جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
بازدید:۴۵۱
صد آنلاین | تالاب بین‌المللی هامون شامل سه بخش در مرز ایران و افغانستان به صورتی قرار گرفته که قسمتی از آن در ایران و قسمتی در آن کشوراست. همین موقعیت نشانگر این واقعیت است که محدوده‌های طبیعی را نمی‌شود با مرزهای جغرافیایی تقسیم کرد. چرا؟ چون طبیعت مرز نمی‌شناسد و برای حفظ طبیعت کشورها باید با هم همکاری کنند.
به گزارش صد آنلاین به نقل از روزنامه پیام ما ،به طور قطع تالاب بین‌المللی هامون برای آینده شرق کشور و نیز برای استان سیستان و بلوچستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کما اینکه برای افغانستان و زندگی و معیشت ساکنان اطراف آن هم بسیار مهم است. به همین دلیل این تالاب از سال‌ها قبل به عنوان «سایت رامسر» و جزو تالاب‌های ثبت شده در این کنوانسیون محسوب می‌شود و برنامه‌های حفاظتی از طرف سازمان حفاظت محیط زیست و دستگاه‌های ذی ربط در دولت برای آن به اجرا درآمده است.
در معاهده سال ۱۳۵۱ میان دو کشور در مورد رود هیرمند به صراحت و بدون هر ابهامی حقابه ایران از رودخانه هیرمند تعیین شده است. البته چنان‌که در خاطرات اسدالله اعلم از دوران پهلوی هم آمده، متاسفانه حق سیلابی تالاب‌های هامون دیده نشده و این نکته مهمی است. چون بخشی از حقابه هامون از طریق فراه و بخشی از طریق رودخانه هیرمند تامین می‌شود.
نظر به اهمیت موضوع، در سال‌های بعد تلاش شد برای تالاب هامون برنامه‌ریزی‌هایی از طریق بین‌المللی و همکاری‌های دو جانبه برای حفاظت از هامون و همکاری‌های چندجانبه، منطقه‌ای و محلی برای حفاظت، تامین حقابه و احیای آن صورت گیرد. حتی تنها سفر خارجی اینجانب همراه رئیس‌جمهور وقت جناب آقای خاتمی، به کابل بود تا به رغم شرایط ناپایدار افغانستان در ماه‌های اولیه ریاست جمهوری آقای کرزای، از ابتدا اهمیت هامون برای رئیس جمهور جدید مشخص شود.
دولت یازدهم که با شرایط سخت‌تری درهامون مواجه شده بود، تلاش برای بهبود وضعیت را ادامه داد. از جمله متوجه شدیم که از طرف مرزبانی در دولت‌های قبل یعنی عمدتا دولت‌های نهم و دهم موانعی مقابل ورود آب به صورت سیلابی ایجاد شده بود که با همکاری وزارت کشور بخشی از این موانع برداشته و در سال‌های ۹۳ و ۹۴ ورود آب افزایش یافت. همچنین همکاری‌های محلی و منطقه‌ای شکل گرفت که به نوعی این حقابه‌ها را تامین کند.
برای تقویت این همکاری‌ها مراسم روز جهانی تالاب‌ها در بخش‌های خشک شده تالاب هامون با حضور نمایندگان نهادهای بین المللی، سفرای کشورهای مختلف و حتی اروپایی و افغانستان، همچنین رسانه‌های داخلی و خارجی برگزار شد. از سوی دیگر با حضور موثر ایران در کنگره جهانی «ذخیرهگاههای زیستکره» با وجود مخالفت دیگر کشورها، در سال ۱۳۹۴ موفق شدیم تالاب هامون را به عنوان یک ذخیره‌گاه زیستکره به ثبت برسانیم. این اتفاق مهمی بود و از این منظر مکاتباتی را با افغانستان و سازمان ملل انجام دادیم.
در این مکاتبات تاکید داشتیم که اینک هامون هم در سایت رامسر و هم به عنوان ذخیره‌گاه زیستکره مطرح است و بنابراین نجات آن یک تکلیف جهانی به حساب می‌آید و باید همه کشورها همکاری کنند. به سازمان ملل گوشزد کردیم که ازافغانستان با هر دولت و سیاستی که دارد باید بخواهد تکالیفش را در ارتباط با حفظ محیط زیست انجام دهد.
طی دیدار با آقای اشرف غنی رئیس جمهور وقت افغانستان در تهران نیز بر این موضوع تاکید و در توافق اقتصادی-امنیتی میان ایران و افغانستان محور تامین حقابه هامون به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست آمد. ولی متاسفانه با مخالفت طرف مقابل مواجه شد و به رغم اصرار و پیگیری ایران بر این حق ذاتی و طبیعی خود، به نتیجه نرسید.
گزارش‌های متعددی را سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر مخاطرات ناشی از سدسازهای بدون ارزیابی محیط زیستی و بدون توجه به حقابه‌های رودخانه‌ها و تالاب‌های پایین دست در داخل افغانستان، منعکس کرد و با طرف مقابل هم این موضوع که سدسازی‌ها نباید مخل فرآیند اکولوژیک رودخانه و تالاب‌ها شود، مطرح شد.
باید بر این نکته تاکید کرد که تالاب‌ها ذخیرهگاههای مهم تنوع زیستی هستند و علاوه بر تامین معیشت مردم در تلطیف آب و هوا و حفظ اکوسیستم و ارزش های ذاتی طبیعت هر منطقه نقش مهمی دارند و این اهمیت را جامعه جهانی به خوبی می‌شناسد. بنابراین تلاش ایران برای حفظ تالاب بین‌المللی هامون باید استمرار یابد و سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، یونسکو، کنوانسیون تالاب‌ها، کنوانسیون رامسر باید در این زمینه به کمک تالاب هامون بیایند. آنها وظیفه دارند و خودشان می‌دانند که تکالیف‌شان صرفا نوشتاری و شعاری نیست، بلکه باید عمل کنند.
در گذشته هم شاهد مواردی بودیم که افغانستان در اجرای تعهدات خود برای حقابه هامون تعلل می کرد، ولی با پیگیری‌ها و جدیت دولت این حقابه تامین می‌شد. اکنون نیز دولت ایران باید با جدیت بسیار زیاد بر اجرای تعهدات بین‌المللی و محیط زیستی دولت افغانستان تاکید ورزد که کوتاهی از حق طبیعت مساوی با نابودی معیشت مردم و از دست رفتن زیستگاه وسیع و مهمی از میهن عزیز است. دیپلماسی محیط زیست زمانی موفق خواهد بود که دستگاه دیپلماسی ایران با درایت و قدرت بتواند با معادلات منطقه‌ای و جهانی تعامل کند.