شنبه ۲۵ اسفند ۱۴۰۳
بازدید:۸۳
صد آنلاین | اسلام ذوالقدرپور در یادداشتی می نویسد: داشتن دوستان و دشمنان همیشگی ازجمله انگاره‌های آرمانی سیاستگذاری خارجی است که سیاستگذاران و دولت‌ها را با پیامدهای فاجعه‌باری روبه‌رو می‌سازد. این انگاره، رویکرد بسیاری از بازیگران نظام جهانی است که البته بیشتر در حلقه جهان سوم یا جنوب جهانی حضور دارند.به گزارش صد آنلاین، سیاستگذاری خارجی در جهان آشوبناک کنونی را نمی‌توان بر پایه انگاره‌های آرمانی طرح‌ریزی و اجرایی کر، زیرا انگاره و اهداف آرمانی، فرصت موفقیت در بستر واقعیت را از سیاست و سیاستگذار می‌گیرند.
داشتن دوستان و دشمنان همیشگی ازجمله انگاره‌های آرمانی سیاستگذاری خارجی است که سیاستگذاران و دولت‌ها را با پیامدهای فاجعه‌باری روبه‌رو می‌سازد. این انگاره، رویکرد بسیاری از بازیگران نظام جهانی است که البته بیشتر در حلقه جهان سوم یا جنوب جهانی حضور دارند.
انگاره دوستان و دشمنان همیشگی در نظام جهانی و روابط بین‌الملل، پوششی است برای ناکارایی و ناتوانی سیاستگذاری در دستیابی به اهداف مطلوب و تحقق اهداف راهبردی بازیگر در نظام جهانی. اما سیاستگذارانی هستند که در جهان آشوبناک کنونی بر منافع ابدی و راهبردی خود با هر ابزار و تاکتیکی پایداری دارند، هرچند اگر بدنامی برای آنان داشته باشد.
این رویکرد استواری بر کسب منافع راهبردی و ابدی با هر ابزار و سیاستی هرچند با برچسپ بدنامی، به منزله تضمین بقای بازیگر است در این جمله لرد پالمرستون، نخست وزیر و سیاستمدار برجسته بریتانیا در قرن 19 می‌گوید: "ما هیچ متحد ابدی نداریم و هیچ دشمن همیشگی نداریم. منافع ما ابدی است و این منافع وظیفه ماست که از آنها پیروی کنیم" فشرده شده است.
بحران اوکراین با هر عنوانی: جنگ اوکراین، تهاجم روسیه به اوکراین، تقابل روسیه با غرب و ... باشد، جلوه برجسته سخنان لرد پالمرستون است که باید دور از هر گونه مهر و کین مورد توجه سیاستگذاران ایرانی قرار گیرد.
بسیاری از دولتمردان و سیاستگذاران ایران ادعا دارند که دیدار روز جمعه 28 فوریه 2025 دونالد ترامپ با ولودیمیر زلنسکی در کاخ سفید و رویکرد تهاجمی ترامپ نسبت به زلنسکی، یک ننگ بزرگ برای دولت و شخص رئیس جمهوری اوکراین است که اینگونه از سوی دولت حامی خود (امریکا) مورد سرزنش قرار می‌گیرد! تلاش سیاستگذاران و سیاستمداران ایرانی برای سیاه‌نمایی و محکومیت سیاست زلنسکی مقابل ایالات متحده امریکا، روندی بسیار اشتباه است، زیرا زلنسکی در چارچوب منافع راهبردی و ابدی اوکراین برنامه‌ریزی کرده و در کسب حمایت غرب تاکنون موفق بوده است. رویکرد اشتباه سیاه‌نمایی موفقیت زلنسکی در سیاست خارجی را می‌توان در موارد زیر بررسی کرد:
یکم – کسب کمک‌های کلان: کشوری مانند اوکراین که در سه دهه اخیر همواره کارزار رقابت و دشمنی قدرت‌های بزرگ نظام جهانی بوده، برای اداره امور عمومی خود به منابع اقتصادی روزافزونی نیازمند است که توان کسب آن در داخل کشور و در فرآیند عادی را ندارد، بنابراین به دریافت وام و کمک‌های اقتصادی و ... خارجی مجبور می‌شود.
