آذربایجان جسورتر شده است/شکست سیاست پاشینیان

نویسنده: گقارد منصوریان، کارشناس ارشد روابط بین الملل

پس از رفرم سیاسی سال 2018 ارمنستان و تغییرات در رجال سیاسی آن کشور نظریه لیبرالیسم بر پایه غربگرایی عرصه سیاسی ارمنستان را دگرگون ساخت و تحولات بسیار جدی را برای ارمنستان، دیاسپورای ارامنه و منطقه رقم زد.

سیاست حرکت به طرف غرب به صورتی نامحسوس و آماده بودن فضای سیاسی و بین المللی، جنگ دوم سال 2020 قراباغ را مصور ساخت، تا کشورهای ذی نفع یک قدم به آرزوی دیرینه پان ترکیسم نزدیک شوند. تصرفات جمهوری آذربایجان در قراباغ با کمک ترکیه و رژیم اسرائیل دو متحد استراتژیک آذربایجان و امضاء توافق نامه آتش بس 9 نوامبر 2020 معادلات سیاست داخلی و خارجی ارمنستان و ژئوپلیتیک منطقه را بالفعل تحت تاثیر قرار داد.

نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان با حمایت بی دریغ حزب "قدم من" که اکثریت کرسی های پارلمان را در دست دارد، پس از توافق آتش بس 9 نوامبر پیش برد نظریه لیبرالیسم و غربگرایی را به وضوح هویدا ساخت، در این بین رویکرد ایده آلیستی را وارد سیاست خارجه کرده و دکترین این رویکرد را اعلام کرد، حرکت به طرف صلح دائمی با جمهوری آذربایجان و ترکیه؛ ولی مسائل امنیتی و دغدغه ارمنیان در هاله از ابهام قرار دارد، نمونه های بارز آن: نامشخص بودن منافع و بقای بیش از 120000 ارمنی ساکن قراباغ، عدم حمایت از آینده حقوقی و سیاسی قراباغ، عدم توجه به تمامیت ارضی و ژئوپلیتیک ارمنستان، دادخواهی نسل کشی یک و نیم میلیون ارمنی بدست ترکیه عثمانی و البته نادیده گرفتن حقایق و عزت ملی.

رویکرد ایده آلیستی در زبان ساده به اخلاقیات تاکید بسیاری دارد، بر حفظ ارزش های اخلاقی در روابط دولت ها تصریح می کند، همچنین اتکا به نهادهای بین المللی که از رکن های اساسی لیبرالیسم است را مدنظر قرارداده است که متاسفانه تاکنون هیچ کارکردی در عرصه فشار و دستاوردها در دیپلماسی ارمنستان نداشته است.

قدم پاشینیان در اتمام تنش ها میان دو جمهوری ارمنستان و آذربایجان جای تحریض دارد، ولی آیا جمهوری آذربایجان و ترکیه آمادگی برای  شناسایی حقوق ارمنیان و جبران خسارات به ارمنستان و ارامنه قراباغ را دارند. شواهد بیانگر عدم آمادگی برای صلح پایدار است.  

جمهوری آذربایجان پس از امضاء توافق آتش بس جنگ 2020 و افزایش چشمگیر قدرت نظامی خود در عمال فشار بر ارمنستان برای دستیابی به امتیازات مضاعف خارج از توافق نامه سعی دارد. حمله نظامی جمهوری آذربایجان در تاریخ 12 مه 2021 به قسمتی از استان سیونیک ارمنستان و تصرف 41 کیلومتر مربع از سرزمین ارمنستان، همچنین اقدام مشابه در تاریخ 12 سپتامبر 2022 در امتداد مرز که به موجب آن 140 کیلومتر از اراضی ارمنستان که بلندی های بسیار استراتژیک را شامل بود به تسخیر جمهوری آذربایجان درآمد. عدم تحویل پیکر سربازان کشته شده ارمنی، خودداری از بازگرداندن اسرای جنگ 2020 به ارمنستان، قتل عام 8 سربازان غیر مسلح تسلیم شده ارمنی در تصرفات سال 2022 جمهوری آذربایجان، تیرندازی سربازان آذری به سوی کشاورزان و ساکنین غیرمسلح مناطق قراباغ و ارمنستان، اظهارات مکرر الهام علی اف و مسئولین باکو در خصوص تصرف ارمنستان و یا داعیه مالکیت تاریخی بر ایروان و استان سیونیک ارمنستان از جمله فشارهای مضاعفی است که دولت آذربایجان به ارمنستان وارد می کند. از بارزترین فشارها انسداد تنها جاده مواصلاتی میان قراباغ و ارمنستان است که (گذرگاه لاچین) در کنترل صلح بانان روسیه قرار دارد. 

در چند روز گذشته نیز جاه طلبی جمهوری باکو بیش از پیش مشخص شد، حمله گسترده به سمت منطقه سوتکی ارمنستان با هدف تصرف معدن طلای استراتژیک و دست یابی به ناحیه های کلیدی آن منطقه که البته با دفاع نیروهای ارتش ارمنستان روبه رو شده و با تلفات جانی بسیار حمله ناکام ماند، گواه نیت خصمانه باکو و عدم تمایل به صلح است.

با مشاهده ادله ها و زوایای وضعیت موجود به صراحت می توان به شکست سیاست های دولت پاشینیان و تضعیف جایگاه ارمنستان و همپیمان استراتژیک خود، روسیه را در معادلات منطقه قفقاز و عرصه بین الملل بیان کرد. دولت پاشینیان با امیدی غیر واقعی به غرب و اقدامات مغلوط خود، رنجش روسیه و کشورهای پیمان امنیت دسته جمعی را موجب شده است. تنها پیمان امنیتی جدی که ارمنستان عضو آن است، حتی تا لغو رزمایش نظامی کشورهای هم پیمان در ارمنستان اقدام کرده و زمزمه های خروج از این پیمان را مطرح کرده است.

هدف غرب خروج روسیه از حیات خلوت دیرینه خود در منطقه قفقاز جنوبی و مقابله با گسترش نفوذ ایران در همان منطقه است. حرکت پاشینیان به طرف اجرای سیاست های غرب و اقدامات بی خردانه، امنیت ملی و تمامیت ارضی ارمنستان را در مخاطره و بقای ارمنستان را مورد تهدید قرار داده است.