جمعه ۰۳ مرداد ۱۴۰۴
مصر در ماه‌های اخیر با افزایش تماس‌های دیپلماتیک خود، نقش محوری در میانجی‌گری برای حل بحران هسته‌ای ایران ایفا کرده است. این تلاش‌ها که به‌ویژه از سوی بدر عبدالعاطی، وزیر امور خارجه مصر، هدایت می‌شود، با هدف جلوگیری از تشدید تنش‌ها و تحکیم ثبات منطقه‌ای صورت گرفته است. تماس‌های مکرر عبدالعاطی با مقامات ایرانی، آمریکایی، اروپایی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان‌دهنده عزم قاهره برای بازگرداندن مذاکرات هسته‌ای به مسیر دیپلماتیک است.
تلاش برای احیای دیپلماسی
بعد از جنگ اخیر، بدر عبدالعاطی در هفته‌های گذشته تماس‌های متعددی با طرف‌های کلیدی درگیر در پرونده هسته‌ای ایران برقرار کرده است. این تماس‌ها شامل گفت‌وگو با عباس عراقچی (وزیر امور خارجه ایران)، استیو ویتکوف (نماینده ویژه آمریکا)، رافائل گروسی (مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی)، و وزرای خارجه کشورهای اروپایی (E3) و عمان بوده است. بر اساس بیانیه‌های رسمی وزارت خارجه مصر، این رایزنی‌ها به دستور رئیس‌جمهور عبدالفتاح السیسی و با هدف کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری‌های جدید در منطقه انجام شده است.
عبدالعاطی در این تماس‌ها بر ضرورت راه‌حل‌های صلح‌آمیز تأکید کرده و اعلام داشته که هیچ راه‌حل نظامی برای بحران هسته‌ای ایران یا سایر چالش‌های منطقه‌ای وجود ندارد. این رویکرد نشان‌دهنده تمایل مصر به ایفای نقش میانجی غیرمستقیم بین ایران و طرف‌های غربی است، به‌ویژه در شرایطی که کشورهای اروپایی تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه (بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل) کرده‌اند.
مصر پیش‌تر نیز در مذاکرات غیرمستقیم بین حماس و اسرائیل نقش میانجی داشته است، اما ایفای نقش در پرونده هسته‌ای ایران در چهار دهه گذشته بی‌سابقه بوده است. تماس‌های اخیر قاهره با همه طرف‌های درگیر، از جمله عمان که میانجی اصلی بین تهران و واشنگتن است، نشان‌دهنده گسترش دامنه دیپلماسی مصر است. این تلاش‌ها از اوایل ژوئن 2025، با سفر همزمان گروسی و عراقچی به قاهره، شدت بیشتری یافت و به گفت‌وگوهایی درباره آخرین تحولات برنامه هسته‌ای ایران منجر شد.
حفظ ثبات منطقه‌ای
به گفته کارشناسان، مصر به دنبال جلوگیری از وقوع یک جنگ منطقه‌ای است که می‌تواند پیامدهای منفی برای امنیت و اقتصاد منطقه داشته باشد. قاهره از روابط متوازن خود با همه طرف‌ها برای فعال‌سازی کانال‌های دیپلماتیک استفاده می‌کند. این تلاش‌ها به‌منظور جلوگیری از تنش نظامی با اسرائیل و تقویت ثبات منطقه‌ای صورت می‌گیرد. لذا تماس‌های متعدد مصر بخشی از اهداف گسترده‌تر قاهره برای تحقق آتش‌بس در غزه، بازسازی این منطقه و ایجاد خاورمیانه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای است. به بیان دیگر مصر با این اقدامات به دنبال تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و کاهش تنش‌های ژئوپلیتیکی است.
از سوی دیگر برخی ناظران، نقش مصر را به‌عنوان میانجی غیرمستقیم به منافع مستقیم این کشور در منطقه مرتبط می‌داند. جلوگیری از درگیری جدید با ایران نه‌تنها به ثبات منطقه کمک می‌کند، بلکه منافع اقتصادی مصر، از جمله افزایش تبادل گردشگری و قراردادهای نفتی بلندمدت با تهران را تقویت می‌کند. همچنین، بازگشت ثبات به منطقه می‌تواند تردد دریایی در کانال سوئز را به حالت عادی بازگرداند، که به دلیل تنش‌های اخیر دچار اختلال شده است.
تقویت جایگاه دیپلماتیک مصر
تلاش‌های مصر برای میانجی‌گری در پرونده هسته‌ای ایران می‌تواند جایگاه دیپلماتیک این کشور را در منطقه و جهان تقویت کند. قاهره با استفاده از روابط خوب خود با ایران، آمریکا، اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به دنبال ایجاد توازن در معادلات منطقه‌ای است. موفقیت در این نقش می‌تواند مصر را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در حل بحران‌های خاورمیانه معرفی کند.
با وجود پیشرفت‌های دیپلماتیک، چالش‌هایی مانند تهدید کشورهای اروپایی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه و اختلافات بین ایران و آمریکا بر سر غنی‌سازی اورانیوم همچنان باقی است. ایران تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و از حق غنی‌سازی صرف‌نظر نخواهد کرد، در حالی که آمریکا نگران نزدیک شدن ایران به آستانه تولید سلاح هسته‌ای است. این اختلافات می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند، مگر اینکه راه‌حل‌های ابتکاری، مانند مدیریت مشترک برنامه غنی‌سازی ایران توسط کشورهای منطقه، مورد توافق قرار گیرد.
احتمال توافق نفتی بلندمدت
گزارش‌های اخیر حاکی از آن است که قاهره ممکن است به دنبال توافق نفتی بلندمدت با تهران باشد. این موضوع می‌تواند انگیزه اقتصادی دیگری برای میانجی‌گری مصر باشد، زیرا تأمین انرژی پایدار برای مصر اهمیت بالایی دارد. با این حال، این احتمال هنوز در حد گمانه‌زنی است و نیازمند تأیید رسمی است. نقش میانجی‌گری مصر در مذاکرات هسته‌ای ایران نشان‌دهنده تلاش‌های این کشور برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها و تحکیم ثبات منطقه‌ای است. با این حال، موفقیت این میانجی‌گری به توانایی طرف‌ها در غلبه بر اختلافات کلیدی، به‌ویژه در مورد غنی‌سازی اورانیوم، بستگی دارد./هفت صبح