اوکراین، کشوری است که به فساد سیستمی مشهور است که هزینه‌های اداره امور عمومی یا حکمرانی در این کشور را چند برابر می‌کند. الگوی حکمرانی نامطلوب و فساد سیستمی آن، با آغاز تهاجم فراگیر روسیه به اوکراین در 24 فوریه 2022 چنان ناکارآمد و شکننده شد که همگان را به فروپاشی فوری این دولت رهنمون ساخت.
قرار گرفتن اوکراین به عنوان میدان تقابل، دشمنی و جنگ روسیه با ایالات متحده امریکا به عنوان دو بازیگر بزرگ نظام جهانی، سبب شد تا کشورهای رقیب و دشمن روسیه به‌خصوص اروپا و ایالات متحده امریکا، حمایت فراگیری از اوکراین داشته و کمک‌های مالی، نظامی و ... را روانه اوکراین کنند. کمک‌های کم‌نظیر و شاید بی‌اندازه‌ای که ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان بیش از 300 میلیارد دلار آن را از کمک‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا اعلام کرده است!
علاوه بر کمک‌های دولت‌های غربی، بسیاری دیگر از بازیگران نظام جهانی نیز کمک‌های فراوانی به اوکراین داشته‌اند. کسب چنین میزانی از کمک‌های خارجی تنها در 2 سال از سوی ولودیمیر زلنسکی، نشان می‌دهد او توانایی اقناع سایر بازیگران و دریافت کمک‌های شگفت اقتصادی و نظامی را دارد. این میزان از کمک‌های نظامی و تسلیحاتی می‌تواند الگوی دولت قدرتمند صدام حسین دهه 1980 را در اروپای کنونی نیز برسازی کند.
دوم – پایداری مقابل بزرگ‌ترین ارتش منطقه: انتخاب یک بازیگر کمدی سینما و تلویزیون اوکراین به عنوان رئیس جمهوری این کشور پس از یک دوره از کشمکش‌های سیاسی و اجتماعی شدید در این کشور، مورد تمسخر کارشناسان و سیاستمداران برخی دولت‌ها به‌خصوص روسیه و دوستانش قرار گرفت. اما همین رئیس جمهور که مورد انتقاد قرار داشت و ناکارآمد معرفی می‌شد، توانست بیش از دو سال جنگ سخت مقابل ارتش روسیه که بزرگ‌ترین و قوی‌ترین ارتش منطقه قلمداد می‌شود، استقامت کند و شکستی بزرگ را برای روسیه ثبت کند. مقاومت دو ساله اوکراین مقابل تهاجم روسیه و برخی موفقیت‌های میدانی اوکراین، نشان داده که رهبری زلنسکی از توان و کارایی لازم برای مدیریت امور عمومی کشور خود برخوردار است.
سوم – برقراری دیپلماسی جهانی: تهاجم روسیه به اوکراین در 2022 سبب شکل‌گیری فرآیندی از روابط بین‌الملل شد که بر حمایت و پشتیبانی از اوکراین استوار بوده است و دیدار با زلنسکی را یکی از ارکان دیپلماسی جهانی قرار داد.
در بیش از دو سال اخیر، اوکراین به کانون دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی از شرق تا غرب جهان تبدیل شده و زلنسکی با رهبران و سیاستگذاران ارشد بسیاری از دولت‌ها و دیگر بازیگران نظام جهانی دیدار و گفت‌وگو داشته است. این فرآیند دیپلماسی جهانی موجب شد تا دیپلماسی اوکراین از میدان جنگ آن قوی‌تر و اثرگذارتر باشد.
اعلام محکومیت شدید و پیاپی تهاجم روسیه از سوی بیشتر بازیگران نظام جهانی، جلوه‌ای از واقعیت برتری دیپلماسی زلنسکی در مقابل روسیه بوده که بسیار فراتر از توان رهبر یک دولت درگیر جنگ است.
