پنجشنبه ۰۱ آذر ۱۴۰۳
نویسنده: مجید فرخی، کارشناس مسائل بین الملل
بدون تردید یکی از مهمترین مسائل این روزهای سیاست خارجی ایران مسئله جمهوری آذربایجان است. احتمالا خود آقای علی‌اف بهتر از هر کسی می‌داند که حواشی ایجاد شده توسط دولت او ناچیزتر از آن است که موجب تضعیف قدرت بزرگی همچون ایران بشود. اگرچه دست و پا زدن‌های علی‌اف موجب درگیری بخشی از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می شود اما بر هیچ یک از بازیگران منطقه‌ای و جهانی پوشیده نیست که رهبران بزرگتر از علی‌اف هم که خواب‌های آشفته برای ایران دیده بودند، آرزوهای خود را به گور بردند. دیر نیست که آقای علی‌اف و حامیان منطقه‌ای او دست قدرت جمهوری اسلامی ایران را در جایی که فکرش را هم نمی‌کنند لمس کنند.
شاید سیاستمدارای ایران با ماجراجویی‌های علی‌اف او را دچار اشتباه محاسباتی کرده و تا حدی نگرانی بخش‌هایی از جامعه را فراهم کرده باشد، اما تاریخ بیش از چهار دهه‌ای انقلاب اسلامی نشان داده که ایرانی‌ها مهارت ویژه‌ای در سیاست‌ورزی دارند و در بلند مدت مسائل پیچیده‌تر را هم با موفقیت و پیروزی پشت سر گذاشته‌اند. بدیهی است در صورت پایان یافتن صبر راهبردی ایران در خصوص همسایه شمالی گزینه‌های متعددی برای تنبیه رئیس جمهوری آذربایجان از سوی جمهوری اسلامی ایران به کارگرفته خواهد شد.
جمهوری اسلامی ایران تا کنون به دلایل مختلف در برابر ماجراجویی علی‌اف سکوت کرده و احتمالا همین مسئله موجب اشتباه محاسباتی علی‌اف شده باشد. یکی از دلایل صبر راهبردی ایران عدم تمایل به تشدید تنش در مرزهای شمالی خود است. البته جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده «هرگونه تغییر در ژئوپولتیک منطقه و مرزها خط قرمز ایران است» و به هیچ وجه اجازه تحرکات غیرمعمول را در منطقه نخواهد داد.
در مقابل، الهام علی‌اف با تحریک و تهیج برخی کشورها و به ویژه رژیم صهیونیستی در تلاش است با تسلط بر منطقه زنگزور، دسترسی ایران به مناطق شمالی مرزهای خود را قطع کند. آنچه موجب پیچیده‌تر شدن مسئله زنگزور شده، خنثی بودن قدرت‌های جهانی و حتی دولت پاشینیان در مورد آن است. دولت غربگرای ایروان به دلیل شکست‌های اخیر اعتماد به نفس خود را از دست داده و حاضر به توافق با باکو حتی با دادن امتیازات بیشتر است. این در حالی است که ارامنه جهان با این مسئله به شدت مخالف هستند.
وادادگی ایروان موجب کناره‌گیری هرچه بیشتر مسکو نیز شده است. روسیه که اکنون درگیر جنگ اوکراین است، ترجیح می‌دهد حتی الامکان از درگیری در سایر موضوعات منطقه‌ای اجتناب کند و متحد قدیمی خود را فعلا به حال خود رها کرده است.
موضوع برای ایران اما کاملا متفاوت است. به نظر می‌رسد که علی‌اف هنوز متوجه این نشده که این مسئله خط قرمز ایران است و به هیچ وجه از آن کوتاه نخواهد آمد.
شنیده‌ها حاکی از آن است که در صورت عبور علی‌اف و حامیان او از خطوط قرمز، جمهوری اسلامی ایران خود را برای اقدامات مقتضی آماده کرده و تجربه کنشگری ایران در تحولات منطقه نشان داده که می‌تواند برای حفظ منافع خود در برابر قدرت‌های جهانی نیز ایستادگی کند. مصداق بارز آن را در سوریه و یمن می‌توان مشاهده کرد.