چرب متابولیک توضیح می‌دهد: وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر میزان آن بیش از ۵ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است؛ یعنی حالتی که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل شده و در نتیجه، چربی در کبد رسوب می‌کند. افزایش چربی در کبد ایجاد التهاب می‌کند که به آن هپاتیت ناشی از رسوب چربی یا Nash می‌گویند.
به گفته وی، کبد چرب متابولیک (غیرالکلی) یک بیماری خاموش، نامرئی و بدون علامت مشهود و پیش‌رونده است که عواقب خطرناک آن، ۲۰ یا ۳۰ سال بعد خود را نشان می‌دهد و متأسفانه اکثر افراد به شکل اتفاقی و پس از انجام سونوگرافی یا آزمایش خون متوجه آن می‌شوند.
دلایل بیماری
بی‌تحرکی دلیل اصلی ابتلا به کبد چرب است. دکتر ملک‌زاده با اشاره به این موضوع می‌گوید: علل اصلی بروز کبد چرب متابولیک، استعداد ژنتیکی، بی‌تحرکی، پرخوری و چاقی است. این بیماری با علائمی نظیر خستگی، احساس ضعف، تهوع، گیجی و عدم تمرکز، احساس درد در قسمت راست و بالای شکم، بزرگ شدن کبد و در صورت ابتلا به سیروز کبدی، علائمی‌چون زردی پوست و چشم‌ها، نارسایی کبدی، خونریزی داخلی و ورم شکم و پا مشاهده می‌شود.
وی تأکید می‌کند: یکی از مشخص‌ترین علائم ابتدایی ابتلا به کبد چرب غیرالکلی، اندازه دور شکم و چاقی شکمی است. اندازه مناسب دور شکم در زنان کمتر از ۸۸ سانتی‌متر و در مردان ۱۰۲ سانتی‌متر است، از این رو هر کس که شکم بزرگی دارد، به احتمال قوی متبلا به کبد چرب غیرالکلی است.
کبد چرب قابل درمان است
اهمیت تشخیص به موقع بیماری کبد چرب از این روست که این بیماری قابلیت درمان دارد. دکتر رضا ملک‌زاده با تأکید بر این که کبد چرب متابولیک، یک بیماری کاملا قابل پیشگیری و درمان است، آن را در صورت عدم پیشگیری و درمان دارای بیش از ۱۰ عارضه خطرناک می‌داند و می‌گوید: کبد چرب متابولیک، فقط کبد را درگیر نمی‌کند و حتی بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، ممکن است تا آخر عمر با مشکل کبدی جدی مواجه نشوند، اما ممکن است به عوارض مهم آن شامل دیابت نوع دو، فشار خون بالا، چربی خون بالا، سکته‌های قلبی و مغزی ناگهانی، هپاتیت مزمن ناشی از آن (NASH)، فیبروز کبدی، سیروز کبدی پیشرفته، بدخیمی‌های کبدی و خارج کبدی و نارسایی کلیوی مبتلا شوند.به گفته وی، میزان وقوع سرطان‌های گوارشی به ویژه سرطان روده بزرگ در بیماران مبتلا به کبد چرب متابولیک نزدیک به سه‌برابر افراد سالم فاقد این بیماری است.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: مطالعات معتبر جهانی نشان داده است که موارد شایع «فیبروز کبد» ناشی از کبد چرب متابولیک در جمعیت بزرگسال جهان، طی سه دهه گذشته (۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷) بیش از دوبرابر شده و به ۱۲۲ میلیون نفر (۱۳۹۵ در هر ۱۰۰ هزار نفر) رسیده است.
همچنین شیوع سیروز کبدی پیشرفته ناشی از کبد چرب متابولیک، سه‌برابر افزایش یافته و به ۱۰ میلیون نفر رسیده و مرگ‌های ناشی از آن در جهان طی ۲۷ سال گذشته با دوبرابر افزایش، به یک میلیون و ۳۲۰ هزار نفر رسیده است. آمارها همچنین نشان می‌دهد شایع‌ترین دلیل نارسایی کبد که منجر به پیوند می‌شود، کبد چرب متابولیک است.
