شش درس بزرگ که جهان از دوران همه‌گیری کرونا آموخته است

به گزارش صدآنلاین ، بیژن جهانگیری_استاد دانشگاه تهران در روزنامه اعتماد نوشت: توجه به تاریخ معاصر و درس گرفتن از وقایع و تجربه‌اندوزی فضیلتی است مبارک. نمونه‌ای که به آن پرداخته خواهد شد موضوع همه‌گیری کرونا یا همان کووید 19 است. مطابق آمار رسمی سازمان جهانی بهداشت تا تاریخ 19 آوریل 2023، تعداد موارد ثابت شده کرونا در جهان متجاوز از 760 میلیون نفر و مرگ‌ومیر به علت آن متجاوز از 6.9میلیون نفر بوده است. صندوق جهانی پول زیان جهانی کرونا را حدود 7.5 تریلیون (میلیون میلیون) دلار تخمین زده و عوامل اصلی این زیان هنگفت را اختلال در شبکه جهانی توزیع و تورم و افزایش فاصله توان اقتصادی اغنیا با فقرا و خسارات آموزشی و کاهش امنیت جهانی همراه با افزایش تنش‌ها دانسته است. 10 کشوری که بیشترین موارد ابتلا را داشته‌اند به ترتیب عبارت بوده‌اند از: امریکا، چین، هندوستان، فرانسه، آلمان، برزیل، ژاپن، ایتالیا، انگلستان و روسیه. ایران با 145 هزار مرگ و میر رتبه سیزدهم را داشته است. تاکنون مقالات و کتب بسیاری در مورد این موضوع نوشته شده است.

محتوای تعدادی از این مقالات درس‌هایی است که از کرونا گرفته شده و امتحانی که مجامع بین‌المللی از قبیل سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی و دولت‌ها و وسایل ارتباط جمعی (روزنامه‌ها و تلویزیون) و کارکنان بهداشت و درمان و بالاخره مردم معمولی در مقابله با این فاجعه داده‌اند. کدام تصمیم درست بوده و قابل تحسین و کدام حرکت منجر شده است به خسارات جبران‌ناپذیر. سرفصل‌ها و عناوین مشروحی در مورد کرونا می‌توان نوشت. به تعدادی از آنها اشاره می‌کنم؛ منشا ویروس، اولین موارد بیماری، شروع همه‌گیری و موضوع اطلاع‌رسانی به موقع یا با تاخیر آن، شرح نخستین موارد و مسیر انتقال ویروس به سراسر کشور و عکس‌العمل‌های اولیه دولتمردان در ایران و جهان. به عنوان مثال یادآوری می‌کنم انکار وجود همه‌گیری در روزهای نخست توسط دبیرکل سازمان جهانی بهداشت که منجر به قطع کمک‌های مالی امریکا به این سازمان شد. بعد از تثبیت شدن همه‌گیری، موضوع مقابله پیش آمد. روش‌های بالینی و آزمایشگاهی تشخیص قطعی کرونا و نحوه پیشگیری (ماسک و مراعات عدم تجمع) و اصول علمی درمان و فراهم آوردن لوازم درمان از قبیل ابزارهای کمک‌کننده به تنفس و داروهای اصلی و داروهای عمومی (سرم و...) و آماده‌سازی تخت‌های بیمارستانی اعم از دولتی و بخش خصوصی و کارکنان درمانی مربوط (در تمام رده‌ها) و بالاخره موضوع حیاتی واکسن.

در ایران اما، اطلاع‌رسانی و عکس‌العمل‌ها در غالب موارد سرعت لازم را نداشت و با تامل و شاید تاخیر انجام شد، با احتمال مصلحت‌اندیشی در جهت جلوگیری از مشوش ساختن اذهان عمومی. اما فصل دیگر موضوع هرم مدیریت بود و تامین بودجه. به هر حال ستاد مقابله با کرونا تشکیل شد با هدایت ریاست‌جمهوری و اعضایی منتخب. توصیه‌های اولیه استفاده از ماسک بود و الکل و شست‌وشوی «همه‌ چیز» با آب و صابون و اجتناب از تجمع که در نهایت به تعطیلی مدارس و موسسات آموزش عالی و جمیع گردهمایی‌ها و حتی مراسم مذهبی انجامید از قبیل نمازهای جمعه. مسوولان وزارت بهداری هدایت مقابله با بیماری را به عهده گرفتند و ملت ایران شاهد بود که کارکنان خدمات بهداشتی درمانی، بی‌دریغ هر چه در توان داشتند را همراه جان خود در طبق اخلاص گذاشتند و تقدیم هموطنان کردند. خدمتی که شایسته نیست به فراموشی سپرده شود.

