جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
دور جدید گسترش رقابت تسلیحاتی با چشم‌انداز پیوستن اعضای جدید به کلوپ دارندگان
حالا دیگر همه سلاح هسته‌ای می‌خواهند
بازدید:۳۲۵
صد آنلاین | «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تازگی هشدار داد رژیم عدم‌اشاعه هسته‌ای در جهان بیش از هر زمان دیگری از زمان پایان جنگ سرد تحت فشار است، زیرا کشور‌های «مهم» آشکارا در حال بحث در مورد توسعه سلاح‌های اتمی هستند به گزارش صد آنلاین، افزایش زرادخانه‌های هسته‌ای در جهان و رقابت فزاینده بر سر توسعه هر چه بیشتر تسلیحات اتمی و احتمال استفاده از آنها، امنیت جهانی را در معرض مخاطره جدی قرار داده است. این موضوع که به خصوص با افزایش تنش بین روسیه و ناتو به سرکردگی امریکا در جریان جنگ اوکراین از هر زمانی پس از جنگ جهانی دوم جدی‌تر شده، موجب شده است هشدار‌های متعددی از جانب نهاد‌های بین‌المللی به خصوص سازمان ملل و نیز نهاد ناظر هسته‌ای در سطح جهانی یعنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این زمینه مطرح شود.
«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تازگی هشدار داد رژیم عدم‌اشاعه هسته‌ای در جهان بیش از هر زمان دیگری از زمان پایان جنگ سرد تحت فشار است، زیرا کشور‌های «مهم» آشکارا در حال بحث در مورد توسعه سلاح‌های اتمی هستند. گروسی با هشدار درباره رقابت‌ها در سطح جهانی برای گسترش سلاح‌های هسته‌ای گفته که روابط متشنج بین ایالات متحده، روسیه و چین و همچنین درگیری‌های منطقه‌ای فشار‌های بی‌سابقه‌ای را بر پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای وارد کرده که در سال۱۹۶۸ امضا شد و هدف آن محدودکردن توسعه زرادخانه اتمی جهان بود.
هشدار مقام ارشد دیده‌بان هسته‌ای بین‌المللی یعنی آژانس درباره تشدید رقابت‌ها و در واقع ایجاد انگیزه‌های جدید برای گسترش تسلیحات هسته‌ای، بازتاب روند‌هایی است که با توجه به رویداد‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی موجب تلاش‌های جدید برای توسعه هر چه بیشتر زرادخانه‌های اتمی شده است. در این میان کشور‌های اروپایی بیشتری خواستار افزایش بازدارندگی خود در برابر روسیه هستند و تسلیحات اتمی یکی از ابزار‌های آن به شمار می‌آید.
گروسی در مصاحبه با روزنامه فایننشال‌تایمز گفته است: «من فکر نمی‌کنم در دهه۱۹۹۰ از کشور‌های مهم می‌شنیدید که بگویند «خب، چرا ما هم سلاح هسته‌ای نداریم؟»، اما اکنون این کشور‌ها در مورد آن بحث علنی دارند که قبلاً چنین نبود. آنها آشکارا این سخن را بیان می‌کنند و به رسانه‌ها می‌گویند. سران کشور‌ها به امکان بازنگری در کل این موضوع اشاره می‌کنند.» هر چند جنگ روسیه و اوکراین موجب افزایش تمایل برای در اختیار داشتن تسلیحات هسته‌ای شده، اما گروسی تأکید کرده است چندین عامل دیگر در افزایش علاقه به توسعه سلاح‌های اتمی در میان برخی کشور‌ها نقش دارد. از دیدگاه او همه این تنش‌ها به‌علاوه احتمال تضعیف اتحاد‌ها و اجبار کشور‌ها برای دفاع از خود در این زمینه نقش‌آفرینی می‌کنند. وی بدون نام بردن از کشوری خاص می‌گوید: «اینجاست که عامل تسلیحات هسته‌ای و تمایل به آن به شکلی غیرمنتظره بازمی‌گردد.» گروسی خاطر نشان کرده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با کشور‌ها صحبت و بر اهمیت رژیم منع اشاعه تأکید کرده است. او می‌گوید: «ما باید اطمینان یابیم که این رژیم را تقویت می‌کنیم، زیرا فکر نمی‌کنم افزایش کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای در دنیا وضعیت فعلی را بهتر کند.»