مؤسس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌افزاید: ۳۰ درصد جمعیت کشور مبتلا به کبد چرب متابولیک (غیرالکلی) هستند و سالانه ۱۰ هزار نفر به دلیل کبد چرب متابولیک مبتلا به هپاتیت مزمن می‌شوند. همچنین ۶۴ درصد مرگ‌های ناشی از این بیماری، در سنین زیر ۷۰ سال (زودرس) و ۲۲درصد زیر ۵۰ سال (خیلی زودرس) رخ می‌دهند.وی ادامه می‌دهد: اهمیت شیوع رو به افزایش بیماری کبد چرب متابولوژیک به اندازه‌ای است که با گسترش اقدامات پیشگیرانه و درمانی برای هپاتیت B و C(به عنوان شایع‌ترین بیماری‌های مزمن کبدی)، حالا «بیماری کبد چرب متابولیک» در بروز سیروز کبدی پیشرفته منجر به مرگ از این دو بیماری پیشی گرفته است.
دکتر ملک‌زاده تأکید می‌کند: متأسفانه سهم سیروز کبدی ناشی از کبد چرب متابولیک که عمدتا به دلیل پرخوری، بی‌تحرکی و چاقی رخ می‌دهد، در بروز نارسایی مزمن کبدی رو به افزایش بوده و بار سیروز ناشی از بیماری کبد چرب غیرالکلی در ایران بسیار بالاتر از سیروز ناشی از هپاتیت مزمن B یا C است و این مسأله می‌تواند موجب نگرانی از افزایش تعداد افراد نیازمند پیوند کبد یا مرگ‌های ناشی از این بیماری در آینده شود.
وی یادآور می‌شود: ۵۰درصد بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن، همزمان مبتلا به کبد چرب متابولیک هستند.
ارتباط با چاقی
به گفته وی آنچه در نتایج تمامی مطالعات مرتبط با بیماری قابل کنترل کبد چرب متابولیک، به شکلی مشهود به اثبات رسیده، ارتباط قوی چاقی به ویژه چاقی شکمی با ابتلا به این بیماری است؛ به طوری که ۷۰درصد بیماران مبتلا به کبد چرب متابولیک را افراد چاق تشکیل می‌دهند. البته دیابت و بالا رفتن چربی‌های خون نیز از دلایل زمینه‌ای بیماری است.
دکتر ملک‌زاده گفت: خطر بروز کبد چرب متابولیک با افزایش چاقی بسیار جدی می‌شود و این در حالی است که متأسفانه چاقی در ایران طی ۲۰سال گذشته به سرعت افزایش یافته است. هم اکنون ۲۹ میلیون ایرانی دارای چاقی و اضافه وزن هستند و ۹۰درصد آن‌ها تحرک کافی ندارند.
همان‌طور که اشاره شد مهم‌ترین نشانه ابتلا به کبد چرب، چاقی و اندازه شکم است، اما در این‌باره استثنا هم وجود دارد. دکتر ملک‌زاده می‌گوید: ۲۰درصد افرادی که مبتلا به کبد چرب هستند، وزن مناسب و طبیعی دارند و چاق نیستند، اما برخی از آن‌ها فقط چاقی شکمی دارند که علت بدترین نوع کبد چرب متابولیسم است.
وی تأکید می‌کند: چاقی شکمی عمدتا علت ژنتیکی دارد و مبتلایان به آن ضمن رعایت سبک و زندگی سالم، باید حتما دارو مصرف کنند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تأکید می‌کند: کاهش پرخوری و افزایش تحرک بدنی، دو نیاز بسیار ضروری برای سلامت کبد ایرانیان است و با رعایت این دو نکته می‌توان بیماری‌های کبدی را تا حد زیادی کنترل کرد.
راه‌های تشخیص کبد چرب
تشخیص درست و به‌موقع بیماری کبد چرب می‌تواند به کنترل و درمان آن منجر شود. این تشخیص از راه‌های مختلفی ممکن است. دکتر ملک‌زاده، فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد توضیح می‌دهد: معاینات بدنی شامل سونوگرافی کبد، اندازه‌گیری دور شکم، بررسی سابقه علائمی مانند خستگی، کاهش اشتها و کاهش وزن و سایر علائم ابتلا به کبد چرب، تست‌های خونی (تست آنزیم‌های کبدی که همیشه اولین راه تشخیص بیماری کبد چرب است) از جمله راه‌های تشخیص بیماری به شمار می‌رود.