در این میان عده‌ای هم پرداختند به اشاعه اباطیل و مقابله با یافته‌های علمی و ایجاد مزاحمت مزمن و مداوم در روند مقابله علمی با کرونا از قبیل به سخره گرفتن قرنطینه و تعلق داشتن آن به قرون وسطی و گفتارها و کردارهای نامناسب غیرعلمی که اشاره به جزییات آن فایده‌ای ندارد جز تکدر خاطر و البته زیان‌های عظیم جانی و مالی و کاستن از اعتبار علمی کشور. به تبعیت از هر که نامخت از گذشت روزگار، شایسته است با دید انتقاد سازنده به بازبینی آنچه گذشت بپردازیم و درس بگیریم و با برجسته کردن نقاط مثبت کوشش‌های قابل تحسین و تقدیر، نگاهی نقادانه داشته باشیم به اشتباهات صورت گرفته و مکتوب کردن آن تا راهنمایی باشد برای وقایع احتمالی بعدی در ایران و جهان که بروز این وقایع دیر باد و دور باد. ضمن سپاسگزاری عمیق و صمیمانه از زحمات شبانه‌روزی دست‌اندرکاران می‌گویم ‌ای کاش در تمام مراحل، اطلاع‌رسانی سریع‌تر و شفاف‌تری صورت می‌گرفت.‌ ای کاش در ماه‌های اولیه فاجعه به پیش‌خرید واکسن اقدام می‌کردیم، ‌ای کاش با مهربانی و همدلی بیشتری به توصیه‌های مراجع اصیل علمی دست‌اندرکار گوش می‌سپردیم، ‌ای کاش هوشیارانه و با صلابت در مقابل رفتار و کردار بدون پایه علمی، از هر نوع، ایستادگی می‌کردیم و ‌ای کاش مقابله می‌کردیم با سودجویی و فرصت‌طلبی‌های ناجوانمردانه. اما این فاجعه جهانشمول با مساعی بین‌المللی بود که به خاموشی گرایید. در آرامش بعد از توفان، جهان به مدون کردن درس‌هایی پرداخت که از همه‌گیری کرونا آموخته بود و این است خلاصه‌ای از آموخته‌ها:

شش درس بزرگ:

1- اعتقاد و باور داشتن به لزوم و اهمیت تعامل دولت و ملت از یک طرف و تابع بودن مطلق این هر دو در مقابل نظرات علمی به معنای «عصاره علم روز».
2- پذیرفتن تغییر. یعنی جامعه بپذیرد که یافته‌های علمی ثابت نیستند و از وقایع درس می‌آموزند. تغییر را باید پذیرفت مشروط بر اینکه بر مبنای داده‌های اصیل علمی باشد.
3- ارتقای سواد علمی جامعه خصوصا سواد اصیل علمی. جمع‌آوری و انتشار علم به صورت قابل‌ فهم برای اقشار مختلف جامعه.
4- تولید واکسن و باور به آن و توجه و مراقبت مداوم از پیشرفت این شاخه دانش.
5- انعطاف‌پذیر بودن و استقبال و استفاده از تجربیات مثبت و منفی ممالک دیگر.
6- قدردانی مناسب از خادمین و کارکنان خدمات بهداشتی - درمانی.
درس‌های اقتصادی: کرونا هزینه‌های گزافی به کشورها تحمیل کرد. بر کشورهای غنی است که در تحمل این فاجعه مددکار کشورهای دیگر باشند. مگر جز این است که همه در یک کشتی نشسته‌ایم. به عنوان مثال و از عبرت‌های وجه اقتصادی: هیچ دولتی در تاریخ دستور نداده بود که کارگران از کار دست بکشند و تولیدکنندگان تولید را متوقف کنند. در وجه آموزشی در کودکان و نوجوانان، آموختن تعامل با دیگران دچار وقفه طولانی شد که با عوارض آن باید مقابله کرد. همین‌طور است عوارض عدم حضور در مکان‌های عمومی و کاهش فعالیت‌های هنری و ورزشی و فرهنگی.

و این هم از آموخته‌های دیگر:

حتی بعد از خاموش شدن همه‌گیری کرونا مراقبت از راه دور به عنوان یک روش جدید پزشکی هم از طرف بیماران و هم از طرف پزشکان پذیرفته شد و مقبول افتاد.

برای چندمین‌بار در تاریخ پزشکی اثبات و دیده شد که واکسیناسیون امری است مثبت- با نتایج با ارزش. کرونا هم با واکسن بود که به خاموشی گرایید. اما برکت اصلی واکسن در جهش این رشته علمی است به نحوی که دور نیست شاهد به بازار آمدن واکسن علیه بیماری‌هایی مانند آلزایمر و فشار خون و دیابت باشیم.
پی بردیم به ارزش با هم بودن و به درد هم رسیدن.
پی بردیم به اهمیت اطلاع‌رسانی علمی و دقیق از بهداشت جسم و روان.
پی بردیم به عظمت بشر و اینکه نه تنها فاتح کهکشان‌هاست، بلکه در مقابله با شیاطین ذره‌بینی هم، از طریق کوشش و دانش پیروز نهایی خواهد بود.
حتی پی بردیم به ارزش «داشتن پس‌انداز»: برای دگر روز چیزی بنه.
و پی بردیم که هیچ چیز دایمی نیست. وقایع پیش می‌آیند. آماده حوادث باش.
قدر خودمان را بدانیم و نزدیکان‌مان را و هموطنان را و اینکه زندگی کوتاه است همانند فرصت شادمانی.