پنجشنبه ۱۶ اسفند ۱۴۰۳
بازدید:۱۴۵
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، حجت‌الاسلام حسینی قمی در سخنانی با محوریت شرح نهج‌البلاغه، به تلاش‌های امیرالمؤمنین (ع) در اصلاح جامعه اسلامی و دلایل پذیرش و عدم پذیرش خلافت توسط ایشان پرداخت. او با بررسی مستندات تاریخی نشان داد که امام علی (ع) چگونه با شناخت عمیق از شرایط زمانه، مسئولیت سنگین خلافت را پذیرفت.به گزارش صدآنلاین، بر اساس گزارش‌های تاریخی، پس از ۲۵ سال خانه‌نشینی امیرالمؤمنین (ع)، مردم به خانه‌ی ایشان هجوم آوردند تا با او بیعت کنند، اما حضرت ابتدا امتناع کردند. برخی منابع حتی نقل کرده‌اند که امام علی (ع) برای مدتی از مدینه خارج شدند تا از اصرار مردم دور بمانند.
حسینی قمی با استناد به خطبه سوم نهج‌البلاغه، معروف به خطبه شقشقیه، افزود: "حضرت می‌فرمایند که مردم به قدری هجوم آوردند که نزدیک بود دو فرزندشان، امام حسن و امام حسین (ع)، زیر دست و پا قرار بگیرند. این نشان می‌دهد که مردم به شدت مشتاق بیعت بودند، اما امام تمایلی نداشتند."
چرا امام علی (ع) ابتدا خلافت را نپذیرفتند؟
امیرالمؤمنین (ع) از ابتدا به دلایل متعددی از پذیرش خلافت امتناع کردند:
اصلاح جامعه، کاری دشوار بود
امام علی (ع) می‌دانستند که جامعه، پس از ۲۵ سال، به سنت‌هایی خو گرفته که بازگرداندن آن به مسیر اصلی کار ساده‌ای نیست. حتی اگر خلیفه شوند، اصلاح ساختارهای انحرافی زمانه، مقاومت‌های شدیدی به همراه خواهد داشت.
شیفته قدرت نبودند
برخلاف بسیاری که برای رسیدن به حکومت به هر وسیله‌ای متوسل می‌شوند، امام علی (ع) به دنبال خلافت نبودند. در خطبه ۳۳ نهج‌البلاغه، ایشان هنگام وصله زدن کفش خود به ابن عباس فرمودند:
"به خدا سوگند! این کفش کهنه نزد من از حکومت بر شما محبوب‌تر است، مگر اینکه بتوانم حق را برپا دارم و باطل را از میان بردارم."
حکومت، هدف نبود، بلکه وسیله‌ای برای اجرای عدالت بود
در خطبه ۱۳۱ نهج‌البلاغه، امام علی (ع) می‌فرمایند:
"خدایا! تو می‌دانی که اگر خلافت را پذیرفتم، به خاطر رقابت بر سر قدرت یا لذت بردن از دنیا نبود، بلکه برای احیای دین تو و برقراری عدالت بود."
پس چرا امام علی (ع) خلافت را پذیرفتند؟
امام (ع) پس از تأمل و بررسی شرایط، در نهایت به چند دلیل خلافت را پذیرفتند:
برای جلوگیری از تسلط بنی‌امیه
امام (ع) می‌دانستند که اگر خلافت را نپذیرند، بنی‌امیه به سرعت قدرت را در دست خواهند گرفت. پذیرش ایشان باعث شد که تا زمان شهادتشان، تسلط کامل بنی‌امیه به تأخیر بیفتد.
اصرار مردم و نیاز جامعه به عدالت
مردم از بی‌عدالتی‌های گذشته خسته شده بودند و به دنبال حاکمی عادل بودند. امام علی (ع) با پذیرش خلافت، سعی در اجرای عدالت و تقسیم عادلانه بیت‌المال داشتند.
احیای ارزش‌های فراموش‌شده‌ی اسلامی
ایشان در نامه‌ای به مالک اشتر فرمودند:
"آمدیم که اصول دین را زنده کنیم و عدالت را در شهرها گسترش دهیم، تا مظلومان در امنیت باشند و حق از بین نرود."
آیا امام علی (ع) در اصلاح جامعه موفق شدند؟
امام (ع) در دوران حکومتشان توانستند برخی اصلاحات اساسی را اجرا کنند، اما در مقابل برخی از بدعت‌ها، جامعه مقاومت کرد و حاضر به پذیرش تغییرات نشد. با این حال، ایشان توانستند:
بیت‌المال را به صورت عادلانه تقسیم کنند.
برخی از ظلم‌های حاکمان پیشین را جبران کنند.
تا حد امکان از سلطه زودهنگام بنی‌امیه جلوگیری کنند.
اما برخی بدعت‌ها و ناعدالتی‌ها که مردم به آن‌ها عادت کرده بودند، قابل تغییر نبودند. چنانکه خود امام (ع) در نهج‌البلاغه فرمودند که برخی از انحرافات، به دلیل مقاومت جامعه، اصلاح نشدند.
نتیجه‌گیری
امیرالمؤمنین (ع) نه شیفته قدرت بودند و نه به دنبال جاه‌طلبی. ایشان خلافت را ابتدا نپذیرفتند، زیرا می‌دانستند اصلاح جامعه آسان نیست. اما وقتی دیدند که عدم پذیرش ایشان، زمینه سلطه ظالمان را فراهم می‌کند، با هدف اجرای عدالت و احیای ارزش‌های اسلامی، این مسئولیت را پذیرفتند. باوجود تمام مشکلات و مخالفت‌ها، امام علی (ع) تا آخرین لحظه برای اجرای عدالت ایستادگی کردند.