چهارم – مقاومت شکننده مقابل ترامپ: با وجود تمام ایرادهایی که بر حکمرانی و سیاستگذاری رئیس جمهور کنونی اوکراین وارد است، مقاومت وی مقابل بازی تهاجمی دونالد ترامپ و دی جی ونس، معاون رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا را می‌توان قابل ستایش دانست. نمایش دونالد ترامپ برای تمسخر زلنسکی در اتاق بیضی شکل کاخ سفید، آن‌چنان که ترامپ و کارمندانش طراحی کرده بودند، پیش نرفت و با وجود برخی توهین‌های رئیس جمهوری و دولتمردان امریکا نسبت به زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین نیز پاسخ های لازم را به ترامپ داد. هر چند زلنسکی مقاومت شکننده مقابل ترامپ داشت، اما همین رویکرد نیز برای یک دولتمرد جنگ‌زده در مقابل فشار دو قدرت بزرگ جهانی (روسیه و ایالات متحده امریکا)، بسیار مناسب بود.
*
سیاستگذاری بر بنیان انگاره "دوستان و دشمنان همیشگی"، یک اشتباه راهبردی در سیاستگذاری خارجی است که در نهایت سبب شکست بازیگر و بلکه سبب فنای آن می‌شود. الگوی مطلوب و کارآمد سیاستگذاری خارجی را می‌توان همان اندیشه لرد پالمرستون دانست که می‌گوید "ما هیچ متحد ابدی نداریم و هیچ دشمن همیشگی نداریم. منافع ما ابدی است و این منافع وظیفه ماست که از آنها پیروی کنیم."
کارشناسان و سیاستگذارانی که این اندیشه لرد پالمرستون را الگوی سیاستگذاری خارجی قرار ندهند، بازنده بازی قدرت در نظام جهانی و هر نظم نوین برآمده از بی نظمی موجود هستند.
تفسیر برخورد دونالد ترامپ با ولودیمیر زلنسکی در کاخ سفید با عنوان ذلت زلنسکی، اشتباه اوکراین و ...، نمی‌تواند تفسیری درست باشد، زیرا دولت ترامپ و دولت زلنسکی به خوبی می‌دانند که دوستان و دشمنان همیشگی در روابط بین‌الملل وجود نداشته و این انگاره‌ای ناساز با واقعیت بازی قدرت است.
موج سیاه‌نمایی علیه زلنسکی از سوی برخی کارشناسان، سیاستگذاران و بلکه دولتمردان ایرانی که فهم اندک از دانش سیاستگذاری خارجی و روابط بین‌الملل دارند، برای سرپوش نهادن بر ترس دولت ایران از مذاکره با ایالات متحده امریکا برساخته شده است و الگوی سیاست خارجی اوکراین را خودفروشی و خیانت زلنسکی به امریکا تبلیغ می‌کنند!
واقعیت این است که شاید زلنسکی در ابتدای ریاست جمهوری خود دانش سیاست خارجی را نداشت اما هنر مذاکره و دیپلماسی را در دوران تهاجم روسیه به کشورش به خوبی نمایش داده است.
پایداری دو ساله اوکراین در جنگ، کسب پشتیبانی سیاسی و دیپلماتیک جهانی، دریافت کمک‌های اقتصادی و نظامی کلان از دیگر بازیگران، سبب شده است تا اوکراین از توان عملیاتی و دانش نظامی روزآمد برای جنگ‌های آینده برخوردار شود و در صورت رهایی از جنگ کنونی، می‌تواند قدرت برتر در منطقه اروپا باشد.
سیاه‌نمایی از الگوی سیاست خارجی زلنسکی برای مطلوب‌نمایی الگوی سیاستگذاری خارجی ایران، رویکردی اشتباه است. زیرا زلنسکی در دیپلماسی، بسیار موفق و یکی از بازیگران حاضر در تمام میزهای دیپلماسی در سراسر جهان بوده، نمایش مطلوبی از قدرت دیپلماسی را اجرا کرده است. /مهر