دوشنبه ۰۵ آذر ۱۴۰۳
کمتر از دو هفته تا انتخابات ریاست جمهوری ترکیه زمان باقی است و با نزدیک شدن به این رویداد که مهم‌ترین انتخابات سال 2023 تلقی می‌شود، تورم این کشور برای اولین بار در یک سال اخیر به زیر 50 درصد رسید اما خطر ناپایداری قیمت‌ها همچنان در حال افزایش است.
با اینکه تورم ترکیه مقداری بیشتر از پیش‌بینی اقتصاددانان بلومبرگ کاهش یافت، تورم هسته همچنان بالاست و برای اولین بار از ماه می 2021 از افزایش قیمت‌های اصلی فراتر رفته است و این موضوع نشان می‌دهد که فشار هزینه‌ها همچنان در سطح بالایی قرار دارد.
بر اساس داده‌های رسمی که امروز (چهارشنبه، 13 اردیبهشت) منتشر شد، در ماه آوریل یعنی ماه میلادی که به پایان رسید، قیمت‌های مصرف‌کننده نسبت به مدت مشابه سال گذشته 43.7 درصد افزایش داشتند و نسبت به اوج خود در ماه اکتبر به نصف رسیدند. البته این رقم در ماه پیش از آن، 50.5 درصد بود. اما انتظار می‌رود برای ماه‌های باقی‌مانده سال، این نرخ در محدوده 44 تا 45 درصد ثابت بماند.
البته با توجه به اینکه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در سخت‌ترین دوران سیاسی خود قرار دارد، آنچه بر این چشم‌انداز تاثیر بسزایی می‌گذارد، نتیجه آرای مردم ترکیه در انتخابات دو هفته آینده است. اردوغان سیاست اقتصادی نامتعارفی را در پیش گرفته و با هدف کنترل تورم و جلوگیری افزایش بیشتر قیمت‌ها، نرخ‌های بهره را کاهش داده است.
کاهش تورم چقدر امیدوارکننده است؟
اما مدارک برای اثبات اشتباه بودن این تصور ماه‌هاست در زندگی و معیشت مردم ترکیه به وضوح قابل مشاهده است و با وجود اینکه ارقام اصلی در حال کاهش هستند، اما تورم هسته به نشانه فشار قیمت‌ها، همچنان در سطح بالایی قرار دارد.
تورم هسته که موارد ناپایداری از جمله انرژی و غذا را دربرنمی‌گیرد، در ماه آوریل 45.5 درصد و کمتر از 47.4 درصد ماه مارس بود. کاهش قیمت مواد غذایی و نوشیدنی‌های غیرالکلی -که یک‌چهارم سبد تورم را تشکیل می‌دهند- بیشترین سهم را در این کاهش کلی داشتند.
قیمت‌های تولیدکننده به‌عنوان یک شاخص ابتدایی از تورم، با افزایش سالانه 52.1 درصدی در ماه آوریل، نسبت به ماه مارس با 62.5 درصد افزایش سالانه، کمتر بودند. هزینه‌های انرژی نیز روند نزولی گرفت و در مقایسه با ماه قبل نزدیک به 4 درصد کاهش یافت.
درست در زمانی که رئیس کل بانک مرکزی ترکیه، در حال آماده شدن برای ارائه دومین گزارش تورم سه ماهه امسال در روز پنج‌شنبه است، میزان کاهش رشد ممکن است برای این نهاد مسئولیت سنگینی را به دنبال داشته باشد و احتمال دارد پیش‌بینی خود برای سال‌های 2023 و 2024 را تغییر دهد.
سمت و سوی لیر ترکیه
قیمت‌های مواد غذایی، با وجود کاهش چشمگیر خود باز هم بسیار بالاتر از چشم‌انداز 22 درصدی بانک مرکزی برای سال 2023 بودند. سیاست‌گذاران در آخرین پیش‌بینی‌های خود، افزایش قیمت‌ها در پایان سال را 22.3 درصد و برای سال 2024، 8.8 درصد در نظر گرفتند.
عملکرد لیر نیز می‌تواند تا حد زیادی اتفاقات آینده را مشخص کند. اکنون انتظارات برای کاهش ارزش واحد ارزی ترکیه پس از انتخابات 14 مه و دامن زدن آن به بالا رفتن قیمت‌ها در حال افزایش است. لیر ترکیه، ضعیف‌ترین عملکردها را در میان ارزهای بازارهای نوظهور نشان داده و از ابتدای 2023 تا کنون حدود چهار درصد نسبت به دلار کاهش ارزش داشته است.
تعدیل لیر پس از انتخابات و تعدیل در دستمزدها و قیمت‌ها، احتمالا مقداری از فشار تورمی بکاهد. البته افزایش مخارج مالی دولت پس از زلزله مرگبار ترکیه به‌ویژه برای جلب رضایت شهروندان در آستانه انتخابات نیز به افزایش تورم دامن می‌زند.
اپوزیسیون متحد ترکیه با شش حزب سیاسی، وعده داده است که در صورت انتخاب شدن، متعهد خواهد شد با به‌کارگیری سیاست‌های متعارف‌تر و احتمالا کاهش مقررات و دخالت‌های پشت پرده برای ثابت نگه‌داشتن لیر، تورم را کاهش دهد. برخی متخصصان می‌گویند که اگر رقبای اردوغان برنده‌ی انتخابات شوند، ترکیه می‌تواند با یک بانک مرکزی جدید از نو به جنگ تورم برود.