دارو و درمان
تاکنون هیچ دارویی برای درمان کبد تأیید نشده است. دکتر ملک‌زاده با بیان این که تاکنون هیچ دارویی مورد پذیرش مراجع ذی‌صلاح در دنیا قرار نگرفته تأکید می‌کند: مهم‌ترین درمان کبد چرب متابولیک، کاهش وزن و داشتن وزن مناسب، پرهیز از پرخوری، افزایش تحرک بدنی و ورزش منظم هوازی است. همچنین نتایج مطالعات علمی نشان داده است که مصرف مستمر و همزمان استاتین‌ها و آسپرین، روند بیماری را در مبتلایان به کبد چرب کند می‌کند. البته چند دارو در دنیا در مسیر تأیید هستند، ولی تاکنون هیچ دارویی به طور مشخص برای درمان کبد چرب تولید نشده است.
این فوق‌تخصص بیماری‌های گوارشی و کبد به سوداگری در مورد بیماری کبد چرب اشاره و تأکید می‌کند: با تکیه بر مطالعات و شواهد علمی حداقل ۲۰ ساله می‌توان گفت هیچ داروی گیاهی تا امروز برای این بیماری شناخته نشده و بسیاری از مواردی که افراد ناآگاه به عنوان دارو برای بیماری کبد چرب تجویز می‌کنند، بدون داشتن هیچ‌گونه آزمایش و مطالعه علمی است.
دکتر ملک‌زاده، تأیید یک گزینه علمی را نیازمند تحقیقات گسترده و طولانی عنوان می‌کند و مثال می‌زند: ما برای این که نشان بدهیم مصرف تریاک سرطان‌زاست، ۲۰ سال روی ۵۰ هزار نفر تحقیق کردیم و بعد از دو دهه نتیجه آن را به صورت مقاله نوشتیم که مورد قبول مراجع بهداشتی دنیا قرار گرفت و به صورت بیانیه توسط سازمان بهداشت جهانی منتشر شد. حالا افرادی بدون تحقیق و پشتوانه علمی ادعایی می‌کنند و متأسفانه به آن رسمیت هم می‌دهند.
وی در پایان گفته‌های خود به بازارسازی سوداگران اشاره می‌کند و می‌گوید: مثلا یکی از داروهایی که بسیاری از مردم استفاده می‌کنند مولتی‌ویتامین‌ها هستند که بازار ۳۰ میلیارد دلاری در آمریکا و اروپا دارد. مطالعات متعدد علمی نشان داده که این مولتی‌ویتامین‌ها نفعی ندارند و گاهی مضر هم هستند؛ موضوعی که در نشریات علمی آمریکا و اروپا منعکس شده است ولی زور محققان به این تجارت بزرگ نمی‌رسد. شبیه این اتفاق در کشور ما در مورد بیماری‌های مختلف از جمله کبد چرب افتاده است.
گسترش تفکرات نادرست
گره زدن باور با یک موضوع علمی تجربی، بازار بزرگی به نام طب سنتی ایجاد کرده است. حسین آقایی، کارشناس حوزه سلامت می‌گوید: در مورد طب سنتی و داروهای گیاهی، تفکرات غلطی بین مردم رایج شده که متأسفانه وزارت بهداشت هم به بعضی از آن‌ها رسمیت داده و حتی برای برخی از اقلام آن‌ها تعرفه تعیین کرده است، همچنین بعضی از اقلام آن‌ها را مشمول بیمه کرده‌اند!
این فعال رسانه‌ای تأکید می‌کند: رسمیت دادن به این رفتارها مشکل را دوچندان می‌کند. متأسفانه آن چیزی که امروز به اسم طب سنتی مطرح شده، نادرست و شبیه شعبده‌بازی است. به گفته وی برخی از افراد فعال در زمینه طب سنتی منافعی دارند و بر اساس آن‌ها تلاش زیادی برای رسمیت دادن به کار خود می‌کنند.
آقایی با اشاره به نوظهور بودن بیماری کبد چرب می‌افزاید: بیماری کبد چرب محصول تغییر سبک زندگی در قرن گذشته است و از زمان شناسایی این بیماری حدود ۶۰ سال می‌گذرد، پیش از این چیزی به عنوان کبد چرب شناخته نشده بود و در کتاب‌های طب، هیچ نشانه‌ای از آن نمی‌بینید، حالا چگونه برخی افراد ادعا می‌کنند در طب سنتی برای آن درمان وجود دارد؟!
این کارشناس در پایان گفتگوی خود می‌افزاید: حادترین بیماران کبد چرب، کسانی هستند که داروهای کذایی سنتی را مصرف می‌کنند و با تصور این که بیماری از بین رفته، به سراغ پزشکان نمی‌روند، در نهایت زمانی در مسیر صحیح درمان قرار می‌گیرند که کار از کار گذشته و نیاز به پیوند کبد دارند.