پیش از این، بار‌ها سازمان ملل هشدار‌های جدی درباره اشاعه تسلیحات هسته‌ای جدی داده است، از جمله «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در اواخر سپتامبر ۲۰۲۳ در باره ورود جهان به یک مسابقه تسلیحات هسته‌ای جدید و گسترش سایه «نابودی» بر سر جهان هشدار داد. او در آخرین روز نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل گفت که مسابقه تسلیحاتی جدید نگران‌کننده‌ای در راه است و تعداد سلاح‌های هسته‌ای ممکن است برای اولین بار در دهه‌های گذشته، افزایش یابد. گوترش با «دیوانگی» توصیف‌کردن مسابقه تسلیحات هسته‌ای جدید در جهان گفت که هرگونه استفاده از سلاح هسته‌ای، در هر زمان و مکان و در هر زمینه‌ای، فاجعه‌ای انسانی را به دنبال خواهد داشت و ما باید مسیر خود را تغییر دهیم. دبیر کل سازمان ملل متحد با اشاره به اینکه جهان مدت زیادی زیر سایه سلاح‌های هسته‌ای سپری کرده است، از کشور‌های جهان خواست که «بیایید از لبه پرتگاه فاجعه عقب‌نشینی کنیم.»
خطرات فزاینده در محیط جنگ اوکراین
افزایش زرادخانه‌های هسته‌ای در جهان و رقابت فزاینده بر سر توسعه هر چه بیشتر تسلیحات اتمی و استفاده از آنها، امنیت جهانی را در معرض مخاطره جدی قرار داده است. هشدار هسته‌ای دبیر کل سازمان ملل با توجه به رویارویی بی‌سابقه روسیه و امریکا در پی جنگ اوکراین و قدرت‌نمایی هسته‌ای مسکو برای نشان دادن عزمش برای مقابله با تهدیدات غرب به سرکردگی امریکا معنا پیدا می‌کند، ضمن اینکه کشور‌های اروپایی عضو ناتو نیز اکنون پیش از پیش خواهان قرار گرفتن در زیر چتر اتمی امریکا هستند. در واقع پس از وقوع جنگ اوکراین، جهان برای اولین بار در دوره پسا جنگ سرد با کابوس جنگ هسته‌ای مواجه شده است. روسیه بار‌ها درباره وقوع فاجعه هسته‌ای به دلیل رویکرد جنگ‌افروزانه غرب به ویژه ناتو به سرکردگی امریکا در جریان جنگ اوکراین هشدار داده است. «نیکلاس میلر» استادیار کالج دارتموث که در مورد اشاعه هسته‌ای مطالعه می‌کند، می‌گوید که افزایش خطرات گسترش تسلیحات هسته‌ای ناشی از «محیطی است که رقابت ژئوپلتیکی شدیدتری بین قدرت‌های بزرگ در آن وجود دارد.» او مدعی شد برنامه هسته‌ای ایران بزرگ‌ترین خطر بالقوه در این رابطه است. این در حالی است که ایران همواره بر ماهیت کاملاً صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای خود تأکید کرده و مقامات ارشد ایران بار‌ها اعلام کرده‌اند سلاح هسته‌ای هیچ جایگاهی در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران ندارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز که همچنان بازرسان آن در ایران حضور دارند، تأکید دارد هیچ مدرکی دال بر اینکه جمهوری اسلامی ایران به دنبال توسعه یا حرکت به سمت برنامه تسلیحاتی است، ندارد.
