پنجشنبه ۱۱ ارديبهشت ۱۴۰۴
منطق مدل لیبی برای مذاکرات ایران و آمریکا غیر قابل باور است
بازدید:۳۸۳
صد آنلاین | اسرائیل به ویژه تحت رهبری بنیامین نتانیاهو، همواره نسبت به هرگونه کاهش تنش میان ایران و غرب بهویژه در پرونده هسته‌ای، حساسیت شدیدی نشان داده است.کد خبر : ۱۶۳۳۸۸
به گزارش صد آنلاین، مخالفت این رژیم با توافق برجام در سال ۲۰۱۵ و تلاش برای تأثیرگذاری بر روند مذاکرات اخیر ایران و آمریکا، بخشی از استراتژی بلندمدت تل‌آویو برای مهار ایران در منطقه است. در این راستا، اسرائیل از «مدل لیبی» به عنوان الگویی برای مذاکرات فعلی نام می‌برد که دارای چندین ویژگی کلیدی است:
۱. مفهوم «مدل لیبی» و خواسته‌های اسرائیل از ایران
انحلال کامل برنامه هسته‌ای: اسرائیل خواهان توافقی است که ایران را موظف به تعطیلی تمامی جنبه‌های برنامه هسته‌ای (شامل غنی‌سازی، تحقیق و توسعه و تأسیسات زیرزمینی) کند، مشابه توافق ۲۰۰۳ لیبی که معمر قذافی برنامه هسته‌ای و تسلیحات شیمیایی خود را به طور کامل برچید.
شروط سختگیرانهتر از برجام: برخلاف برجام که محدودیت‌ها را زمان‌مند و منطقه‌ای می‌کرد، اسرائیل خواستار تعهدات دائم، نظارت بی‌قیدوشرط، و حذف «بندهای غروب آفتاب» (پایان محدودیت‌ها پس از زمان مشخص) است.
گسترش دامنه توافق به مسائل غیرهسته‌ای: اسرائیل اصرار دارد که توافق جدید علاوه بر موضوعات هسته‌ای، برنامه موشکی ایران و حمایت از گروه‌های مقاومت در منطقه (مانند حزب‌الله و حماس) را نیز پوشش دهد.
تحریم‌های موقت و مشروط: لغو تحریم‌ها تنها در صورت پایبندی ایران به تعهدات و با امکان بازگشت فوری در صورت نقض توافق.
۲. زمینه‌های فعلی و انگیزه‌های اسرائیل
تشدید تنش‌ها پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳: حمله حماس به اسرائیل و افزایش درگیری‌های نیابتی بین ایران و اسرائیل، تل‌آویو را به سمت مقابله مستقیم‌تر سوق داده است. اسرائیل ایران را حامی اصلی «محور مقاومت» می‌داند و هر توافقی که به کاهش فشار بین‌المللی بر ایران بیانجامد، امنیت این رژیم را تهدید می‌کند.
ترس از احیای برجام یا توافق بهتر: اسرائیل نگران است که توافق جدید، امتیازات بیشتری نسبت به برجام (مانند لغو دائم تحریم‌ها یا محدودیت‌های کمتر) به ایران بدهد و نقش منطقه‌ای آن را تقویت کند.
تلاش برای تأثیرگذاری بر آمریکا: نتانیاهو با لابی در کنگره و رسانه‌های آمریکا، می‌کوشد دستورکار مذاکرات را به سمت خواسته‌های اسرائیل سوق دهد و فضای سیاسی علیه امتیازدهی به ایران ایجاد کند.
۳. راهبردهای احتمالی اسرائیل برای مقابله
عملیات‌های خرابکارانه و ترور: اقدامات پنهان (مانند ترور دانشمندان هسته‌ای، حمله سایبری به تأسیسات، یا بمب‌گذاری) برای تضعیف توان ایران و تحریک واکنش تند تهران، به گونه‌ای که مذاکرات متوقف شود.
افشاسازی و جنگ روانی: انتشار اسناد یا اطلاعاتی برای نشان دادن «خطر ایران» به جامعه جهانی و ایجاد تردید در حسن نیت تهران.
تحریم‌های یکجانبه و فشار فراسازمانی: حتی در صورت توافق، اسرائیل ممکن است با تشویق شرکت‌ها و کشورها به حفظ تحریم‌های فراتر از توافق (مثلاً در حوزه موشکی)، به فشار بر ایران ادامه دهد.
۴. چالش‌های مدل لیبی برای ایران
تفاوت ماهوی با لیبی: ایران برخلاف لیبیِ سال ۲۰۰۳، توان نظامی، نفوذ منطقه‌ای و اجماع داخلی قوی‌تری دارد و احتمال پذیرش چنین الگویی نزدیک به صفر است.
واکنش داخلی در ایران: هرگونه توافقی که حاوی انحلال برنامه هسته‌ای یا محدودیت‌های امنیتی گسترده باشد، با مخالفت شدید جریان‌های مختلف در ایران مواجه خواهد شد.
تأثیر بر ثبات منطقه: فشار اسرائیل برای گسترش دامنه توافق به مسائل موشکی و منطقه‌ای، ممکن است به درگیری‌های نیابتی دامن بزند و زمینه گفت‌وگو را پیچیده‌تر کند.
نتیجه‌گیری
اسرائیل با پیش کشیدن «مدل لیبی»، در پی تحمیل توافقی یکجانبه و حذف کامل توانمندی‌های راهبردی ایران است. با این حال، این الگو با واقعیت‌های ژئوپلیتیک امروز خاورمیانه و منافع امنیتی ایران ناسازگار است. موفقیت یا شکست این راهبرد اسرائیل به عواملی مانند موضع‌گیری دولت بایدن، واکنش ایران به عملیات‌های خرابکارانه، و توانایی تل‌آویو برای متقاعد کردن جامعه بین‌المللی بستگی دارد. در کوتاه‌مدت، احتمال تشدید تنش‌ها میان ایران و اسرائیل، به ویژه در عرصه‌های نیابتی و سایبری، وجود دارد./ همشهری آنلاین