اگر اردوغان شکست بخورد، چه خواهد شد؟ کسی نمی داند

نویسنده: روبن سیلورمن، محقق مرکز مطالعات ترکیه در دانشگاه استکهلم

 پس از گذشت دو دهه تصور خروج اردوغان از صحنه سیاست دشوار است. نظرسنجی‌ها حاکی از آن است که احتمال دارد او توسط یک نامزد مخالف متحمل شکست بخورد، اما این باور عمومی وجود دارد که او هر کاری که لازم است برای ماندن در قدرت انجام می‌دهد و از امتیازات ریاست جمهوری اش برای کسب یک پیروزی محدود یا به چالش کشیدن نتایج نامطلوب استفاده خواهد کرد. بسیاری از نگرانی‌های پیرامون رقابت ریاست جمهوری ترکیه و این که اردوغان چگونه به نتایج آن واکنش نشان خواهد داد نتیجه موقعیت منحصر به فرد او در تاریخ سیاسی ترکیه است. تصور اینکه اردوغان با ظرافت شکست را بپذیرد دشوار است.

اردوغان باعث ایجاد تغییرات اساسی در نهاد و منصب ریاست جمهوری شد. در طول دوره نخست ریاست جمهوری اش اغلب در تصمیم گیری‌های دولت دخالت کرده و به شیوه‌ای جناحی عمل می‌کرد که بسیاری از کارشناسان حقوقی معتقد بودند مغایر با قانون است. در همه پرسی سال ۲۰۱۷ میلادی با حمایت اردوغان تغییراتی در قانون اساسی تصویب شد که در نتیجه آن مقام نخست وزیری حذف شد و ترکیه به یک سیستم ریاست جمهوری تبدیل شد که اردوغان معتقد بود حکومت موثرتری را تضمین می‌کند. او در دوره دوم ریاست جمهوری اش از اختیارات جدید خود برای مداخله در بخش‌های معدودی از جامعه استفاده کرد که تا حدودی خودمختار باقی ماندند و طی چند سال چهار رئیس بانک مرکزی را تغییر داد.

روسای جمهوری ترکیه که پس از کودتا روی کار آمده بودند یا با حمایت ارتش به قدرت رسیده بودند توانستند نهاد‌ها را به خواست خود شکل دهند، اما آنان فاقد احزاب سیاسی برای ارتباط با مردم بودند. در همین حال، روسای جمهوری که احزاب سیاسی را رهبری می‌کردند و از حمایت مردمی برخوردار بودند هرگز چنین نفوذ مستقیمی بر همه نهاد‌های دولتی نداشتند. اردوغان از این نظر منحصر به فرد است چرا که هم کنترل دولتی را در اختیار داشته است و هم طرفداران قابل توجهی دارد که نمی‌خواهند ببینند او قدرت را کنار می‌گذارد. اگر او در انتخابات ماه آینده متحمل شکست شود احتمالا این شکست با اختلاف اندکی خواهد بود. او در سن ۶۹ سالگی در مقایسه با رهبران سابق ترکیه در پایان دوران کاری اش نسبتا جوان قلمداد می شود.

به طور خلاصه می‌توان گفت اردوغان مدل‌های کمی برای چگونگی واگذاری مسالمت آمیز قدرت دارد. تنها رئیس جمهوری ترکیه که به طور داوطلبانه از سمت خود کناره گیری کرد در حالی که هنوز قدرت و نفوذی قابل مقایسه با اردوغان داشت اینونو در سال ۱۹۵۰ میلادی بود. در سالیان پس از آن دموکرات‌های پیروز دارایی حزب جمهوری خواه خلق را تصاحب کردند و یکی از پسران اینونو را به دلیل ارتکاب قتل با وسیله نقلیه به دلایل ضعیف تحت تعقیب قرار دادند و حتی سمعک اینونو را از جعبه او در ساختمان اپرای دولتی برداشتند. دموکرات‌ها هم چنین باند‌هایی از هواداران را برای حمله به تجمعات طرفدار اینونو سازماندهی کردند. کودتای نظامی ۱۹۶۰ که دموکرات‌ها را از قدرت کنار زد در حالی رخ داد که به نظر می‌رسید آن حزب در حال آماده شدن برای اعمال ممنوعیت برای فعالیت حزب جمهوری خواه خلق بود.

اپوزیسیون کنونی ترکیه اغلب او را به عنوان یک دیکتاتور فاسد می‌شناسد و او را دائما متهم می‌کند و این احتمال وجود دارد که او یا خانواده اش پس از پایان قدرت با پیگرد قانونی مواجه شوند. اردوغان به وضوح این اتهامات را جدی می‌گیرد: رهبران اپوزیسیون به دلیل اظهارات خود جریمه و محاکمه شده اند.

احزاب اپوزیسیون ترکیه برای کاهش ترس اردوغان از باخت و هر آن چه ممکن است به همراه داشته باشد بهتر است از محکوم کردن رئیس جمهور خودداری کنند و پیام مثبتی در این باره ارائه دهند که گام‌های مفیدی را پس از رسیدن به قدرت بر خواهند داشت و این موضوع را به رای دهندگان توضیح دهند. این بخشی از استراتژی حزب جمهوری خواه خلق در کارزار موفقیت آمیز شهرداری استانبول در سال ۲۰۱۹ بود. "کمال قلیچداراوغلو" رهبر حزب جمهوری خواه خلق رقیب اصلی اردوغان است و به عنوان منتقد او نامی برای خود دست و پا کرده است. او از زمان نامزدی اش دستور کار مثبتی را با وعده‌های پایان دادن به فساد ارائه کرده است. او بر مسائل مربوط به معیشت شهروندان و رفاه اجتماعی تمرکز کرده و در عین حال تاکید کرده که به جریان پول سرازیر شده به سوی گروه‌های قدرتمند و طرفدار حزب عدالت و توسعه پایان خواهد داد. او تفرقه افکنی رژیم تک نفره اردوغان را با وجود فراگیر بودن ائتلاف مخالفان تحت رهبری حزب جمهوری خواه خلق متهم می کند. احزاب مخالف او که در یک اپوزسیون با نظریات ایدئولوژیکی مختلف جمع شده اند همگی قصد برکناری اردوغان از قدرت را دارند. برای همین کلیچداراوغلو دائما این تفرقه افکنی را با یکپارچگی جریان مخالف که خود آن را رهبری می کند، مقایسه می کند. این که آیا این اقدام متعادل کننده می‌تواند رای دهندگان را به هیجان بیاورد بدون اینکه عزم اردوغان را برای حفظ قدرت جزم‌تر سازد با گذشت زمان مشخص خواهد شد.

ایجاد ائتلاف گسترده تحت رهبری قلیچداراوغلو برای پیروزی در انتخابات ضروری به نظر می رسد، زیرا هیچ شخصیت سیاسی غالبی در ترکیه برای رقابت با اردوغان ظاهر نشده است. اکنون هیچ اجویتی برای دمیرل یا هیچ اینونویی برای بایار وجود ندارد. تا حدی این نتیجه اقدامات شخص اردوغان است. سیاستمداران هیجان برانگیزی که وجود ندارند و نمی توانند به تنهایی در مقابل اردوغان قد علم کنند و بر تنور داغ رقابت های انتخاباتی بدمند.

منبع:فارن پالیسی