علت صدا دادن فک هنگام جویدن، غذا خوردن و خمیازه + راهکارهای درمانی

به گزارش اختصاصی صدآنلاین، صدای فک هنگام باز و بسته کردن دهان، جویدن غذا یا حتی خمیازه کشیدن، مشکلی است که بسیاری از افراد تجربه می‌کنند و می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. این صدای ناخوشایند که به صورت کلی با نام «کلیک فک» یا «صدا دادن مفصل گیجگاهی فکی» شناخته می‌شود، معمولاً ناشی از اختلال در مفصل فکی است که نقش مهمی در حرکات دهان دارد. در این مقاله به طور جامع دلایل ایجاد این صدا، علائم همراه و راهکارهای درمانی آن می‌پردازیم.

ساختار مفصل فک و نحوه عملکرد آن

مفصل گیجگاهی فکی، یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن است که فک پایین را به جمجمه متصل می‌کند. این مفصل به شما امکان باز و بسته کردن دهان، جویدن و صحبت کردن می‌دهد. در میان این مفصل یک دیسک کوچک قرار دارد که مانند یک بالشتک عمل کرده و حرکت روان استخوان‌ها را فراهم می‌کند.

زمانی که این دیسک دچار جابجایی، آسیب یا التهاب شود، صدای فک ایجاد می‌شود. در برخی موارد، مشکلات ساختاری مفصل یا فشارهای وارده به عضلات و رباط‌های اطراف نیز موجب صدا دادن و ناراحتی می‌شود.

علل رایج صدا دادن فک هنگام جویدن و خمیازه

اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ Disorders):
اختلالات مفصل فکی (Temporomandibular Joint Disorders) شایع‌ترین علت صدای فک هستند. این اختلالات ممکن است به علت آسیب‌های فیزیکی، سایش دیسک مفصل، التهاب یا فشار عضلانی به وجود بیایند.

جابجایی یا لغزش دیسک مفصل:
دیسک نرم و انعطاف‌پذیر بین استخوان‌ها ممکن است از جای خود خارج شود یا به درستی حرکت نکند که این باعث ایجاد صدای کلیک یا صدای خرد شدن می‌شود.

کشیدگی یا التهاب عضلات فک:
استرس، دندان قروچه (براکسیسم) و عادت‌های نادرست مثل جویدن آدامس زیاد می‌تواند منجر به گرفتگی یا کشیدگی عضلات فک شود که در نتیجه صدای فک ایجاد می‌شود.

آرتروز مفصل:
با افزایش سن یا به دلیل ساییدگی مفصل، غضروف‌ها تحلیل می‌روند و سطح استخوان‌ها سفت و ناصاف می‌شود. این تغییرات باعث ایجاد صداهای مفصل هنگام حرکت فک می‌شود.

آسیب‌های فیزیکی و تصادف:
ضربه به صورت، فک یا سر می‌تواند به مفصل آسیب زده و منجر به صدا دادن فک شود.

عوامل روانی:
استرس و اضطراب می‌تواند موجب افزایش دندان قروچه و فشار عضلات فک شود و در نهایت منجر به بروز صداهای فک شود.

علائم همراه با صدای فک

درد یا حساسیت در اطراف فک، گوش یا صورت

محدودیت در باز و بسته کردن دهان

احساس قفل شدن فک در موقع باز یا بسته شدن

تورم اطراف مفصل فک

سردرد یا درد گردن

تشخیص

برای تشخیص علت صدای فک، پزشک یا دندان‌پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و تاریخچه پزشکی و عادات بیمار را بررسی می‌کند. در مواردی که نیاز به ارزیابی بیشتر باشد، استفاده از تصویر برداری مثل رادیوگرافی، سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی مفصل فکی توصیه می‌شود.

راهکارهای درمانی و مدیریت صدا دادن فک

1. درمان‌های غیرجراحی

استراحت دادن به فک: کاهش جویدن غذاهای سخت، پرهیز از جویدن آدامس و کاهش حرکات زیاد فک.

داروهای ضد التهاب: استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش التهاب و درد.

گرما و سرما درمانی: استفاده از کمپرس گرم یا سرد برای کاهش درد و اسپاسم عضلانی.

تمرینات فک: تمرینات کششی و تقویتی عضلات فک که توسط متخصص فیزیوتراپی یا دندان‌پزشک آموزش داده می‌شود.

محافظ‌های دهانی: در صورت دندان قروچه، استفاده از نایت گارد (محافظ دندان شبانه) برای جلوگیری از فشار بیش از حد به مفصل فک.

2. درمان‌های تخصصی‌تر

درمان فیزیوتراپی: ماساژ، اولتراسوند، و تکنیک‌های خاص فیزیوتراپی جهت بهبود عملکرد مفصل و عضلات.

تزریق کورتیکواستروئید: در موارد التهاب شدید، تزریق داخل مفصلی کورتون می‌تواند موثر باشد.

رفتاردرمانی و کنترل استرس: کاهش فشارهای روانی که می‌تواند موجب تشدید علائم شود.

3. درمان‌های جراحی

در صورتی که درمان‌های غیر جراحی موثر نباشد و اختلالات شدید مفصل وجود داشته باشد، جراحی به عنوان آخرین راهکار مطرح می‌شود. انواع جراحی شامل تعویض مفصل، اصلاح دیسک یا آرتروسکوپی است.

پیشگیری از صدا دادن فک

خودداری از جویدن زیاد آدامس و خوراکی‌های سفت

اجتناب از باز کردن دهان بیش از حد (مثلاً هنگام خمیازه)

مدیریت استرس و اضطراب برای کاهش دندان قروچه

رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندان‌پزشک

حفظ وضعیت صحیح بدن و پرهیز از قرار دادن چانه روی دست یا فشار روی فک

نتیجه‌گیری

صدای فک هنگام جویدن، غذا خوردن و خمیازه معمولاً ناشی از اختلالات مفصل گیجگاهی فکی است که در اثر عوامل مختلفی بروز می‌کند. در بیشتر موارد، این مشکل با مراقبت‌های ساده و تغییرات سبک زندگی قابل کنترل است، اما در صورت بروز درد شدید، محدودیت حرکت یا تشدید علائم، مراجعه به متخصص ضروری است. تشخیص دقیق و درمان به موقع می‌تواند از پیشرفت مشکل جلوگیری کند و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.