چشم‌انداز «ان‌پی‌تی»
پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) که از سال۱۹۷۰ اجرایی شده، در بین توافقات کنترل تسلیحاتی موجود در جهان بیشترین امضاکننده را دارد و ۱۹۱کشور به آن پیوسته‌اند. از زمان اجرایی‌شدن پیمان ان‌پی‌تی، مسئله خلع سلاح هسته‌ای و تلاش برای امحای این تسلیحات مرگبار در دستور سازمان ملل قرار داشته است، با این حال این پیمان مورد بی‌توجهی زیادی به ویژه از سوی دارندگان زرادخانه‌های هسته‌ای قرار گرفته است. در واقع یکی از چالش‌های اجرای «ان‌پی‌تی» پایبندنبودن کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای به محتوای اصلی و روح این پیمان است. به رغم ایجاد این پیمان با هدف کاهش و در نهایت امحای این گونه تسلیحات مخرب که استفاده از آنها تأثیرات غیرقابل جبرانی بر جوامع انسانی و نیز محیط زیست بر جای می‌گذارد، قدرت‌های هسته‌ای بدون توجه به مخاطرات این امر به توسعه این تسلیحات کشتار جمعی می‌پردازند، ضمن اینکه افزایش تنش‌ها بین این قدرت‌ها همانند تقابل هسته‌ای بین روسیه و ناتو پس از جنگ اوکراین، موجب افزایش احتمال کاربرد تسلیحات اتمی در منازعات احتمالی بین آنها شده است، با این حال مسکو بر لزوم پرهیز از جنگ هسته‌ای تأکید کرده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پیش از این در نامه‌ای به شرکت‌کنندگان در کنفرانس بازبینی پیمان ان‌پی‌تی هشدار داد: جنگ هسته‌ای هیچ برنده‌ای ندارد و چنین درگیری‌ای هرگز نباید آغاز شود.
در واقع جهان بیش از ۷۹ سال است با کابوس جنگ هسته‌ای سر می‌کند. قدرت‌های بزرگ هسته‌ای همچنان در حال مدرن‌سازی زرادخانه هسته‌ای خود هستند. پنج کشوری که به عنوان کشور‌های هسته‌ای به رسمیت شناخته شده‌اند، یعنی امریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا و نیز کشور‌هایی که در چند دهه اخیر به انحای مختلف، به باشگاه کشور‌های هسته‌ای پیوسته‌اند، در حال ساخت، استقرار و به‌روزرسانی تسلیحات و سیستم‌های پرتاب‌کننده هسته‌ای هستند. آنتونیو گوترش با انتقاد از قدرت‌های هسته‌ای تأکید کرده است که آنها زرادخانه‌های خود را سریع‌تر، دقیق‌تر و شناسایی آنها را دشوارتر کرده‌اند و از سوی دیگر ساختاری که برای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پیشبرد خلع سلاح هسته‌ای در گذشته استقرار یافته بود، امروزه ناکارآمد است.
امریکا از دوره زمامداری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق این کشور گوی سبقت را از دیگر قدرت‌های هسته‌ای ربوده و در چارچوب دکترین هسته‌ای جدید خود، اقدامات گسترده و بسیار پرهزینه‌ای را برای نوسازی و تجهیز زرادخانه هسته‌ای امریکا برداشته است. این روند در دوره زمامداری جو بایدن رئیس کنونی امریکا نیز ادامه یافته است. دیگر کشور‌های هسته‌ای نیز طرح‌های بلندپروازانه‌ای در زمینه گسترش زرادخانه هسته‌ای خود در دست اجرا دارند و همین مسئله سایه تهدید هسته‌ای جدیدی را بر سر جامعه جهانی افکنده است. افزایش تنش‌ها بین این قدرت‌ها و کشور‌های هسته‌ای موجب افزایش احتمال کاربرد تسلیحات اتمی در منازعات احتمالی بین آنها می‌شود. در واقع اگر تنش و درگیری بین قدرت‌های هسته‌ای منجر به استفاده از این سلاح‌های بسیار مخرب شود، دیگر منطق وجودی زرادخانه‌های اتمی یعنی ایجاد بازدارندگی هسته‌ای و جلوگیری از وقوع جنگ از میان رفته است.
جوان آنلاین
برچسب ها :